Uoči Nove godine to se i desilo: oluja “Bella” je Velikoj Britaniji obezbijedila rekord - 26. decembra 2020. po prvi put više od pola električne struje između Cornwalla i škotskog Higlandsa proizvedeno je uz pomoć vjetrenjača. Po navodima distributera “DRAX”, radilo se tačno o 50,67%. Ali činjenica da je Britanija vodeća zemlja u energetskom zaokretu ne počiva samo na tome da je svjetski prvak u korištenju energije vjetra.
Obnovljiva energija već godinama na Ostrvu ima sve bitniju ulogu u miksu energije. Prije svega, ugalj je skoro u potpunosti napušten: samo u prvoj polovini 2020. vlada je za sva vremena zatvorila trećinu svih preostalih termoelektrana.
I to sa impresivnim rezultatom: dok su 2012. fosilna goriva proizvodila još 43% sve struje u Kraljevstvu, danas su to samo 2%. U pogledu korištenja uglja, Britanija danas sagorijeva manje te materije nego 1882. godine, kad je prva termoelektrana puštena u rad.
“Velika Britanija je skoro duplo brže oslobodila svoj elektroenergetski sistem od ugljenika nego druge velike ekonomske sile tako što je ušestotručila nosioce obnovljive energije, a upotrebu uglja svela na aspolutni minimum”, kaže analiza “Drax Electric Insight”. U roku od jedne decenije intenzitet ugljenika je pao za 58%: sa 450 grama po kilovat satu električne energije na samo 198 grama.
To je više nego duplo bolji rezultat u odnosu na ostale velike ekonomske sile, koje takođe ostvaruju dobar napredak u redukciji energetskih zagađivača - među njima SAD, Njemačka, Australija i Kina.
“2020. je bila rekordna godina za elektroenergetski sistem Velike Britanije”, kazao je Rob Rome, šef nacionalnih kontrolnih sistema u distributivnoj mreži “National Grid” za Gardian. “Mreža se mijenja nevjerovatnom brzinom pošto sve više i više koristimo obnovljive izvore energije.”
Prošlog decembra su vjetroparkovi Britanije već realizovali još jedan rekord u proizvodnji količine struje: 17,3 gigavata. U aprilu je postignut rekord u proizvodnji solarne energije. Između aprila i juna, zbog povoljnih vremenskih prilika, uopšte nije korišten ugalj za proizvodnju struje a u maju je proizvedeno više obnovljive energije nego ikad ranije.
Velika Britanija je oduvijek bila predvodnik i odavno inspirativno definisala cijenu uglja: 2002. je uspostavila prvi sistem trgovine emisijama - koji je postao prototip EU sistema.
Deceniju kasnije uspostavljena je najniža cijena za emisije iz elektrana, što je ugalj učinilo skupljim energetskim izvorom u odnosu na ostale. Pripremajući se za Pariski klimatski sporazum vlada UK je naredila totalni izlazak iz korištenja uglja kao izvora struje u toku od deset godina u Engleskoj, Škotskoj i Velsu.
Gas i dalje igra važnu ulogu
No iako je ugalj skoro posve potisnut, britanska vlada je još daleko od sopstvenog cilja. Fosilna goriva, prije svega gas, igraju i dalje veliku ulogu. Prema podacima mrežnog operatora “National Grid”, na gas je 2020. otpadalo prosječno 36%, što je već 10% manje nego u 2019. Za toplane je gas i dalje od ogromnog značaja u zemlji.
Cilj je jasno postavljen. U ljeto 2019. Britanska vlada je zakonom propisala da se do 2050. Mora ostvariti nulta neto emisija fosilnih izvora. Premijer Boris Johnson je u novembru predstavio plan “zelene industrijske revolucije” u 10 tačaka i tom kontekstu najavio da će Britanija postati “Saudijska Arabija vjetra”. Kapacitet offshore-vjetroparkova bi do 2030. trebalo da bude učetvorostručen na 40 gigavati - ogromni vjetroparkovi na obali Kraljevstva čine već dana skoro polovinu ukupnih kapaciteta. Svako domaćinstvo u UK onda treba da bude snabdjeveno strujom od vjetrova. Solarna i energija vjetra trenutno daju 29% miksa elektroenergije. Prošle godine je to bilo 23%.
Problem sa finansiranjem novih nuklearnih elektrana
Već danas se 8 od 10 najvećih svjetskih offshore-vjetroparkova nalazi u britanskim vodama, dva preostala su pred obalama Holandije i Njemačke. Na vrhu liste je park Hornsea, ispred obala Yorkshirea. Proširenje trenutnih kapaciteta sa 1,2 gigavata na 6 gigavata je vlada UK već odobrila. I ispred obala Škotske i Velsa kao i u Kanalu La Manš se već sada vrte na stotine vjetroturbina.
Nuklearna energija, zvanično još jedan od stubova nosača britanskog energetskog miksa, puno manje napreduje od vjetroturbina. Prošle godine je proizvedeno 17% energije iz atomskih elektrana, 6% manje nego prošle godine. Veliki dio atomskih centrala građenih u 1960-ih i 1970-ih godinama se nalazi pred zatvaranjem: do 2030. na sve tada sagrađene mora biti stavljen katanac.
Planirane investicije za njihovu zamjenu napreduju veoma sporo. U septembru je japanski ponuđač “Hitachi” posve povukao iz planova o gradnji nuklearne centrale u Wylfa Newydd, u Velsu: zbog nedostatka mogućnosti finansiranja. Japanci su odustali i od drugog projekta atomske elektrane u engleskom Oldburyju.
Istraživanja na mini-reaktorima
Trenutno se radi samo na jednoj novoj nuklearnoj elektrani, Hinkley Point, u Somersetu, investicija koncerna EDF iz Francuske uz učešće China General Nuclear (CGN). Vlada UK pregovara sa EDF oko gradnje još jedne nuklearke, u Sizewellu, Sussex. Ali sve više konzervativnih poslanika u britanskom Donjem domu se protivi ideji da na ovoj nuklearki bude primijenjen isti model kooperacije sa Kinezima.
Uprkos ovim preprekama, za vladu UK atomska energija je od centralnog značaja za energetski miks bez emisija. Stoga Kraljevstvo podržava i istraživanja na mini-reaktorima.
Jer, uprkos izgradnji sve više vjetroparkova ispred britanske obale: povremeno vjetrovi na Ostrvu ne duvaju dovoljno jako da bi Kraljevstvo snabdjeli sa dovoljno struje. Tri puta su stoga prošle jeseni morale ipak biti uključene termoelektrane na ugalj, da bi u danima stišanog vjetra država obezbijedila neophodnu struju. Na tom se problemu intenzivno i radi. U septembru je u Velsu počela gradnja kondenzatora, koji bi od od kraja ove godine trebalo da pomogne u izjednačavanju vrhova potražnje u mreži.
(Die Welt) Prevod: Mirko Vuletić
Bonus video:
