Parlamentarni izbori u Crnoj Gori održani su u konkuretnoj atmosferi, osnovne slobode su poštovane, a kampanja je karakterisana nedostatkom alternativnih rješenja u pogledu unutrašnjih politika, ocijenili su posmatrači OEBS-a u konačnom izvještaju o oktobarskim izborima. Ovakva ocjena iznijeta je i u preliminarnom izvještaju predstavljenom dan nakon parlamentarnih izbora.
OEBS je za parlamentarne izbore održane 2012. godine ocijenio da su protekli u mirnoj i pluralističkoj atmosferi, ali su tada podsjetili na veliki broj navoda o preplitanju državnih i partijskih aktivnosti i o izbornim neregularnostima, što ukazuje na nedostatak povjerenja javnosti u izborni proces. U izvještaju OEBS-a se navodi da je izborni dan “generalno protekao mirno, sa svega nekoliko izlolovanih slučajeva tenzija”.
“Vlasti su objavile hapšenje 20 osoba osumnjičenih za planiranje terororističkog napada tokom izbornog dana. Procedure nisu. Opozicione partije DF, Ključ, Demokrate i SDP 17. oktobra objavile su da odbijaju priznavanje rezultata izbora zbog, kao su naveli, velikih zloupotreba i pokušaja Vlade da ulije strah koji bi spriječio njihove birače da izađu na glasanje, iako je izlaznost bila najveća još od 2002. godine”, navodi se u izvještaju.
Podsjeća se da su u posljednjoj sedmici predizborne kampanje opozicioni subjekti pregovarali o formiranju post-izborne koalicije kako bi spriječili DPS da formira vladu, na šta je premijer Milo Đukanović optužio opoziciju da služi stranim interesima.
“Više sagovornika OEBS-a navelo je da je kvalitet i kvantitet kampanje DF-a rezultat primanja novca sa strane i kršenja zakona”, stoji u izvještaju.
Podsjeća se i da su iz civilnog sektora osudili gašenje “Vibera” i “WhatsApp-a” tokom izbornog dana, kao i da je nekoliko dana prije izbora hakovan sajt Centra za demokratsku tranziciju (CDT).
Kao najčešća nepravilnost tokom glasanja navodi se, porodično, odnosno grupno glasanje, koje su posmatrači primijetili na tri odsto biračkih mjesta. Navodi se da su neovlašćene osobe bile prisutne na tri odsto biračkih mjesta i da su se miješale na jedan odsto biračkih mjesta koja je OEBS posmatrao. Na 97 odsto posmatranih biračkih mjesta glasanje je ocijenjeno kao dobro ili veoma dobro, dok je brojanje glasova ocijenjeno kao dobro ili veoma dobro na 89 odsto posmatranih biračkih mjesta.
U konačnom izvještaju za oktobarske izbore navodi se da je izborna administracija poštovala zakonske rokove, ali da, uprkos uvećanju oprativnih i ljudskih resursa, profesionalni kapacitet izborne administratcije ostaje neadekvatan i napominje se da je Državna izborna komisija (DIK) radila netransparentno jer je neke sjednice zatvorila za javnost.
U dokumentu se navodi da su sagovornici OEBS-a podržali novi sistem elektronske identifikacije birače koji je obezbijedio zaštitu od duplog glasanja. Navodi se i da je svim učesnicima izbora omogućeno da kampanju vode bez opstrukcija, i da su prava na slobodno okupljanje poštovana. Demokratski front u više navrata se žalio da ih Agencija za elektronske medije opstruiše jer im je naredila da iz video-spotova izbace sporne izraze “lopovska družina”, kako su iz DF-a u njima oslovljavali DPS.
OEBS navodi da je glavna tema u kampanji bila članstvo u NATO, te da je, prema njihovim sagovornicima to bila i jedina značajna razlika između političkih ponuda.
U dokumentu se navodi da je Agencija za sprečavanje korupcije, između ostalog, formirana kako bi nadgledala finansiranje kampanje, ali se dodaje da je određeni broj sagovornika OEBS-a naveo da je upitna efektivnost Agencije na tom polju, te da su kao razloge za to navodili nedostatak resursa i nepovjerenje u nezavisnost tog organa. OEBS je preporučio da se Agenciji za efikasan rad ustupe svi neophodni resursi.
Kao preporuke koje su prioritet, OEBS navodi izbornu reformu koja bi trebalo da uskladi izborno zakonodavstvo sa drugim zakonima, i da je neophodno reformu sprovesti prije narednih izbora. OEBS takođe preporučuje da se jasno odredi datum kada predizborna kampanja počinje a kada se završava, kao i uvođenje obaveze partijama da u toku kampanje javnosti prezentuju podatke o troškovima, što se sada čini samo nakon izbora. OEBS preporučuje i ukidanje ograničenja da se pri skuplanju potpisa za učešće na izborima može podržati samo jedna partija.
Sjednice DIK-a otvoriti za medije
Pored ocjene da je DIK radio netransparentno, OEBS preporučuje preduzimanje mjera kako bi zaštitio nepristrasnost i profesionalnost izborne komisije. “Naročito kako bi se izbjegli potencijalni sukobi interesa i političke tenzije”, navodi se u Izvještaju.
OEBS preporučuje i da sve sjednice DIK-a budu otvorene za medije. Navodi se i da DIK-u nedostaje snažno kolektivno vođstvo, da postoje nedostaci u upravljanu tim organom. Navodi se i da izborno zakonodavstvo ne sadrži odredbe o nepristrasnosti i profesionalnosti članova DIK-a. Takođe, preporučuje se i formiranje novog tijela koje bi se bavilo pitanjem kako mediji poštuju zakon tokom kampanje i preduzimalo hitne mjere u slučaju kršenja zakona.
Bonus video:
