U evropskoj nauci i društvenoj praksi odavno je prepoznat fenomen regionalnog identiteta. Geografski prostor je glavni faktor povezivanja jedne društvene grupe, a određuje ga, između ostalog i emocionalni faktor pripadnosti tom prostoru. Teorija i praksa izdvojili su i Sjever Crne Gore u posebnu regionalnu cjelinu na osnovu reljefa, načina života, običaja, arhitekture stanovanja, gastronomije, lingvističkog dijalekta i dr.
Svaki kolektivni identitet ispunjava kriterijume svog nastanka: iznutra - od strane individua koje prepoznaju sebe kao dio tog kolektiva i spolja – od individua i grupa iz okolnog prostora koji ga prepoznaju kao takvog. Građani Sjevera su odavno svjesni pripadnosti ovom regionalnom identitetu, a ostatak države je svojim odnosom potvrđivao ovaj identitet kroz decenije života u posleratnom periodu.
Unutrašnji faktori regionalnog identiteta Sjevera posledica su dugogodišnjeg zaostajanja u razvoju ovog dijela države. Prirodne odlike, teški uslovi života, nerazvijena privreda i infrastruktura, odredili su zajedničke probleme građana u svim opštinama na sjeveru. Spoljašnji faktori regionalnog identiteta uslovljeni su postignućima svih državnih administracija, jer, usled nedostatka sredstava lokalnih zajednica i centralizovane državne uprave, glavni faktor u razvoju Sjevera je uvijek bila Država. Državne uprave od 1878. do danas, a pogotovo poslije II sv. rata, tražile su modele za smanjenje regionalnih razlika, a najviše rezultata davali su projekti i ulaganja u infrastrukturu.
Spoljašnji faktor predstavljaju i društvene grupe okolnih regija koje su, u poslijeratnom periodu, zbog svog ubrzanog razvoja u odnosu na sjever, „prepoznavale“ doseljenike - ljekare, sudije, inžinjere, radnike u fabrikama i druge vrijedne ljude iz ovoga kraja. Regionalni identitet građanina koji živi u sjevernim opštinama ili se iz njih doseljava, poslednjih godina potvrđuje i nekoliko kontraverznih sinonima koji taj identitet ističu: „sjevernjak“, „irvas“ i sl. Vrhunac je kampanja sa majcama i grafitima „Stop kolašinizmu!“, koja dokazuje da su pojedini djelovi našeg društva netolerantni i u odnosu na regionalni identitet, a ne samo na nacionalne i kulturne identitete.
Sadašnji nacionalizam i populizam, potisnuli su u drugi plan regionalni identitet Sjevera, ali će morati da sađu sa scene kada građani, zbog teških uslova života, aktuelizuju razvojne politike i u prvi plan stave regionalne izazove. Nacionalne podjele i partijski antagonizam postaće apsurdni, kada se, po ko zna koji put, uvidi da sve lokalne uprave na sjeveru imaju iste ili slične probleme razvoja, od kojih su najveći nedostatak infrastrukture i nezaposlenost.
Gdje su građani Sjevera u budućim razvojnim politikama, pokazaće Vladin predlog budžeta za 2021, pogotovo njegov kapitalni dio. Takođe, pokazaće i druga zakonska rešenja, novi Prostorni plan CG i ostali strateški dokumenti. Indikativne su kritike pojedinih ministara o ekonomskoj opravdanosti već započetih projekata (auto-puta, skijališta), kao i zastoj u usvajanju PUP-ova pojedinih opština na sjeveru, ukidanje „ekonomskog državljanstva“ bez alternativnog rešenja za Sjever, oduzimanje opštinama nadležnosti izdavanja UTU za objekte preko 3000 m², nedostatak novih energetskih i „zelenih“ strateških dokumenata.
Da li će se ranije započeti kapitalni projekti na Sjeveru nastaviti i kojom dinamikom? Da li će se povećati ili smanjiti ukupno učešće novih infrastrukturnih projekata Sjevera u budžetu za 2021? Da li će se Sjever uspjeti da se nametne u budućim strateškim dokumentima, razvojnim planovima i politikama? Da li će projekti pojedinih opština na sjeveru biti taoci političkih kriterijuma i partijskih taktika ili će njihova realizacija biti istorijska potreba smanjenja regionalnih razlika? Sve su ovo pitanja koja se tiču budućnosti građana Sjevera i njihovog očekivanja da ih Država postavi u središte svojih razvojnih politika.
Svi elementi našeg regionalnog identiteta na sjeveru otkrivaju da on ima prirodu i karakter građanske povezanosti i solidarnosti koju imaju brojni evropski narodi koji regionalni identitet stavljaju iznad nacionalnog i administrativnog (utvrđenog granicama). Savremena Evropa regionalni identitet njeguje kao vrijednost i dostignuće, isto kao što to čini i sa drugim vrstama identiteta.
Upravo regije i način života u njima podižu zajedničku svijest, kreiraju planove za budućnost i pokreću zajedničke aktivnosti i inicijative. Regionalni identitet građana Sjevera će ponovo biti u fokusu interesovanja, bez obzira na trenutne trendove u crnogorskoj političkoj i društvenoj zbilji.
Autor je magistar geografskih nauka, Odsjek za turizam Geografski fakultet BG i predsjednik SO Kolašin
Bonus video:
