Slika broj jedan - Prikaz turizma iz zvanične tabele (https://www.cbcg.me/me/statistika/statisticki-podaci/realni-sektor, 10.07.2020. godine) je photo vrijedna hiljadu riječi. Neprikosnovena činjeničnost boli brojčano: dolasci su se sunovratili sa 342 hiljade (2019) na 91.000, respektivno noćenja sa 893.000 na manje od dvjesta hiljada. Dopunski, fusnote vrište o institucionalno-razvojnoj nekorektnosti gdje se jedna institucija želi sakriti iza druge, kao da podatke o dolascima i noćenjima iz kolektivnog smještaja i do sada nije prikupljao Monstat. Zato javno ostaje nejasno: šta je bila osnova nedavno-usvojenog rebalansa budžeta za prihode od turizma (?), pošto projekciju prihoda od turizma priprema CBCG.
Slika broj dva - guverner se sreo sa strunjenim bankarima. Predložio je odlaganje primjene ključnih zakona (o kreditnim institucijama i sanaciji banaka), jer je projekat AQR (evaluacija aktive banaka) važniji, a zbog obaveza koje je nedavno preuzeo prema MMF-u. I, izgovorio je nesnosnu makroekonomsku post istinu: “… guverner Žugić je saopštio da su poslovne banke, od početka krize, odobrile skoro 300 miliona eura novih kredita građanima i privredi.” (veza: https://www.cbcg.me/me/javnost-rada/aktuelno/...id=1759). Prateći zvanične podatke CBCG, identifikuje se da su u periodu od marta do juna 2020, ako se mart definiše kao “početak krize”, krediti pali za €57 mil agregatno, odnosno depoziti su manji za €62 mil (veza: https://www.cbcg.me/me/statistika/statisticki-podaci…; 22.07.2020. godine). Ili, aplicirano na duži period: kriza u crnogorskoj ekonomiji tinja već petnaestak mjeseci, primarno zbog nerada udarne institucije finansijskog sektora za oblast supervizije banaka. Podaci na kraju juna tekuće godine u odnosu na decembar 2018. neumoljivo dokumentuju da su ukupni krediti bankarskog sektora bili veći za €172 mil, a depoziti manji za €158 mil. Dopunskim uvezivanjem za isti period, brojke ukazuju da se rast kredita finansirao iz ino-zaduživanja banaka u iznosu od 176 mil, dok je pad depozita djelimično nadomještan jačanjem kapitala od stotinjak mil (uz zanemarivanje ulaganja u HoV). Znači, tokom 2019, a nakon stečaja u dvije banke, sistem se nije kontraktirao zbog upornog rada udarnih bankara sa klijentima i privrednicima, što se nažalost nije nastavilo u ovoj godini. Zato je potrebno postaviti pitanje: ko uopšte vjeruje ovakvim CBCG informacijama?
Slika broj tri - citat glasi: “Iz vrhovne monetarne institucije su kazali da je četvrti set mjera, koji je usvojen na sjednici Savjeta CBCG i kojim se targetiraju sektori koji su najpogođeniji aktuelnom krizom, komplementaran sa trećim paketom mjera koje je nedavno usvojila Vlada. … moratorijum(om) na otplatu kredita iz prioritetnih sektora, propisuje se obaveza banaka da odobre moratorijum korisnicima kredita iz sektora turizma, poljoprivrede, šumarstva i ribarstva…” (veza: https://www.vijesti.me/vijesti/ekonomija/455807/moratorijum-na-otplatu-kredita-iz-prioritetnih-sektora; kao i, https://www.cbcg.me/me/javnost-rada/aktuelno/...id=1760). Četvrti paket se može podvesti pod marketing-zbog-neuznemiravanja-tokom-avgusta. Zašto? Obavezujući uslovi iz nove odluke, koji definišu analizu rizika, izvjesno rezultiraju u neznatnom broju eventualnih aplikanata.
Slika broj četiri - podaci o stranim direktnim investicijama (SDI) do kraja maja 2020. godine (bop_maj_2020; tabele 5.3 i 5.4) nominalno su još uvijek dovoljno stabilizirajući za sistem, jer ne odstupaju od podataka prethodnog perioda. Šta na nivou principa nije? U tabeli o pojedinačnim prilivima za pet mjesci 2020. identifikuje se €70-ak mil priliva iz Kine, dok se za prethodne godine (2019-2018) ovi podaci ne mogu uporediti pošto Kina nije pojedinačno predstavljena (napomena: za 2015-2017 za Kinu su iskazani simbolični iznosi), već je vjerovatno uključena u poziciju u tabeli: “Ostale zemlje (uključujući povjerljive podatke)“. Čemu služe ovako prikazani podaci? Odnosno, da li su dovoljno precizni?
Slika broj pet - Treći paket socio-ekonomskih mjera Vlade CG, predstavljen 23.07.2020, nema potencijal da ohrabri crnogorske privrednike. Bez obzira na težinu takvog makro-suočenja, fokus mora ostati na uznemiravajuće-teškoj godini za turističku privredu. Odsustvo inogostiju integrisano generira negativne efekte na trgovačku djelatnost, telekomunikacionu industriju, distributivne kanale, kao i na sve uvezane, prateće profesije (taksisti, kozmetičari, zabavljači, rentijeri kola, turistički vodiči i sl). Dodatno, u zabrinjavajuće napornom preživljavanju tokom predstojeće zime, crnogorski turizam ne smije slijediti nedavna javna bahaćenja turističkih poslenika, tzv. “moćnika“, koji navodno smatraju da naše javne institucije treba da slijede logiku “prava jačega“. U praksi bi to značilo da se ostalima u turizmu, koji nemaju privilegiju da budu u zaštiti politike, treba okrenuti leđa kako bi poslovno “umrli“. Crnogorski model razvoja se bazira na potrošnji, ličnoj (preko 3/4) i javnoj. Svaka ugrožena životna egzistencija na nivou građana-nki, odnosno umanjenje otpornosti crnogorskog mikro, malog i srednjeg biznisa, koji su naši privrednici samostalno razvijali već deceniju bez ikakve državne podrške, rezultiraće u odumiranju čak i osiono-žovijalnih “predatora“. Nekako, crnogorske “gromade“ privredništva-iz-zakulisnih-agendi-neposlovnosti, čim stigne kriza, skinu svoj omiljeni neoliberalni šinjel “sposobnih i snalažljivih“. I, javno odaberu da tugaljivo kuknjave da im se promptno omogući da se sakriju uz skute poreskih obveznika Crne Gore.
Stoga, u konačnici o uputnom za naredni period: najjača ekonomija svijeta (SAD) je u drugom kvartalu tekuće godine pala za preko 32%, što je godišnju stopu BDP-a zakucalo na povijesno-slamajućih -9,5%. Njemačka je u drugom kvartalu iskazala manji pad (-11,7%), no i to je dvostruko veće od prvog kvartala 2009-e (-4,7%). EU prosjek drugog kvartala 2020. obilježen je padom od 14,4%; turističke zemlje juga su u padu od 16-22% (Portugal, Italija, Španija, Francuska; bez podataka za Grčku). Kina tvrdi da je drugi kvartal uspjela da izvuče uz stopu rasta od 3,2%. U najširem promišljanju, ovo su statističko-nezabilježeni podaci ljudske istorije. Svjedoče o dubini resetovanja ekonomije, neuporedivoj sa mnogim generacijama unazad. Kad će crnogorska ekonomija imati bilo kakav realan institucionalno-javni podatak o tome gdje smo(?); i, kako ćemo dalje(?) u vezi stabilizacije i oporavka naših ekonomskih i novčanih tokova.
Bonus video:
