Predsjednike stranaka u Crnoj Gori karakteriše značajna koncentracija moći, a najviše ovlašćenja, prema partijskim statutima, imaju lideri Socijalističke narodne partije (SNP) i Socijaldemokratske partije (SDP), poručeno je na panelu Centra za monitoring i istraživanje (CeMI).
CeMi je predstavio nalaze istraživanja o prezidencijalizaciji partija u Crnoj Gori, koje se bavilo obimom ovlašćenja predsjednika Demokratske partije socijalista (DPS), SDP-a, SNP-a, Pokreta za promjene (PzP), Nove srpske demokratije, Bošnjačke stranke (BS), Socijaldemokrata, Građanskog pokreta URA, Demokrata i Demosa, u odnosu na ovlašćenja drugih izvršnih organa u tim partijama.
Prezidencijalizam se, kako je pojašnjeno na panelu, definiše kao situacija u kojoj partije svojim liderima daju ogromnu autonomiju sa velikom nezavisnošću u političkom odlučivanju i glavnim političkim temama.
Nikoleta Tomović iz CeMI-ja rekla je da u Crnoj Gori poziciju predsjednika stranaka karakteriše značajna koncentracija moći, veoma izražena ovlašćenja i mogućnosti djelovanja koje crpe iz statutarnih odredbi, ali vrlo često i iz neformalnih izvora moći.
Predsjednici partija u Crnoj Gori, dodala je, uživaju veliku podršku partija.
„Bez obzira na nadležnosti i obim ovlašćenja koja su im delegirana statutom ili nekim drugim partijskim aktom, gotovo sve crnogorske partije se prepoznaju po svojim predsjednicima, koji na neki način simbolizuju partiju, a to je posebno izraženo kod stranaka čiji predsjednici zauzimaju značajne političke pozicije u izvršnoj i zakonodavnoj vlasti“, kazala je Tomović.
Ona je rekla da, kad je u pitanju izbor članova izvršnih organa, najveća ovlašćenja imaju predsjednici SDP-a i SNP-a.
„Čest je slučaj da su predsjednici istovremeno i članovi izvršnih organa, što za posledicu ima činjenicu da predsjednici u značajnoj mjeri kontrolišu prces donošenja odluka u svim centralnim organima partija, što ih svrstava na neki način u partije sa izraženim oblicima prezidencijalizma“, navela je ona.
Kad su u pitanju ovlašćenja u izboru članova i po pitanju procedura selekcije kandidata, navela je Tomović, najveća ovlašćenja statutarnim odredbama imaju predsjednici SDP i SNP-a.
„Predsjednici SDP i SNP raspolažu sa neuporedivo više ovlašćenja i moći od predsjednika DPS, kad govorimo o ovlašćenjima delegiranim statutarnim odredbama“, dodala je ona.
Prema njenim riječima, ključ istraživanja i možda prostor za dalja istraživanja je da je, sagledavajući stvarne kapacitete moći djelovanja predsjednika crnogorskih partija u svakodnevnom političkom životu, situacija gotovo potpuno drugačija od statutarnih ovlašćenja.
„Tako da je i meni bilo smiješno dok sam radila istraživanja, kao pretpostavljam i vama dok me slušate u odnosu na neka, malo za građane čudna statutrna ovlašććenja, jer predsjednik DPS-a raspolaže sa orgromnom količinom neformalne moći, pri čemu je upravo on ključni razlog podrške velikog broja građana partiji“, kazala je Tomović.
BS i Nova, kako je rekla, ne delegiraju veća ovlašćenja predsjednicima, tako da te partije imaju određene karakteristike prezidencijalizma, koje se više odnose na sazivanje i predsjedavanje sjednicama glavnog odbora i predsjedništva.
„Blaže verzije prezidencijalizma imaju partije DPS, SNP i SDP, ali mnogo veća ovlašćenja, po statutarnim ovlašćenjima, ima predsjednik SDP-a. Statuti PzP, BS i Nove ne propisuju veća ovlašćenja svojim predsjednicima po ovom pitanju“, navela je Tomović.
Kako je rekla, takva slika prezidencijalizma kad su u pitanju crnogorske partije, u značajnoj mjeri oslikava unutarpartijske demokratije u Crnoj Gori.
„Za crnogorske partije je karakterističan veoma nizak nivo unutarstranačke demokratije, pa smo u okviru tog istraživanja zaključili da crnogorske partije možemo klasifikovati na partije niskog stepena unutarpartijske demokratije, u slučaju SNP, SDP i Nove, odnosno partije centralizma, kao što je slučaj kod DPS, BS i PzP“, saopštila je Tomović.
Ona je istakla da se radi o statutarnim ovlašćenjima i da ne terba zanimariti vrlo jasne, očigledne neformalne izvore moći predsjednika, koje nije lako u potpunosti istražiti, jer nijesu jasni indikatori na osnovu kojih bi ih mjerili.
„Za Crnu Goru, to pitanje je posebno zastupljeno i posebno je interesantno kako objasniti poziciju predsjednika DPS-a, jer shodno statutarnim ovlašćenjima, DPS nema predsjednika koji raspolaže značajnim statutarnim ovlašćenjima, a to je posebno interesnanto ako njegovu poziciju uporedimo sa pozicijom lidera SDP-a ili sa predsjednikom SNP-a“, kazala je Tomović.
Dubravka Popović iz CeMI-ja je rekla da su definisali uticaj koji predsjednici novih partija imaju na izbor organa i odgovornost prema organima.
Ona je navela da je uticaj predsjednika u slučaju Demokrata srednji do visok.
Kad je u pitanju Demos, uticaj predsjednika je visok, kod Građanskog pokreta URA uticaj je definisan kao nizak do srednji, dok je u slučaju Socijaldemokrata uticaj jbio na granici između niskog do srednjeg i definisan je kao nizak.
„Zaključak je bio da u slučaju novih partija postoji tendencija da se u određenoj mjeri oponašaju partije koje već imaju izraženu moć u društvu, koje su dominantne u smislu da vrše vlast duži niz godina, i umjesto da imitiraju institucije sistemau crnogorskom društvu, možemo konstatovati da partije oponašaju partijski sistem sa dominantnom partijom“, navela je Popović.
Marko Savić iz CeMI-ja ocijenio je da, ideološki gledano, na crnogorskoj političkoj sceni vlada konfuzija, bez obzira na deklarisanje partija da li pripadaju ljevici ili desnici. „Danas je to sve više raspolućenost po pitanjima da li ste za smjenu vlasti DPS-a ili za koaliranje sa njima“.
Crnogorski partijski sistem bi se, kako je kazao, mogao definisati kao višepartijski sa predominantnom partijom i pokazuje obilježja sistema sa hegemonijskom strankom.
Sa druge strane, dodao je, slabljenje dominacije DPS-a i jako antisitemsko djelovanje određenih opozicionih partija okreće partijski sistem Crne Gore ka polarizovanom pluralizmu.
„Antisistemsko djelovanje DF-a koje negdje, na granici nasilnog, pokušava da promijeni vlast, značajno limitira šanse opozicije za uspjeh, a sa druge strane jača poziciju DPS-a kao jedinog garanta evroatlantske perspektive“, naveo je Savić.
Dritan Abazović iz Građanskog pokreta URA ocijenio je da je, uslijed nepostojanja demokratije unutar stranaka, logično da se to preliva na institucije sistema.
Kako je rekao, potpuno je nevažno šta piše u statutu koje partije. „To ću reći iz ličnog primjera bivše stranke, to je potpuno nepotrebna stvar, da li u statutu DPS-a stoji da predsjednik ima ova ili ona ovlašćenja. Džaba vam ovlašćenja ako nemate ljude od uticaja, ako nemate ljude koji su autonomni“.
„Potpuno je svejedno šta piše ako su ljudi slijepi sljedbenici onog što predsjednik priča“, dodao je Abazović.
On je poručio da moraju da postoje autonomni pojedinci.
Mirko Stanić iz SDP-a kazao je da ne postoji idealni sistem.
„Rado bih vidio u istraživanju nešto što je komparativno iskustvo iz drugih zemalja, ne možemo poći od pretpostavke da je prezidancijalizam u partijama dobar ili loš ako nemamo komparativna rješenja, jer bih volio da mi neko od vas kaže ko je drugi čovjek CDU iz Njemačke, ili bilo koje evropske partije“, kazao je on.
U principu, dodao je, partije jesu prezidencijalne partije, prepoznaju se po liderima i u Njemačkoj, Mađarskoj, Srbiji, Crnoj Gori i svim drugim državama.
„Jednostavno, takav je politički sistem u Evropi, da postoji izbor predsjednika partije koji rukovodi tom partijom manje ili više uspješno i personifikuje politike te partije. Većina tih predsjednika ima slična statutarna ovlašćenja kao predsjednici partija u Crnoj Gori, nema puno razlika“, rekao je Stanić.
Galerija
Bonus video:
