Jedna od ekonomskih teorija politike - teorija javnog izbora, za polaznu osnovu ima određivanje da je čovjek egoistično, racionalno biće, koje slijedi vlastiti interes ne samo kad odlučuje o privatnim, već i o javnim dobrima. Pošto se ova teorija, potvrđena praksom s kraja XX vijeka, odnosi na analizu političkog procesa i donošenje kolektivnih odluka, ona obuhvata i posmatranje svih aktera koji u njemu učestvuju (političkih stranaka, građana – birača, političara, interesnih grupa – sindikata, medija, strukovnih udruženja). Shodno ovome, uvijek postoji ekonomska analiza bilo kog političkog procesa i odluke. Naravno, pošto je Vlada Skupštini Crne Gore za 28. februar ponudila na razmatranje sudbonosnu makroekonomsku odluku, valjalo bi da svi akteri ovog procesa jasno i otvoreno saopšte svoje interese.
Valja istaći da pomenutog datuma parlamentarci ne mogu razmatrati odobravanje spornih garancija, jer je riječ o već preuzetim ugovornim obavezama i kreditnom rejtingu države, već mogu razmatrati budući odnos države prema KAP-u, utvrditi odgovornost za davanje garancija i zatražiti krivičnu istragu (eventualna, i do sada već tipična, indolentnost Vrhovnog državnog tužioca mogla bi biti otklonjena pokretanjem parlamentarne istrage, kao i traženjem od predstavnika Ministarstva pravde u Tužilačkom savjetu da podnese inicijativu za razrješenje vršiteljice ove dužnosti), kao i razmatrati povjerenje Vladi.
Kao građanin otvoreno sumnjam u budućnost KAP-a. Postupak postepenog gašenja ovog privrednog subjekta (iznalaženje njegovog potencijalnog privrednog supstituenta ili više njih, uz primjereni socijalni program), koje bi trajalo najmanje pet godina (termin za uplatu posljednjih spornih kreditnih tranši), smatram ispravnim zbog nekoliko okolnosti.
Pošto je riječ o nacionalnom rekorderu po primanju državne pomoći (u nedavno saopštenom šestogodišnjem obračunu pomoći, čak ni u ovom trenutku, nisu uračunate milionske indirektne subvencije) postoji mogućnosti da nisu ispoštovana EU pravila predviđena posebnim Protokolom u okviru Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju (državna pomoć se upotrebljava zbog doprinosa održivom razvoju koji se ogleda u mogućem ograničavanju svih vrsta projektovanih dugova i podsticanju rada samoodrživih privrednih subjekata, a ne nikako kao dominantna i stalna pomoć samo jednom subjektu).
U interesu mi je da znam konačni dužnički saldo KAP-a (u samo dva dana iznos od 350 miliona „popeo se“ na 364 miliona eura) i njegovo učešće u unutrašnjem dugu države. Zanima me barem okvirna cifra za sanaciju ekoloških posljedica rada ovog industrijskog giganta (još jedan eksplicitan EU zahtjev) i projektovani iznos za ekološki prihvatljivu obradu glinice (štetna emisija KAP-a je na nivou cjelokupne zapadnoevropske industrije ovog tipa).
Tražim objašnjenje za primjereno aktiviranje prerađivačkih pogona i poboljšanja kvaliteta proizvoda (upitno je postojanje studija o unapređenju kvaliteta rada i modernizacije poslovanja). Interesuju me iznosi budućih subvencija KAP-u i način utvrđivanje kvaliteta proizvoda navodnih tridesetak crnogorskih malih i srednjih preduzeća koja su u njegovom poslovnom lancu (aluminijska industrija svoju rentabilnost ostvaruje samo u slučaju postojanja kompletnog prerađivačkog procesa i nastanku gotovog proizvoda čiji ostvareni profit pokriva i tržišnu cijenu električne energije).
Interesantnim mi se doima i mogućnost nalaženja novog strateškog partnera za preduzeće sa ovakvim dubiozama i to u godini kada imamo loša investiciona predviđanja. Još interesantnija je tvrdnja aktuelnog većinskog vlasnika da ima još i potraživanja prema ovom preduzeću i da njegovo rješavanje ovog problema predviđa da Vlada uz banku-kreditora, koju će on naći, obavi kupovinu novih akcija zbog povećanja kapitala preduzeća. Naravno, on pritom traži da cijena struje bude 3,5 puta niže od one koje plaćaju građani i očekuje uvijek prisutne subvencije. Sjajno!
Koji je interes Vlade da trpi ovakvog strateškog partnera? Zašto nikada nije urađena sveobuhvatna analiza ekonomske isplativosti ovog prerađivačkog procesa? Šta bi bilo sa ovim milionima da smo ih uložili u pomorsku privredu, poboljšanje energetske efikasnosti, podsticaj poljoprivrede i razvoj preduzetništva? Je li tačna pretpostavka da se aktuelna politička vlast boji da će nakon gašenja KAP-a izaći na viđelo brojne korupcionaške afere? Da li je moguće da će socijalna demagogija ovog slučaja biti još jedan neprincipijelni predizborni adut naših političara? Zbog čega određeni opozicioni lideri zagovaraju održavanje proizvodnje? Hoće li opozicija imati hrabrosti da kaže što misli i predloži petogodišnji plan mjera štednje? Kako to da ekonomski eksperti ne saopštavaju jasne analize, ne traže od nadležnih koje im informacije trebaju za sveobuhvatno sagledavanje situacije i ne predlažu bar približno konkretna rješenja ovog slučaja? Imaju li interes mediji da otvore stručnu polemiku o ovom pitanju?
Kakvi god bili interesi ovih subjekata, nadam se da je ispravna moja ekonomska računica i građanska sebičnosti da ne želim više da budem žirant tajkunima Chivas privatizacije koju je obavila Velika loža Granda. Još manje želim da „subvencioniram“ našu infantilnu privrednu perspektivu.
Bonus video:
