Muzička priča “Koza gospodina Segena” savremenog francuskog autora Olivijea Penara biće izvedena premijerno u Crnoj Gori večeras, na Velikoj sceni Kulturno-informativnog centra “Budo Tomović”, u okviru ovogodišnjih “Dana frankofonije”. Ovo djelo izvešće kamerni ansambl KIC-a “Creation” pod upravom francuskog dirigenta Žan-Mišela Despena. Uoči gostovanja u Podgorici, Despen je govorio za “Vijesti” o ovom projektu, o svom dosadašnjem radu i planovima.
- Odličan ste poznavalac kompozicije „Koza gospodina Segena“. Čak ste i dirigovali na istoimenom albumu u izdanju Dider Jeunessea. Kako ste vi doživjeli rad na ovom djelu?
Prvi put kad smo svirali djelo „Koza gospodina Segena“ u Francuskoj, muzičari su bili toliko impresionirani njime da su radili sve što je bilo moguće da bi ga snimili. Oni su se naprosto zaljubili u to djelo. Za tu priliku smo okupili ekipu od petnaest muzičara koji su došli iz velikih francuskih orkestara: Pariške opere, Nacionalnog simfonijskog orkestra Francuske, i pariškog orkestra. Sa njima smo snimili ovo djelo pod rukovodstvom Žilija Egera, jednog od najboljih inžinjera tona u Francuskoj. Izdavačke kuće “Didier Jeunesse” i “Harmonia Mundi”, odlučile su da realizuju ovaj projekat i uticale su da ovo djelo upozna šira publika, posebno mlada publika i ljubitelji muzike, i savremene muzike.
- Penarova muzička priča ima simboličko značenje. Šta ona poručuje današnjoj publici?
Djelo Olivijea Penara ima simbolično značenje zato što tekst Alfonsa Dodea, po kojem je ovo muzičko djelo rađeno, ima veoma široki simbolični odjek. Olivijeova muzika se u potpunosti stapa sa tekstom, po nekad imamo ilustraciju, ponekad pratnju, a ponekad i rast, tj. u skladu sa tekstom i dramaturgijom muzika se širi, ide dalje, sa puno instrumentalnih boja, gdje možemo da zamislimo planinu i ličnosti iz ove priče, ali sve nam to ostaje da izmaštamo. Nasuprot djelu “Peđa i vuk” (Prokofjev), gdje je svaka ličnost precizno predstavljena, jednim instrumentom ili grupom instrumenata, u djelu “Koza gospodina Segena” to nije toliko sistematično.
Evidentno je da ima temu koze, planine, pozivanje na gospodina Segena, prisustvo vuka, ali ne možemo da govorimo o sistematskoj upotrebi instrumenata ili instrumentalnih grupa da predstavljaju određene uloge, tj. ličnosti. Olivije je zapravo odlučio da slika atmosferu, i situacije. On je slikar Dodeove poezije, umjesto misli imamo muziku, a umjesto boja imamo note - to je ideja. Simboličko značenje djela je veliko, jer je riječ o pitanju izbora, izbor slobode nasuprot smrti, možda, i to je nešto što danas ima jak odjek za sve.
- Po Vama, koja muzička komponenta (melodija, ritam, harmonija, naracija) dominira u ovom djelu? U kakvom su odnosu te komponente?
Kompozitor je ponekad melodičar, ritmičar, i onaj koji harmonizuje. Veoma je kompletan, na visokom nivou, u svim muzičkim aspektima. Ovo djelo je na nivou melodije i ritma, i svi sadržaji su dobro usaglašeni. Prvi stav zvuči kao kamerna muzika , vrlo je intiman; drugi stav je uzdržan, prati emociju donošenja odluke, tj. odlaska koze, a u trećem stavu vidljivi su uticaji muzike Debisija i uopšte impresionizma; imamo utisak da se broj instrumenata povećava, iako imamo samo 15 muzičara u ansamblu. Kako se kompozicija razvija, sve je više boja, uzleta i disanja. Treći stav je zaista fenomenalan, gdje su harmonije ritam i melodija povezane kao rijetko do tada. I u finalu imam utisak da dirigujem simfonijskim orkestrom, zato što je zaista napisano u maniru velike simfonijske muzike. Još uvijek samo 15 muzičara, ali bitka između koze i vuka je epska. Vjerujem da će publika biti ponešena ovom muzikom, koja na momente zvuči kao muzika za film i sa agresivnim elementima koja oslikava borbu na kraju. Priča se naravno, ne završava dobro za kozu, ali ona umire nakon što je doživjela najljepši dan u svom životu. Uloga naratora je dominantna, jer čuva dramaturšku žicu priče. U ovu muziku umetnut je originalni tekst Alfonsa Dodea, pa mu je kompozitor dao ulogu važnu koliko i svakom instrumentu. Kompozitor je odlučio da muziku i naraciju pomiješa što predstavlja dodatni posao u radu na interpretaciji ovog djela. U svakom slučaju, narator mora da zna muzičku partituru, a najbolje bi bilo da je muzičar. Kada radimo s naratorom, smatramo ga ravnopravnim sa instumentalistima. Orkestar ne prati naratora, već su jedan jedinstven entitet u službi muzike i drame.
- Kakva su Vaša iskustva u dosadašnjem radu, recite nam nešto više o sebi i svom djelovanju?
Završio sam studije muzike u Nansiju, potom sam studirao muziku na Sorboni i konzervatorijumu u Parizu. Krajem 80-ih godina sreo sam Serđa Čelibidakea, slavnog rumunskog dirigenta, sa kojim sam odlučio da radim. Tako je bilo sve do 1992. godine. To je bio veoma važan moment za mene, jer je on bio jedan od najvažnijih ličnosti koje sam upoznao. U isto vrijeme, bio sam pozvan da radim u Grčkoj, sa orkestrom koji je u to vrijeme bio tek osnovan, i koji dan danas radi pod istim imenom “Atinska kamerata.” Bio sam i asistent dirigenta Aleksandra Mira, na produkciji prve grčke opera. Zatim, po povratku u Francusku, 1996. sam bio angažovan kao dirigent mješovitog ansambla, sa kojim i danas radim. Ansambl sačinjavaju napredni studenti i profesionalci koji priređuju koncerte u pariškom regionu. Pored ovog orkestra osnovna je i jedna kamerata, mali ansambl promjenljivog sastava, u okviru kojeg sviraju veliki solisti pariških orkestara, koji sviraju i sa mnom na programima savremene muzike. To je težak i zahtjevan repertoar savremene muzike, otkrivamo muziku publici koja nema običaj da sluša muziku, tako da veliki muzičari sviraju u manje naseljenim mjestima.
Muzika koja transformiše
- Da li mislite da ova muzika Olivijea Penara može da oplemeni ili preobrazi čovjeka?
Naravno da ova muzika ima moć da transformiše slušaoca, s jedne strane zbog kvaliteta kompozicije, a s druge strane zbog pristupa kompozitora. Objasniću: ovo djelo je na početku bilo namijenjeno mladoj publici, i naravno, to se odnosi dalje i na sve ljubitelje muzike pa čak i one koji ne poznaju muziku. Ali znamo da su djeca najsenzibilnija na priče, i da je važno da im se pričaju priče. U svakoj priči ima posebna filozofija, moral, pristup, razumijevanje, sadržaj...priča je važna. Kompozitor je ovu muziku napisao za djecu i u tom djelu stavio je sva sredstva koja služe za komponovanje jedne opere. Djeluje duboko, sa toliko detalja, da mi se ponekad čini da tumačim Ligetija. Treba znati da je talenat kompozitora, izvođača i naratora maksimalno mobilisan za publiku, da bi stvorili što ljpeše muzičko djelo. To je veoma lijepa stvar.Treba znati da ovo djelo za muzičare nije lako, jer traži mnogo rada, veoma je zahtjevno i traži lični angažman svih, da bi bilo slušano. Važno je da svi zajedno damo najbolje od sebe.
Bonus video:
