Od samog početka grčke krize koja je buknula 2010. godine, glavni evropski igrači morali su da shvate kakve rizike i posljedice je ona donijela Evropskoj uniji. Ali, posmatrano sa strane, stiče se utisak da oni to ne shvataju.
Ta se kriza oduvijek nije ticala samo Grčke: nesređeno obavještavanje o platnoj nesposobnosti prijetilo je da povuče druge, koji se nalaze na južnim granicama EU, uključujući i one dosta velike, u poresko-budžetski bezdan, vukući za sobom i glavne evropske banke i osiguravajuće kuće.
To je moglo da dovede do guranja u još jednu svjetsku krizu, koja bi izazavala potres isti kao onaj koji se desio u jesen 2008. godine. To bi, takođe, značilo propast eurozone, što bi sa svoje strane nanijelo štetu zajedničkom tržištu.
Prvi put u istorji bio je doveden u pitanje sami opstanak evropskog projekta. Ponašanje EU i njenih najvažnijih država pokazalo se i odlučnim i zbunjujućim, zato što je u njemu bilo i nacionalnog egoizma i poraznog odsustva liderskih principa.
Države mogu da bankrotiraju isto kao i kompanije, ali za razliku od kompanija države pritom ne mogu da nestanu. Zato države ne kažnjavaju i njihovi današnji interesi ne mogu da se potcjenjuju.
Platno nesposobnoj državi je neophodna pomoć da sprovede restrukturalizaciju, kako u finansijskom sektoru, tako i daleko iza njegovih okvira, kako bi mogli da razrade puteve izlaza iz krize.
To se u potpunosti odnosi na Grčku, čiji su strukturni problemi mnogo širi nego njene finansijske teškoće. Sve do sada, EU i vlada u Atini nisu mogli da se dogovore o grčkim strukturnim problemima, ali im je neophodno da razrade i isfinansiraju odgovarajuću strategiju ekonomske rekonstrukcije kako bi Grci, a takođe i nestabilna tržišta, shvatili da se na kraju tunela vidi svjetlo.
Svi znaju da Grčka nije sposobna da osmisli svoj put izlaska iz krize bez neminovnosti ogromnog bremena duga. Pitanje je hoće li se proces restrukrutalizacije duga zemlje sprovoditi ravnomjerno i biti pod kontrolom ili će biti haotičan i preliti se u druge zemlje.
U svakom slučaju, sporovi koji se sada u Grčkoj vode oko toga treba li platiti grčke dugove, smiješni su. Odbijanje plaćanja je način koji neće udahnuti život, jer su Njemačka i druge članice eurozone u istom čamcu sa Grčkom.
Bankrot u Grčkoj ugrožava i njih, zato što bi to odmah stvorilol problem platežne sposobnosti evropskih banaka i osiguravajućih kuća od sistemske važnosti.
Šta će onda da se desi rukovodstvima vlada zemalja eurozone? Ili oni ne žele da govore istinu svom narodu iz straha da ne naškode sopstvenoj politčkoj reputaciji?
Ustvari, evropska finansijska kriza je politička kriza, jer lideri EU ne mogu da se donesu odluku o neophodnim mjerama. Zapravo, troši se vrijeme na sekundarne probleme koji se u suštini odnose na pitanja unutrašnje politike.
U principu, ispravno je govoriti da banke treba da učestvuju u rješavanju dužničke krize. Ali veoma je malo smisla u insistiranju na tome da to treba da čine sve gubici banaka, koje ostaju „prevelike da bi bankrotirale“, mogu izazvati ponavljanje krize.
Bilo koja šansa razrješenja tog problema, koja se pojavila 2009, zahtijevala bi kapitalan remont čitavog finansijskog sistema, ali je ta mogućnost uzalud potrošena.
Onoliko koliko se bude produžavala politička kriza koja ugrožava postojanje EU, produžavaće se i njena finansijska kriza i ugrožavati Uniju. U središtu rješenja krize leži uvjerenje da euro – i zajedno s njim EU kao jedinstvena cjelina – neće preživjeti bez velike evropske političke unifikacije.
Ako Evropljani žele da sačuvaju euro, oni već sada moraju početi da se kreću ka političkom savezu, a u suprotnom, sviđalo se to nama ili ne, euro i evropske intergacije biće izgubljeni. Evropa će potom izgubiti praktično sve što je dobila za pola stoljeća kada je prešla liniju nacionalizma. U svjetlu nastajanja svjetskog poretka to bi za Evropljane bila tragedija.
Nažalost, kada je, napuštajući mjesto predsjednika Evropske centralne banke, Žan Klod Triše predložio da se napravi korak u tom smjeru, rekavši da je potrebno uvesti funkciju evropskog ministra finansija, lideri država i vlade odlučno su odbacili tu ideju. Praktično niko u Evropskoj komisiji ne želi, kako se kaže, da potvrdi dubinu krize koju je dostigla EU.
Rješenje date krize zahtijeva više Evrope i više interacija, a ne manje. I da: bogate ekonomije - u prvom redu Njemačka - moraju platiti izlaz iz situacije.
Njemačka i Francuska, dva glavna igrača u ovoj krizi, moraju razraditi zajedničku strategiju jer oni, radeći zajedno, mogu realizovari dato rješenje. Problem je u tome što su Francuzi na referendumu o Ustavu EU 2005. godine glasali za dalju političku integraciju, u vrijeme kad se ekonomska integracija može izjaloviti, a krivac za to će biti Njemačka.
Zbog toga, sve što nam treba je otvoreni francusko-njemački dijalog o sveobuhvatnoj reorganizaciji monetarnog saveza. Pošto je nemoguće izmijeniti dogovor, moraju biti nađeni drugi načini koji će partnerstvo Francuske i Njemačke biti još značajnije.
Bez obzira na političku krizu i paralizu EU, Evropljani ne smiju zaboraviti koliko je važno njeno postojanje, kao i da ona i dalje mora postojati. Za to im je samo potrebno da pogledaju unazad, na prvu polovinu XX vijeka, da bi shvatili zašto.
Copyright: Project Syndicate/Institute for Human Sciences, 2011
Bonus video:
