Crnogorska groteska o sistemskom neprofesionalizmu ide nekako ovako…
Čitanje izvještaja o Crnoj Gori za 2020. godinu (Brussels, 6.10.2020. SWD (2020) 353 final COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Montenegro 2020 Report) vodi u prostore strukovne bajke, posebno za poglavlja: 9 (Finansijske usluge) i 17 (Ekonomska i monetarna politika). Otišavši sastav poslanica-ka je usvojio zakon o kreditnim institucijama, kao i novu regulativu o sanaciji banaka; u primjeni je sve odloženo za par godina. To su bili ključni formalni momenti koji su rezultirali EK-ocjenama o “umjerenoj pripremi” (moderately prepared) i “dobrom uspjehu” (good progress) za 9-ku, odnosno “ograničenom uspjehu” (limited progress) za 17-cu.
Povijesni trag EK-neinstitucionalnosti za CG finansijski sektor čita se iz uvodne rečenice: “Stabilnost finansijskog sektora je nanovo ojačana nakon stečaja i rezolucije kod dvije banke: i osnažen je okvir za bankarsku superviziju.” (EK Izvještaj za Crnu Goru, uvod, str. 7) U poglavlju 9 se navedeno podrobnije obrazlaže inventarom, kao što slijedi: “U julu 201.9 je uspostavljen Komitet bankarske supervizije, stalno savjetodavno tijelo guvernera centralne banke. Interna organizacija centralne banke se takođe promijenila, s ciljem da se ojačaju institucionalni i nadzorni kapaciteti. CBCG je osnovala off-site jedinicu za superviziju kreditnih institucija (banaka), jedinicu za superviziju operativnog rizika banaka, kao i novi sektor za rezoluciju kreditnih institucija ...“(str. 83) Tek se u poglavlju 17, tim EK-a usudio da blagoglagoljivo kritikuje identifikovane strateške i sistemske neuvezanosti resornog ministarstva, CBCG-a i Monstata oko prikupljanja podataka (str. 95) za makroekonomsko modeliranje.
Izvještaj za 2020. pojačava višegodišnji dojam da se EK-rate za ekonomska poglavlja svjesno ne žele baviti strukturnom analizom stabilnosti tržišta, postavljanja i snaženja konkurencije i konstruktivnom evaluacijom održivosti sistema. Nakon devet godina CG formalnog pridruživanja, tim EK nastavlja da jača sve oblike nevladavine prava u crnogorskoj ekonomiji slijedeći bezdan briselskih pravila jalovog birokratisanja u sistemskoj neefikasnosti. Rječitije, objavljenim izvještajem za Crnu Goru, timu CBCG-a je uručen EK-ratski orden “grandioznosti”; tim EK-a je u cjelosti zaštitio CBCG i guvernera za ukupni nerad od 2011. do decembra 2018. godine, pa i dalje. Isposnički-stidljivo udijelili su junačko tapšanje po napaćenim ramenima reputaciono-uzdrmanoj CBCG i liderski-još-upitnijem guverneru. Dobijena je “zelena karta” da se sve vonjajuće-nagomilano, nestručno, nesistemsko i sujetno-lično iz 2019. pokopa pod truli tepih decenijskog neznanja, koji je tim EK odobrio da završi na vječnim lovištima za vječnaju pamjat.
Da li je moguće da EK tim nije identifikovao očigledno ekonomsko štetočinstvo u sistemu?
Prethodna godina u crnogorskom bankarskom sistemu je bila duboko turbulentna. Obilježili su je tinjajuća kriza i stečaji dvije banke, koje su od CBCG nazvane “nesistemskim bankama“. Zato ne iznenađuje EK-cinizam da ni jedna rečenica izvještaja nije posvećena činjenici da se Fond za zaštitu depozita CG skoro pa prepolovio (112 mil eura (2018) na 67 mil. eura (2019); veza: Godišnji izvještaj o radu FZD-a, maj 2020. godine, str. 55). U EK izvještaju nema ni jedne brojke o tome da je tokom prethodne godine FZD izdvojio 102 mil. eura za isplate garantovanih depozita banaka u stečaju (za dvije banke u razmjeru: 21+80, str. 33-36). Napomena: pad vrijednosti FZD-a se ublažio prilivima iz stečajne mase banaka u vrijednosti od 45,9 mil. eura (maj 2020), uz napomenu da je refundirano 77% potrebnog iz IBM-a, a svega nepuna trećina kod AB-a. Pretrčavajući, na str. 63 EK-izvještaja, samo se pominje da je FZD-u odobrena kreditna linija u vrijednosti od 50 mil. eura (EBRD), za koju garantuju poreski obveznici.
Ova pohara fondova, koji primarno služe stabilnosti sistema, izvještajno je ignorisana od strane EK tima. Tako su briselsko-crnogorski “moćnici” odgovornost za gubitak fondova preko 50 hilj. eura pridružili deponentima, dok su očekivano-neodgovorno zaboravili da se godinama slušala izričita tvrdnja CBCG-a da su sve banke u sistemu “stabilne i sigurne”. Ekonomska istorija nedosljednosti nanovo je okrenula leđa stvarnoj ekonomskoj snazi, opravdavajući besprizorno predatorstvo i institucionalno neznanje, sistemskim ukrivanjem istine od strane ključnih institucija. Podsjećanje: EK-tim se početkom 2019. čak usudio da traži eksternu reviziju procesa kontrole banaka. Guverner i njegova korporacija poslušnika, strukturiranjem javnog poziva, koji je minirao EK zahtjeve, uspjeli su da ih javno preveslaju, krijući se iza mantre da na regionalnom tržištu nema stručnog revizora, koji može izvršiti provjeru rada kontrole CBCG-a.
Slijedeći ovakav trag objektivnog slabljenja tržišta, ne treba da iznenađuju tekuće vijesti oko AQR-a, koje predstavljaju žovijalne dokaze da će EK-rate i narednim izvještajem nastaviti da voljno jačaju, ne sistem i/ili institucije, nego pojedince u CBCG-u. Šta to bješe AQR? AQR je “proces provjere kvaliteta aktive” (CBCG citat). Ciljano, teškim radom supervizora i banaka treba da se ostvari neumoljivo skeniranje vrijednosti kreditnog portfelja i ostale izabrane aktive iz bilansa banaka, što uključuje i imparcijalnu potvrdu procjene kolaterala, vezanih za odobrene kredite, koje sveukupno rade eksterni timovi ovlašćenih procjenjivača. Tehnički, u pitanju je stroga, ozbiljna i kompleksna procedura Evropske centralne banke (ECB, jun 2018), koja se mora sprovesti saglasno poglavlju 9 EK-izvještaja, gdje se ocjena EK-“dobrog uspjeha” argumentovala sljedećim citatom: “treba da se realizuje nezavisni pregled kvaliteta aktive u bankarskom sistemu, da se analiziraju rezultati pregleda i da se pripreme planovi za korektivne korake, ako budu potrebni.” (str. 82)
Dopadljivo-neutralni EK-ratski vokabular krije lavirinte zajedničkog institucionalnog nerada. Kako? Par dana prije objavljivanja EK izvještaja, CBCG se obratila glavnim izvršnim direktorima banaka (“Obavještenje u vezi sa datumom početka sprovođenja procesa Asset Quality Review”, br. 03-5815-1/2020 od 02.10.2020. godine). U dopisu se u većini arče riječi o tome da se “preveo i dostavio AQR priručnik (16.09.2020)”; da još uvijek “traje proces odgovaranja CBCG-a na brojna pitanja koja su (postavljena) oko propisane AQR metodologije”, tj. određuje se “novi početni datum” projekta.
Šta je u dopisu žovijalno? AQR je u dopisu definisan kao “vježba”. Ups… “Vježba” (ECB citat: “prudential exercise”) je tako CBCG prevedeno postala slučajni strukovni dokaz neozbiljnosti i neposvećenosti udarne institucije našeg sistema za sprovođenje i rezultate najvažnijeg projekta za razvoj sistema u narednom desetljeću, taman kako odgovara EK konceptu nevladavine prava za ekonomiju naše zemlje. Navedeno je dopunski zabrinjavajuće ako se zna da AQR predstavlja obavezu države Crne Gore, potpisanu od strane guvernera i ministra finansija, na osnovu koje se država zadužila 75 mil. eura, saglasno CG kvoti u MMF-u (IMF Country Report no. 20/210; Appendix I: Letter of Intent; str. 26-28, 11.06.2020). Ova objektivna blinkajuća “lampica” zahtijeva da se tokom ispunjavanja sistemskih obaveza nadležnih batale lične sklonosti prema “vježbanju”. Ili, sažetije: potrebno je da institucije (supervizor i banke) sa dobrim budžetima u punom kapacitetu korisnosti za sistem odrade predmetni projekat, bez uprošćavanja i banalizovanja.
U konačnici, malo drugačije o istom: mali privrednik je uvodio novi softver za obradu poslovnih podataka. Tražio je IOS banke na kraju kvartala, kako bi izvršio kontrole početnog stanja. IOS je računovodstveno-revizorski dokument o otvorenim stavkama između banke i privrednih društava. Privrednik je dobio IOS-e od banke. Tri dokumenta za tri privredna društva su bila netačna kod iste banke; IOS-i nisu sadržavali otvorene stavke dugoročnih kredita. Ups… onda je nekako očekivano-razumljivo da je finansijski direktor date banke prikazane obrade podataka u banci godinama unazad zvao “vrhunskom stručnošću”. A, onako usputno, u pitanju je nepismeni proteže CBCG profila za uništavanje institucije i sistema, oko kojeg su se lomila koplja da se uopšte sprovede merger, pošto mu se navodno moralo sačuvati radno mjesto; navodno je manjinskim akcionarima obezbijedio insajderske informacije, koje su im pomogle da naduvaju željenu cijenu akcije, odnosno nepravnički iz pozadine slome tržište revizora.
Ovaj bizarni primjer iz privredničke svakodnevice vrišti nespornim pitanjem: kakav to posao radi kontrola banaka CBCG-a, kada su IOS-i banaka neprecizni za materijalno-značajne iznose? Uzimajući u obzir istaknuto, zašto bi oko ovakvih neprofesionalnosti naših udarnih institucija trebalo da glorifikujemo ili slijepo vjerujemo EK-timu?
Bonus video:
