Ovo je moja posljednja kolumna za određeno vrijeme. Postaću predsjedavajući BBC Fondacije – strateškog autoriteta jedne od najvećih medijskih organizacija na svijetu. Stoga, moram da položim sicilijansku zakletvu ćutanja, omertu, o kontroverznim temama tokom mog predsjedavajućeg mandata. To znači da bi mi komentari bili dosadni: bolje da odložim olovku.
Ovom prilikom olovka mi je u ruci dok gledam preko Bosfora ovog sunčanog martovskog jutra. Juče, padala je sniježna kiša u Istanbulu. Međutim, danas sunce zasljepljujuće sija iznad voda azijske obale ovog grada; morski galebovi lete na povjetarcu, veliki kruzer plovi na sjever prema Crnom moru. Ovo je jedan od onih dana kada vam je drago što ste živi.
Međutim, uvijek se tako osjećam u Istanbulu, gdje je nastalo toliko svjetske istorije. I to je grad u kojem može biti oblikovana evropska budućnost – Istanbul, ne Brisel, Pariz ili Berlin. Dozvolite mi da objasnim.
Sadašnji politički identitet Evrope je nastao iz njene nedavne istorije. U 19. vijeku, udio ovog kontinenta u svjetskoj populaciji povećao se sa jedne petine na jednu četvrtinu.
To je pomoglo evropskim zemljama da dominiraju vijekom kao kolonijalne sile. Međutim, takođe je stvorilo konkurentske pritiske za životni prostor, a veliki dio borbe se prezentovao u netrpeljivosti između Francuske i rastuće Njemačke.
Rezultat toga su tri rata u posljednjih 70 godina. Posljedice možete vidjeti na grobljima koja se protežu u sjevernoj i istočnoj Francuskoj i u zemljama centralne Evrope. A uvukli smo i druge u ovaj sukob. Pogledajte samo sva ta indijska imena uklesana u svodove spomenika u Pikardiju.
Sjećam se ratnog spomenika u malom selu sjeverno od Kvinstauna u srcu zemlje „Gospodara prstenova“ na jugu Novog Zelanda. Hiljadama milja daleko od krvavih polja Francuske, 26 mladih Novozelanđana koji su tamo stradali su zapamćeni na krstu od granita.
Dakle u danima kada je Evropa obožavala Marsa, boga rata, ostatak svijeta je često uvlačen u naše kontinentalne sukobe. Mi, Evropljani smo bili opasni jedni za druge, a često je bilo opasnije biti jedan od naših prijatelja.
Stvaranje Evropske unije je način na koji smo mi Evropljani pokušali da spriječimo još jedan rat. Francuska i Njemačka su bile povezane kukovima – ekonomska saradnja je trebalo da dovede do bližeg političkog saveza. Oko ovog istorijskog kompromisa kružile su druge zemlje, uključujući i one koje su poput Velike Britanije prvobitno bile skeptične oko cijelog poduhvata. Svi smo privučeni, i naš mir i prosperitet su konsolidovani.
Funkcionisalo je mnogo bolje nego što su skeptici ikad mislili da je moguće – možda čak bolje nego što su osnivači očekivali. Stvoreno je veliko jedinstveno tržište. Suverenitet je dijeljen i transformisan u oblastima poput trgovine i okoline.
Unija koja predstavlja sedam procenata svjetske populacije predstavlja 22 odsto proizvodnje, više nego Sjedinjene Države, skoro dva puta više od Kine, i 4-5 puta više od Indije.
Evropski ekonomski gigant je težio globalnoj političkoj ulozi, međutim tada je nastupila realnost. Mars 20. vijeka je mnogo manje siguran u sebe u 21. vijeku. Do intervencije u Libiji koju su podržale Ujedinjene nacije, Evropa je sve više izgledala kao posmatrač u međunarodnim poslovima, a čak i njeno učešće u Libiji je više franko-britanska stvar, sa Njemačkom koja je odlučila da se ne zamara i stoji po strani.
Dakle što je danas poenta Evrope. Kažem mojoj djeci da je EU tu i da nas spriječi da se ponovo međusobno ne sukobljavamo, a ona odmah odgovaraju: Naravno da se nećemo sukobiti“. Evropska moralna svrha danas je egzistencijalno pitanje koje moraju razmotriti svi Evropljani.
Po mom mišljenju odgovor je u Turskoj. Evropa sa Turskom kao članicom bi prirodno bila dinamičnija ekonomija. Turska je regionalni energetski centar. Ona ima uticaj i poštovanje u svom regionu kod izuzetnih borbenih sila.
I iznad svega, Turska je sada uzor za druga islamska društva koja teže demokratiji, građanskim slobodama, vladavini prava, otvorenoj ekonomiji, pluralizmu i slobodi vjeroispovijesti.
Kao članica EU, Turska bi dala novu dimenziju od velike istorijske važnosti. Evropljani bi pokazali da možemo prihvatiti i jednu islamsku demokratiju i izgraditi snažan most između Evrope i zapadne Azije.
To bi zauzvrat stvorilo novi evropski identitet i naraciju, novi razlog za EU da postoji u ovom vijeku, način odbacivanja razdornih podjela prošlosti. Nadam se da će do trenutka kada ponovo uzmem olovku u ruke, biti na putu prema ovom odredištu. Ukoliko ne bude tako, onda će mnogima od nas biti sve teže da sagledaju Evropu kao išta drugo do na sva usta hvaljenu carinsku uniju sa političkim ambicijama koje prevazilaze njene kapacitete.
Copyright: Project Syndicate 1995–2011.
Bonus video:
