Apsolutno je bilo nemoguće, duboko ponižavajuće, ćutke trpeti nacionalistički teror. Ovo je bio otpor. I to otpor usamljenika. Veoma potreban i veoma opasan: protiv nas je bila vlast krvavog režima, ali i većinska opozicija, ogrezla u nacionalizmu. I još više: susedi, rodbina, čak i dojučerašnji prijatelji, od kojih su mnogi prestali da mi se javljaju na ulici. Naša imena bila su zabranjena… Odbrana morala to je poslednja odbrana”, tvrdio je guru druge, građanske, antiratne Srbije, filozof i književnik Radomir Konstantinović 2002, u intervjuu Radiju Slobodna Evropa.
Slično onome što se tada zbivalo u Srbiji, pod režimom “konsesualnog autokrate” Slobodana Miloševića, a što opisuje Radomir Konstantinović, u doba kulminacije ratnog, osvajačkog i nacional-šovinističkog, zločinačkog ludila, dešavalo se i u Crnoj Gori, pod vlašću DPS-a, te njegovih/njihovih, ideoloških, političkih i drugih saveznika. Druga Crna Gora, ne onda većinska DPS-ova i četnika, ratno-huškačka CG, bila je tada, iako ubjedljivo manjinska, moralno i idejno superiorna i pružala je otpor agresiji, mržnji, ratnim zločinima, ekstremnom ostrakizmu i proskripciji, masovnom kršenju ljudskih prava i sloboda, upropaštavanju CG i egzistencije njenih građana. Ona je bila antipodna kontaminaciji društva i identiteta građanske i demokratske države, oduzimanju samosvojnosti crnogorske nacije, ruiniranju njene državnosti itd. To je bila druga Crna Gora, koja nije pristajala na zločin, u vremenu kad je zločin trijumfovao - i to na stravičan i brutalan način - i kad je vlast DPS trijumvirata/kvarteta Momir Bulatović - Milo Đukanović i Svetozar Marović, Branko Kostić, u tome obilato učestvovala, odnosno, bila saučesnik u Miloševićevim “poljima smrti” (kako je to u pariskom “Liberationu” napisao književnik Mirko Kovač).
Druga Crna Gora bila je, pogotovo u dvije potonjoj deceniji XX stoljeća, manjinska, ali uspravna, i sa konstantno manifestovanim, otporom vladajućem i dominirajućem zlu u državi i društvu. Tu drugu, a suštinski iskonsku CG, predstavljali su onda u javnoj djelatnosti i građanskom (svakodnevnom) životu, u prvom redu LSCG na čelu sa Slavkom Perovićem i Velimirom-Kokom Vujovićem, te crnogorski nezavisni nedjeljnik Monitor i Građanski forum Crne Gore, na čelu sa Stanislavom - Ćanom Koprivicom i prof. dr Miodragom Perovićem, kao i nekoliko političkih, stranačkih, subjekata, koji su, od 1990, sačinjavali političku koaliciju Saveza reformskih snaga za Crnu Goru Anta Markovića. Njoj su pripadali i nekoliko članova redakcije i saradnika lista Krug (1990). Nadasve i eminentni predstavnici crnogorskog suverenizma i emancipacije CG, istaknuti stvaroci, intelektualci, medijski poslenici, kao što su: prof. dr Pavle Mijović, Jevrem Brković (jedan od ključnih ideologa crnogorskog suverenizma i preporoda, prognani pjesnik od 1991. od strane režima DPS-a), dr Radoslav Rotković, prof. dr Dragoje Živković, prof. dr Vojislav P. Nikčević, prof. dr Dušan Gvozdenović, dr Danilo Radojević, prof. dr Ilija Vujošević, prof. Sreten Zeković, Miodrag Vukmanović, Momir M. Marković, Esad Kočan, Željko Ivanović, Velizar Brajović, Velibor Čović i brojni drugi. Drugoj Crnoj Gori pripadali su, pored ostalih, i istaknuti članovi ondašnjeg Crnogorskog društva nezavisnih književnika, Udruženja profesionalnih novinara Crne Gore, ondašnjeg Crnogorskog PEN Centra, te članovi Odbora za vraćanje autokefalne Crnogorske crkve, kao i vođstvo ondašnjeg Studentskog foruma Crne Gore, ali i brojne druge organizacije građana i pojedinci. Osjećaj istoriografske odgovornosti i lične savjesti mi nalaže da se ovom prilikom prisjetim pokojnog Saše Raonića, urednika ondašnjeg omladinskog lista Grafiti, liberala, samosvjesnog i hrabrog, mladog Crnogorca, protivnika rata i agresije na susjede i oponenta totalitarnog režima DPS-a i njegovih tadašnjih četničkih saveznika. S. Raonić će biti progonjen, hapšen i suđen od strane “pravosuđa” ondašnje DPS vlasti, zbog iskonskog crnogorskog patriotizma i učestvovanja u isticanju crnogorskog barjaka sa dvoglavim orlom na crvenom polju na jarbolu ispred zgrade Skupštine CG, zajedno sa članovima i pristalicama LSCG Vladimirom - Locom Raičevićem, Vladimirom Šoćem i Sašom Đikanovićem, nakon povratka kolone LSCG iz blizine Bijelog Polja (1992) u Podgoricu, a poslije sprečavanja održavanja skupa crnogorskih liberala. Vladimir Raičević će potom od strane režima biti, na političkoj osnovi, zbog autentičnog crnogorstva i tog čina sudski osuđen na 30 dana zatvora, zbog, navodnog, remećenja javnog reda i mira. Saša Raonić je, na žalost, ubijen u Beogradu 30. jula 1994; postao je žrtva “slučajnog ubistva” počinjenog od strane jednog srpskog rezerviste, koji je šenlučio, rafalno pucao iz kalašnjikova, ispred jednog kafića.
Režim DPS-a i njegovi saveznici progonili su članove LSCG, ali i pojednih drugih procrnogorskih opozicionih partija, kao da su divlje zvijeri. Hapsili su ih, prebijali, mučili, optuživali, sudili, progonili. Primjer progonstva, pored ostalih, i javne, lažne stigme je i slučaj, ondašnjeg sljedbenika LSCG, književnika sa Cetinja prof. Sretena Vujovića (koji je bio primoran da emigrira), kao i veće grupe prkosnih Cetinjana, većinom liberala i federalista, koji su, krajem 1993, bili uhapšeni, maltretirani i osuđeni od strane pristrasnog režimskog suda, samo zato što su se suprotstavili, prkosno i etički, negaciji Crne Gore i Crnogoraca, izvršene, tada zajednički, posrbljavanjem Petra II Petrovića Njegoša od strane grupe akademika SANU i CANU, a pod egidom režima, na čijem čelu su bili Momir Bulatović i Milo Đukanović. Ondašnja vlast i njeni ratni saveznici progonili su i svakojaka zla činili pripadnicima manjinskih naroda u CG - brojnim Muslimanima/Bošnjacima, Albancima i Hrvatima, samo zato što nijesu bili idejno i politički podobni i što su odbijali da udaraju u ratne bubnjeve velikosrpskog nacional-šovinizma i ekspanzionizma.
„Beli orlovi“ su, kad je izbio rat (1991), formirani kao paravojna organizacija i njihov jedan od utemeljitelja i ideologa bio je režiser iz Beograda, urednik u BIGZ-u, velikosrpski ultranacionalista Dragoslav Bokan, pripadnik Srpske narodne obnove, ekstremne političke stranke, na čijem se čelu onda nalazio Mirko Jović, a koja je imala svoj ogranak i u CG. „Beli orlovi“ djejstvovali su i bili organizovani onda i na prostoru CG i njegovi pripadnici učestovali su u ratnoj agresiji na Bosnu i Hercegovinu i Hrvatsku. Komandant „Belih orlova“ je tokom 1992 u Crnoj Gori bio Zdravko Stanišić, koji se tada hvalio da „Beli orlovi“ nijesu tajna, već javna organizacija. Z. Stanišić je isticao, kad je stvorena „SRJ“,: „Mnogi znani i neznani junaci, pripadnici ‘Belih orlova’, ugradiše sebe u temelje zajedničke države srpskog naroda, tako da niko nema pravo da baca ljagu na njihove sjeni, pa makar to bio i predsjednik Crne Gore“. Tada je predsjednik Republike CG, članice, bio lider DPS-a mr Momir Bulatović (Vidi više o tome: Velizar Brajović, „Crna Gora u raljama terorista - Razoružavanje fantoma“, „Monitor“, Podgorica, god. III, br. 94, od 7. avgusta 1992, str. 19-20).
Vanredni parlamentarni izbori u CG održani su 12. decembra 1992. Izbori nijesu bili slobodni i demokratski. Na tim izborima, čelnicima, aktivistima i pristalicama LSCG bili su silom režima i pogotovo nasilničkim ponašanjem predstavnika ultra desnih srpskih stranaka i njihovih sljedbenika putem barikada i drugim oblicima prinude, onemogućeno da održe predizborne skupove. Pod blagoslovom režima. Najavljeni izborni skup LSCG u Bijelom Polju (1992) presjekle su barikade na magistralnom putu kod Slijepač Mosta, kao i policiski kordoni koji su, navodno zbog razloga “bezbjednosti”, zaustavili automobilske i druge kolone članova LSCG, koji su se uputili na pomenuti izborni miting u Bijelo Polje. Jedan od kolovođa postavljanja barikada LSCG, bio je Petar Kljajević, komandant “Belih orlova” za sjevernu CG i odbornik Srpske narodne obnove u Skupštini opštine Bijelo Polje. P. Kljajević je liberale klevetao i nazivao ih “crnogorskim ustašama“. Kljajević je objašnjavao zašto je postavljao, sa svojim sljedbenicima i saveznicima, barikade LSCG. Tvrdio je da je da je time “branio Jugoslaviju” i da “Muslimani, potpomognuti ustaštvom, bi možda digli glavu, ohrabrili bi se i srpski narod u Bijelom Polju bio bi ugrožen”. Govorio je da su liberali došli da održe skup u Bijelom Polju “možda bi izbio građanski rat”, te dodao “mi smo spriječili ono najgore”. On je saopštio je da je lično stao u “odbranu Jugoslavije” i rekao da crnogorski liberali “ovdje nemaju šta da traže. Da funkcioniše savezna vlast, LSCG ne bi mogao da postoji, jer radi na razbijanju Jugoslavije. Nigdje takva stranka ne bi mogla da bude registrovana. Pošto u ovom teškom vremenu država ne funkcioniše mi smo morali da stanemo u njenu odbranu. Mislim da je LSCG bio probni balon DPS-a za neko odvajanje, da ispitaju kakvo je stanje na sjeveru”. Prema njegovim tvrdnjama “ liberali i DPS imaju neke zajedničke ciljeve”. Saopštio je da “niko nije imao ništa protiv da Slavko Perović sa užim rukovodstvom dođe i održi promociju, ali da vodi naoružane horde, ne dolazi u obzir… Nijedna srpska stranka nije mogla da održi promociju na Cetinju”, iako je činjenica da pristalice LSCG nijesu išle naoružane na skup i da je Narodna stranka CG održala promociju na Cetinju tokom te izborne kampanje. P. Kljajević je obrazlagao: “Liberali skidaju na Cetinju srpsku zastavu sa manastira, gađaju Amfilohija i misle da mogu olako da prolaze krot srpske teritorije”, da bi, na pitanje novinara Monitora: “Da su liberali stigli do vas, biste li pucali” odgovorio: “Ne bismo pucali. Fino bi smo im kazali da se vrate. Teško je pretpostaviti što bi se dalje događalo. Sigurno ne bismo dozvolili da prođu”. (Petar Kljajević, komandat „Belih orlova“ za sjevernu Crnu Goru, „Vatikan hoće islamsku državu“, razgovor objavljen u „Monitoru“, Podgorica, godina IV, broj 117od 15. januara 1993, str. 15.).
U Crnoj Gori je, u ratnim uslovima, početkom 1992. Srpska narodna obnova (Mirka Jovića) bila registrovana kao politička stranka, koja je širila vjersku, nacionalnu mržnju, razdor i netrpeljivost. Ona je bila vanparlamentarna i zagovornik velikosrpske agresije i protivnik postojanja Crne Gore i Crnogoraca i multietničkog i viševjerskog društva u CG. Prema SNO ondašnja vlast u CG pokazivala je često blagonaklonost, jer joj je njena aktivnost odgovarala u obračunu sa crnogorskim slobodarima i suverenistima, prevashodno u političkom obračunu sa LSCG, koji su pružali građanski, legalni i legitimni otpor galopirajućoj, dominantnoj enemizaciji društva u CG.
U Nikšiću je 18. januara 1992, u sindikalnom domu Željezare, u organizaciji SNO M. Jovića i “Belih orlova” D. Bokana, održan politički skup, na kojemu su prisustvovali pored Jovića i Bokana, Goran Hadžić (iz tzv. Srpske Krajine i Slavonije), te i brojni srpski nacionalisti iz CG. Tada je u ime “Belih orlova” reditelj D. Bokan, najavio u Crnoj Gori “noć dugih noževa”. On je poručio da Crnogorci ne postoje kao narod i nacija, namećući im da su »samo Srbi», i zaprijetio je crnogorskim liberalima, pogotovo cetinjskim liberalima, i onima koji pišu grafite protiv mitropolita SPC u Crnoj Gori dr Amfilohija Radovića, “da će im otkinuti ruke”, te da će biti obješeni na “svetosavski način” (Vidi više o tome: Dragan Drinčić, “Dom za vješanje”, “Monitor”, god. III, broj 66, od 24. januara 1992, str. 2).
Bonus video:
