U budvanskoj crkvi Santa Marija, krajem 2014, javnosti je prezentiran restauriran i konzerviran antički mozaik, koji je tridesetih godina prošlog stoljeća otkriven nadomak Starog grada, prilikom izgradnje prvog, tada najznačajnijeg budvanskog turističkog objekta, hotela “Avala”. Stručnjaci su ustanovili da se radi o podnom mozaiku gradske Vile Urbana iz drugog vijeka nove ere. Može se reći da odavno neka izložba, nije tako dobro i kompatibilno “legla” u tom sakralnom prostoru.
Na kamenim zidovima, na 12 tabli, prikazane su fotografije dvogodišnjeg istraživačko-konzervatorskog procesa, i krajnji rezultat tog veoma uspješnog znanstvenog poduhvata, a eksplikaciju prati izuzetno sadržajna kolorno-kataloška publikacija sa sintetizovanim uvodnim tekstom. Ipak, kada se promišlja ta segmentarna konzervatorska eksplikacija, (cca 30 m2), nameće se više pitanja. Na kojem prostoru trajno locirati dio konzerviranog mozaika, odnosno šta treba uraditi sa (cca 40% m2) mozaičkog materijala koji je ostao negdje “uskladsišten”, ili segmentarno zaboravljen i možda zauvijek zagubljen.
Da li se nakon gotovo jednog vijeka, radi o promišljenom i ispravnom konzervatorsko-restauratorskom poduhvatu, što bi bilo apsolutno logično, ili je riječ o nekim drugačijim namjerama. Kada se slijedi arheološka i istorijsko-kulturološka praksa, trebalo bi nastaviti sa konzervacijom ukupnog mozaika, a zatim ga na profesionalan način “in sito” (na istom mjestu) ili nedaleko gdje je pronađen, konačno trajno prezentirati javnosti, na prikladan način, uz nenametljiv i transparentan krovni pokrivač.
Nažalost, kada se dublje promišlja i detaljno anticipira ukupna sudbina te izuzetne antičke mozaičke cjeline, koja je su uz mnogobrojne, neprocijenjive umjetničke antikvitetete, pronađene nanadomak Starog grada, na prostoru nekadašnje budvanske nekropole, naprosto se nameće zaključak, da su se tadašnji “investritori” i “graditelji”, prema budvanskom istorijsko-kulturološkom nasljeđu, ponašali nedopustivo nebrižno i potpuno neodgovrno, zapravo, sasvim na indentičan način kao što se ponašaju i ovi ovdašnji, brojni betonsko-neboderski, kondo-hotelski preduzetnici. Prema potpuno indentičnom profitabilnom sistemu i apsolutnoj nebrizi, na užem i širem budvanskom području, ostali su zaprti, zaboravljeni, izgubljeni i potpuno nevalorizovani brojni aheološko-kulturni lokaliteti, mozaici na Mirištu Castel Lastva (Petrovac), mozaici ranohrišćanske bazilike pored crkve Svetog Ivana Krstitelja u Budvi. Zatim, brojni ehinusi i abakusi antičkih stubova, segmentni djelovi kolona...
Tu su kapteli, arhitravi i drugi elementi antičke Budve. A šta se suštinski dešava sa ogromnim kamenim pilonima, koji prema nalazima arheologa pripadaju najranijim temeljima na kamenoj hridi, Kadmovom i Harmonijinom utemeljenju grada, drevne Butue. Šta je sa otvorima rimskih termi, na kojima su ugostiteljsko-gradski miljenici, zdušno postavili betonske žardinjere sa “cvjetnim arnžmanima”. Treba se istinski zapitati, do koje granice, budvanski starogradski, istorijsko-arheološki lokaliteti, mogu permanentno trpjeti neodgovrne i potpuno vandalske činove njegovih aktuelno-profitabilnih korisnika. Do koje je mjere moguće tolerantno posmatrati meglomansko i izuzetno profitabilno izrabljivanje starogradskog sublimata, oduzimajući mu permanentno gabaritsku dominantnost, i, suštinski, stavljajući ga u nipodaštavajuću poziciju.
Predstave iz perioda ranog Rimskog carstva
Riječ je o izuzetno značajnom, vrijednom i rijetkom primijerku antičkog mozaika (cca 70 m2), sa figuralnim predstavama iz perioda ranog Rimskog carstva na prostoru Crne Gore, zapravo istočnim obalama Jadrana. Na mozaiku se neposredno percipiraju delfini sa sitnim ribljim pratiocima, čovjekovi saosjećajni i vječni prijatelji, a istovremeno i više morskih čudovišta, što ukazuje na činjenicu da je na kompoziciji prikazana scena Neptunovog trijumfa, boga nedokučivih morskih prostranstava.
Bonus video:
