Period uoči izbora za Evropski parlament sljedećeg mjeseca karakterišu tenzije između proevropljana i antievropljana. Ankete pokazuju da su dvije glavne političke snage, konzervativci i socijaldemokrate, i dalje rame uz rame, (i daleko od ostalih); međutim, porast populizma duboko zabrinjava svakoga ko vjeruje u evropsko jedinstvo - ne samo konzervativce i socijaldemokrate, nego i liberale i zelene.
Stranke poput francuskog Nacionalnog fronta i britanske Nezavisne partije mogle bi postati favoriti u svojim državama, i one nisu same. U Finskoj, Austriji, Grčkoj i drugdje, antievropske stranke i tradicionalniji euroskeptici koriste sve veću razočaranost u evropske institucije, mjere koje se preduzimaju protiv aktuelne ekonomske krize i rastuću podjelu između sjevera i juga Evropske unije. Uprkos brzom uspjehu značajnih koraka, građani širom EU osjećaju malo poboljšanje tamo gdje je najvažnije - u njihovom svakodnevnom životu.
Međutim, borba između proevropljana i antievropljana zamagljuje ono što bi trebalo da bude u fokusu izborne debate: kako Evropa može proizvesti održivi ekonomski rast. Tom pitanju, prije nego beskrajnoj odbrani od euroskepticizma, stranke koje se bore za bolju Evropu za sve, bi trebalo posvete najviše pažnje. Održivi oporavak - investicije, potražnja i zaposlenost - je najbolje oružje za borbu protiv onih koji žele da unište evropski projekat.
Javnost će na predstojećim izborima dati ocjenu o uspjehu ili propasti politike štednje koja se sprovodi. Međutim, odlučiće i da li će Evropa moći da ostane vodeća svjetska ekonomska snaga, da zadrži svoj socijalni model i sačuva okvir prava i sloboda u svijetu koji neće čekati da Evropljani prevaziđu međusobne razlike.
Ne tako davno, dok sam držao predavanje grupi gdje su evropski studenti bili manjina, sproveo sam kratki eksperiment. Pitao sam studente gdje bi voljeli danas da se rode kada bi mogli da biraju. Odgovor je bio praktično jednoglasan: većina je izabrala neku evropsku državu.
Međutim, iako je evropska magnetna sila i dalje jaka, države članice EU su premale da bi se na globalnom nivou takmičile sa Kinom, SAD ili Indijom. Da bi učestovale u toj borbi, potrebna im je još integrisanija Evropa.
Kao što pokazuje ukrajinska kriza, evropske države ne mogu živjeti u izolaciji, okupirane sobom. Integracija je prijeko potrebna kao i uvijek, posebno u sektorima poput energetskog. Jedinstveno tržište energije je bitno ne samo da bi se osigurale zalihe, već i da bi se postigao održivi rast kompatibilan sa evropskim obavezama povodom klimatskih promjena. Transatlantsko partnerstvo u oblasti trgovine i investicija sa SAD je još jedan imperativ za kreatore politike - i on je od ključnog značaja za otvaranje radnih mjesta sa obje strane Atlantika.
Iznad svega, EU mora steći veći demokratski legitimitet ako želi da se uhvati u koštac sa rastućim osjećanjem da samo evropska elita ima korist od evropskog projekta. Zabrinjava to što uproštena poruka antievropljana nailazi na odobravanje velikog dijela evropskih birača. To ne bi trebalo da iznenađuje: samo 31 odsto Evropljana kaže da ima povjerenje u EU, što je oštar pad u odnosu na 52 procenta 2007, dok se udio onih sa negativnim stavom prema EU skoro udvostručio, sa 15 odsto na 28 odsto, tokom tog perioda.
Iako je povjerenje u EU drastično opalo uoči izbora za Evropski parlament, taj trend nije nepovratan. Birači su kritični prema današnjoj politici, ali evropski ideal će preživjeti ako se modernizuje i ponovo postane izvor nade za građane EU.
To bi moglo biti veliko „ako“, posebno imajući u vidu da najveća prijetnja koju predstavljaju antievropske stranke nije broj mjesta koja osvoje, već to koliko će moći da utiču na politički mejnstrim. Ako glavne političke stranke dođu u iskušenje da koriste antievropske ideje iz izbornih razloga, njihovi oponenti bi mogli ostvariti neke svoje ciljeve: blokiranje procesa integracija, ograničavanje slobode kretanja ljudi ili odobravanje ksenofobične politike.
Suočena sa ovim, Evropa bi trebalo da krene ka onome što se može nazvati „Erasmusizacija“, nadograđivanje uspjeha Erasmus stipendija EU. Omogućavajući studentima da se obrazuju širom EU, Erasmus program promoviše aktivnu razmjenu iskustava, ideja, vrijednosti i načina života. Pošto se pojavila kao moćna snaga među mladim Evropljanima, to je takođe najbolja šansa Evrope za budućnost slobode i prosperiteta.
Ako EU stekne veći demokratski legitimitet i iznađe trajna i vjerodostojna rješenja za svoje ekonomske probleme - nezaposlenost, siromaštvo i nejednakost - povjerenje bi trebalo da počne brzo da se vraća. Tada će biti moguće ostvariti napredak povodom drugih važnih pitanja koja su ostavljena po strani kada je izbila kriza prije pet godina.
Nova kontrola Evropskog parlamenta nad izborom predsjednika Evropske komisije (time i članova) je ogroman korak naprijed u smislu demokratskog legitimiteta. Međutim, ako predstojeći izbori prodube jaz između pro i antievropskih snaga, razočaranost naroda u Evropu će se povećavati i spriječiti novo zlatno doba u kojem Evropa - vijek nakon Prvog svjetskog rata - ostaje najbolje mjesto u svijetu za odrastanje, rad i život.
Autor je predsjednik ESADE centra za globalnu ekonomiju i geopolitiku; bio je visoki predstavnik za spoljnu i bezbjednosnu politiku EU, generalni sekretar NATO i španski šef diplomatije
Prevela: A. ŠOFRANAC
Bonus video:
