Godinama smo slušali potpuno otrcanu i autističnu priču od strane do nedavno vladajućeg DPS-a o ''napretku i uspjesima'', uz poneki sporadični samokritički ton, koji se uglavnom svodio na ''objektivne probleme'', potrebu bržeg nastavka reformi i slične fraze. Kao rezultat, već devetu godinu smo zaglavljeni u limbu pregovora, gdje nijedno od 30 preostalih otvorenih poglavlja nije zatvoreno (tri poglavlja su otvorena i zatvorena isti dan).
Izvještaj EU o napretku Crne Gore za 2020. je mapa puta za novu Vladu, njen dragocjen kontrolni i korektivni faktor, pouzdan oslonac za plansko i beskompromisno sprovođenje neophodnih reformi na putu punopravnog članstva. Ambijent, društveni, institucionalni i ekonomski za tako složen i ambiciozan zadatak, je nažalost - nikad gori. DPS nam je ostavio sprženu zemlju. I nastavlja u interregnumu da pali preostale mostove za sobom.
Ovaj kratak osvrt na segment Izvještaja koji se tiče kadrovskih i institucionalnih kapaciteta crnogorskih institucija, oslikava i jednu drugu tendenciju odnosno, da je nesrazmjeran višak zaposlenih konstatovan u onim oblastima u kojima Crna Gora godinama zavređuje najgore ocjene i koje se od strane Evropske komisije tretiraju kao preduslov za napredak u svim drugim poglavljima (poglavlja 23. - Pravosuđe i temeljna prava i i 24. - Pravda, sloboda i bezbjednost), a kadrovski i institucionalni deficiti i zastoj u pregovorima u onim oblastima u kojima EU funkcioniše kao federacija odnosno, gdje se njeno zakonodavstvo direktno primjenjuje u državama članicama (zaštita konkurencije, carinski sistem, ribarstvo, IPARD Agencija za plaćanja u poljoprivredi, životna sredina, saobraćaj, unutrašnje tržište). Ove oblasti su tehnički i finansijski ujedno i najzahtjevnije za pregovaranje.
Mnogo činjenica iz Izvještaja Evropske komisije govori u prilog ovoj tezi: kapacitet Skupštine Crne Gore da ocjenjuje usklađenost predložene legislative sa pravnom tekovinom EU, tretira se kao ograničen. U Ministarstvu pravde, na poslovima pravne inspekcije, zaposlene su svega dvije osobe koje treba da sprovode nadzor nad svim sudovima, tužilaštvima, notarima i javnim izvršiteljima. Nedostatak administrativnih kapaciteta konstatovan je i u okviru Centra za obuku sudija. U Agenciji za sprečavanje korupcije konstatovano je da još šest radnih mjesta nije popunjeno, kao i 22 mjesta u okviru Uprave policije i direktorata za borbu protiv organizovanog kriminala.
Konstatovan je i nedostatak kadrova koji bi se bavili implementacijom Direktive o uslugama u okviru Ministarstva ekonomije. Nedovoljni su i administrativni kapaciteti Agencije za zaštitu konkurencije i njenog Savjeta, a posebno u dijelu kontrole državne pomoći. Ovom oblašću u Ministarstvu finansija ne bavi se nijedan zaposleni. Kapaciteti sudova da se nose sa kompleksnim slučajevima iz oblasti zaštite konkurencije su pod znakom pitanja. Agencija za IPARD plaćanja u Ministarstvu poljoprivrede i ruralnog razvoja tokom 2019. zapošljavala 10 stalno zaposlenih i još 15 na određeno. Sistematizacija inače, predviđa minimum 100 radnih mjesta da bi ova Agencija mogla dobiti akreditaciju od strane Brisela. U oblasti poglavlja 13.-Ribarstvo, već osam godina nije konstatovan nikakav napredak. Nedostatak kapaciteta je konstatovan i u okviru pojedinih direktorata u okviru Ministarstva saobraćaja i pomorstva, zatim Zavoda za statistiku (Monstat), gdje je popunjeno 95 od 180 sistematizovanih radnih mjesta: kritikuje se i nedostatak koordinacije između Zavoda i Centralne banke i Ministarstva finansija u proizvodnji statističkih podataka. Kapaciteti za upravljanje IPA fondovima ostaju ograničeni, dok su u Upravi carina apostrofirani nedovoljni kapaciteti IT sektora. U okviru zdravstvenog informacionog sistema angažovana su samo dva zaposlena itd.
S druge strane, Crna Gora ima 51 sudiju i 17 tužilaca na 100.000 stanovnika, daleko iznad evropskog prosjeka od 21 sudije i 11 tužilaca , kao i tri puta više pravosudnog osoblja po stanovniku u odnosu na evropski prosjek. Crna Gora se ističe u poređenju sa regionom po znatno nižoj naplati sudskih taksi.
Broj policajaca smanjen je na 4.537, sa 5.400 u 2018. Odnos policajaca i dalje je visok i iznosi 517, odnosno 738 / 100.000 stanovnika ( prosjek u EU je 326 / 100.000 u 2017. prema Eurostatu), ali, za razliku od većine država članica EU , Crna Gora u policiju uključuje i graničnu policiju (1.321 zaposleni), neoperativno osoblje kao što su savjetnici i policajci bez policijskog čina. Interesantno je da je prema Šengenskom akcionom planu, kao i u skladu sa novim EU konceptom Integrisanog upravljanja granicom iz februara 2020, potrebno da Crna Gora zaposli još 600 graničnih policajaca. Nacionalna opservatorija za droge (NDO) i dalje nema dovoljno osoblja, ima ograničenu budžetsku autonomiju i ne ispunjava u dovoljnoj mjeri svoju koordinacionu funkciju.
U vazduhu ostaje da visi pitanje: šta su Ministarstvo javne uprave i Uprava za kadrove ovim povodom radili svo ovo vrijeme? Kakva je svrha njihovog osnivanja i postojanja, ako su bili nijemi saučesnici u transmisiji kadrovskog haosa u okvire lažnog legitimiteta?
Novi investicioni plan za Zapadni Balkan, koji je prije par dana u Skupštini Crne Gore prezentovao evropski komesar za susjedstvo i pregovore o proširenju, Oliver Varhelji, težak 9 milijardi eura, bitna je poluga ekonomske podrške i razvoja koji nedostaje Crnoj Gori. Od ovog, ali i paketa garantnog fonda u iznosu od 20 milijardi eura, proporcionalan dio će biti i nama na raspolaganju. Postizanje stabilnost budžeta i fiskalnog okvira, novi investicioni ciklus kao uslov za smanjenje alarmantne nezaposlenosti i diversifikacija ekonomske strukture, uz neodložnu reformu javne administracije su karike koje nedostaju da bi Crna Gora bila u stanju da konačno počne i da zatvara pregovaračka poglavlja.
Građani su na izborima 30. avgusta rekli svoje i dali mandat novoj demokratskoj Vladi da ostvari decenijski san o članstvu Crne Gore u EU. Evropska unija je jasno i nedvosmisleno pružila ruku podrške i saradnje. Prva demokratski izabrana Vlada Crne Gore od 1906. godine, ima istorijsku šansu da preokrene proces i crnogorski brod usmjeri u mirnu evropsku luku. Apsolutno sam uvjeren da će ona pod vođstvom premijera dr Zdravka Krivokapića, napraviti istorijski iskorak u pravcu odlučnog približavanja Crne Gore EU. To je šansa koja se ne smije prokockati.
Bonus video:
