Dvadeset petog marta proslavlja se nacionalni praznik Grčke. To je dan kada su Grci podigli Ustanak protiv οsmanskog apsolutizma, započevši borbu za nezavisnost, pod sloganom "Sloboda ili smrt".
Ovogodišnja proslava nacionalnog jubileja je posebna, jer se navršava 200 godina od početka nacionalne borbe Grka, borbe koja je prešla granice Grčke i bila izvor nadahnuća narodima našeg regiona, porobljenom u osmanskom jarmu. Istorijski značaj Grčke nezavisnosti lakše je razumjeti, ukoliko uzmemo u obzir da je razdoblje izbijanja revolucija, počev od Američke 1776. sve do 1848. godine, u istorijskoj nauci označeno kao "doba revolucija", okončano na Bečkom kongresu 1815. godine, na kome je nadvladala tendencija obnove autoritarnih imperijalnih režima i slamanja svakog revolucionarnog pokreta. Samo šest godina nakon Kongresa, usprkos snažnim reakcijama na koje je naišla i unutrašnjim problemima sa kojima se suočila, Grčka revolucija je uspjela preživjeti, jer je bila nacionalna, prenoseći poruku slobode i širenja demokratskih ideala drugim porobljenim narodima Jugoistočne Evrope. Grčka je bila prva nezavisna nacionalna država u našem regionu i postala je referentna tačka nacionalnim revolucionarnim pokretima njegovih naroda. Ustanak je donio istorijski pomak Jugoistočnoj Evropi, predstavljao je borbu protiv straha, a za slobodno nacionalno postojanje i nezavisnost. Diplomatija tadašnjih Velikih sila Evrope decenijama se bavila Grčkim ustankom, kao što je to, uostalom, zabilježeno na raznim kongresima i zasjedanjima.
No, nije bio samo predmet diplomatskih rasprava i pregovora. Krvava represija, patnje i pogromi koje su Grci pretrpjeli od strane Osmanskog Carstva, pokrenuli su međunarodno javno mnjenje. Filheleni su, poput engleskog lorda Bajrona, dolazili u ustaničku Grčku da daju svoj doprinos i pomognu Grcima, a Francuz Ežen Delakroa je pokolj civilnog stanovništva ostrva Hios od strane osmanske vojske aprila 1822. godine, u toku druge godine Ustanka, ovjekovječio na platnu (naziv slike: Scenes des massacres de Scio). Međunarodni odjek koji je Grčki ustanak imao pokazuje i mjesto sa kog je prvi put priznat - daleki Haiti.
Naravno, izbijanje grčke nacionalne borbe za oslobođenje odjeknulo je u regionu od samog početka. Nedugo nakon proglašenja Ustanka, Vaso Brajović, porijeklom iz područja u blizini Podgorice, boravio je u Grčkoj sa svoja četiri brata i još 120 crnogorskih ratnika. Djelovali su uglavnom u centralnoj Grčkoj i istakli se hrabrošću. Brajović se istakao u bici za Atinu 1822. godine, a ubrzo nakon toga, dvije godine kasnije, 1824, postavljen je na čelo 1.500 boraca, velike snage za ono vrijeme. Do kraja borbe za nezavisnost i stvaranja nezavisne grčke države 1830. godine, učestvovao je u 36 bitaka i zadobio brojne rane, uključujući ubodnu ranu u prsa. Kasnije se pridružio redovnoj grčkoj vojsci i bio unaprijeđen u čin generala. Bio je ađutant kralja Otona. Umro je 1847. sa samo 50 godina, zbog bolesti. Njegova dva sina, Aleksandar i Timoleon, takođe su slijedili vojnu karijeru, dostigavši, poput svog oca, generalski čin. Timoleon je 1897. poslat na Krit (već je imao čin pukovnika), kako bi pružio pomoć i zaštitu kritskim ustanicima, koji su trpjeli napade Turaka (Krit je oslobođen 1912. godine). Vaso Brajović jedan je od heroja grčke oslobodilačke borbe, a Grčka mu je odala počast dodijelivši mu nacionalno porijeklo za prezime. U grčkoj istoriji zabilježen je kao Vaso Mavrovuniotis (Vaso Crnogorac).
Grčka, već nezavisna, bila je jedna od prvih zemalja koja je priznala Crnu Goru, uputivši diplomatskog predstavnika na Cetinje 4. januara 1881. godine. Zato 2021. nije samo godina u kojoj slavimo dvjestogodišnjicu početka grčke borbe za nezavisnost, već i 140 godina grčko-crnogorskih diplomatskih odnosa. Značajan je, i treba ga navesti, grčki doprinos Crnoj Gori. Od 1868. do 1916. godine dvadeset grčkih ljekara radili su u Crnoj Gori, pružajući ljekarsku njegu i pomoć narodu Crne Gore i ranjenicima iz oslobodilačkih ratova 1876-1878, Balkanskih 1912-1913 i Prvog svjetskog rata od 1914. godine nadalje. Nekolicina njih je odlikovana, zbog doprinosa Crnoj Gori, ordenom knjaza Danila I, o čemu su pisale i novine "Glas Crnogorca".
Kao što je već navedeno, Grčki ustanak predstavlja krupan istorijski događaj za sve narode Jugoistočne Evrope, koji se odigrao u doba težnji za ostvarenje nacionalne slobode i nezavisnosti. Danas narodi Zapadnog Balkana imaju za cilj pristupanje Evropskoj uniji, a u predpristupnom procesu Crna Gora prednjači. Grčka, punopravna članica evropskih institucija od 1981. godine, podržavala je i nastavlja da podržava njihovo punopravno članstvo, kao što je podržavala punopravno članstvo Crne Gore u Sjevernoatlantskom savezu.
Dugotrajne borbe naših naroda za slobodu, koje istorijski dijelimo, ujedinjuju Grke i Crnogorce i čine ih ponosnim. No, ne radi se samo o borbama iz prošlosti. Izazovi nikada nisu nestali, kako je pokazala istorija. Zato smo danas pozvani da nastavimo da čuvamo stečeno, svoju nezavisnost, i da slobodi damo smisao kroz institucije vladavine prava i načela demokratije, koje je nadahnula klasična Grčka, postavivši čovjeka u središte demokratskog sistema upravljanja, najboljeg društvenog sistema koji postoji. Prijetnja despotizmom nije nestala i dobija nove oblike, a pojavljuju se i novi izazovi, poput pandemije koronavirusa. Odbrana naše civilizacije i slobode naših naroda zahtijeva saradnju i sinergiju. To je najbolji način da odamo počast žrtvama onih koji su stradali u časnoj borbi, borbi za slobodu.
U okviru proslave jubileja, most Milenijum biće, 25. marta, osvijetljen bojama grčke zastave. Zahvaljujemo se glavnom gradu i lično gradonačelniku dr Ivanu Vukoviću na njihovom doprinosu proslavi. Prijatelje iz Crne Gore upućujemo na linkove: https://www.youtube.com/watch?v=niwmcIfCM-k, https://www.youtube.com/watch?v=P5qXawfDs6Q i https://www.greece2021.gr/en/, koji će ih provesti kroz proslavu jubileja. Mnogo mi je žao što sam, zbog pandemije, lišen radosti neposrednog kontakta sa svima. Međutim, svi treba da doprinesemo da se naša društva oslobode od ove pošasti, primjenjujući mjere zaštite koje sprovode naše vlade.
Srećan praznik mojoj domovini, Grčkoj.
Srećan praznik zemlji koja me ugostila, Crnoj Gori.
Srećan praznik našoj zajedničkoj domovini, Evropi.
Autor je ambasador Grčke u Crnoj Gori
Ilustracija1: 20. novembra (2. decembra) 1880. Kraljevski ukaz o otvaranju generalnog konzulata Grčke na Cetinju. Aleksandar Logothetis imenovan je istovremeno i za prvog generalnog konzula i diplomatskog predstavnika
Ilustracija2: 12/24 jula 1883. Stanko Radonjić, ministar inostranih poslova Crne Gore, obavještava Aleksandra Logothetisa, generalnog konzula i diplomatskog predstavnika Grčke na Cetinju, o zadovoljstvu koje je izrazio knjaz Nikola po imenovanju Andreasa Psilasa za zamjenika ambasadora Grčke na Cetinju, čime je nivo diplomatskih odnosa podignut na viši nivo
Bonus video:
