Od 28. februara 2016. godine, tekstovima u ''Vijestima'' i učešćem na brojnim skupovima i tribinama, argumentovano se borim protiv zastarjele tehnologije spaljivanja kanalizacionog fekalnog mulja i nove lokacije za postavljanje uređaja za tretman otpadnih voda. Govorio sam o tome i na skupovima koje su ugroženi mještani organizovali u Botunu i Golubovcima.
Sva nepočinstva vezana za ovaj ekološki, tehnološki i finansijski promašaj počela su kad je građevinski lobi, zajedno sa moćnicima glavnog grada, izračunao da se izmještanjem uređaja sa obale Morače u Botun mogu zaraditi ogromne pare. Zbog toga su još 2013. izmijenili urbanistički plan lokacije sa 68.440 kvadratnih metara u vlasništvu grada Podgorice.
Na tom zemljištu mogli su prije 10 godina da izgrade moderni uređaj sa anaerobnim tretmanom mulja, bez spalionice i inseneracije i bez proizvodnje - smrada. Time bi zadovoljili potrebe grada i spasili Moraču od zagađenja.
Kvalitet njene vode sad spada u treću kategoriju, što znači da se ne smije koristiti za navodnjavanje poljoprivrednog zemljišta, a poljoprivreda je glavni izvor prihoda stanovništva uz vodotok Morače. Taj nivo zagađenosti rijeke ne može biti snižen sve do završetka izgradnje novog uređaja. Zato su svi koji su doveli do ovog višedecenijiskog zločina protiv ljudi i prirode zaslužili - krivično gonjenje.
Na lokaciji za koju je 2013. izmijenjen urbanistički plan ucrtano je osam stambenih zgrada sa po deset etaža (Po+S+P+7), dvije stambene zgrade sa po osam etaža (Po+S+P+5) i još puno zgrada manje spratnosti. Ukupno - 775 stanova, 58.646 kvadratnih metara stambenog i 18.006 kvadrata poslovnog prostora.
Podgorica pripada najzagađenijim gradovima u Crnoj Gori i nema taj luksuz da na - u doglednoj budućnosti ekološki čistoj - obali Morače dozvoli izgradnju solitera. Gradu treba čist vazduh i što više kiseonika, a to se može postići ako se ovaj prostor pretvori u parkovsko-rekreativnu i kupališnu zonu, u kojoj treba da uživaju svi građani.
Dokle smo došli 2021. godine? Iskopana je kolektorska mreža do Botuna i napravljen mostić. Tek sada priprema se procedura za izbor ponuđača i izvođača radova na izgradnji uređaja za prečišćavanje otpadnih voda i tretman kanalizacionog mulja. Investicija će građane koštati 50 miliona eura.
Predstoji završni “posao” za one koji su već desetak godina birali ko će raditi studije i projekte, šetali po evropskim i svjetskim sajmovima, potrošili ogroman novac građana ili se “ogrebli” od ponuđača da bi u njihovu zastarjelu tehnologiju “uvalili” više od 50 naših miliona. Sve će, naravno, biti “po zakonu“ i bez javnih tribina i okruglih stolova.
Šta će takav odnos prema najvažnijem gradskom problemu značiti za Botun? Prema riječima prof. dr Petra Živkovića, koji je glavni koordinator već 10 godina, izabrana tehnologija predviđa proizvodnju 221 tone opasnog otpada godišnje. Decenija je, dakle, potrošena na izbor tehnologije koju danas u Njemačkoj niko ne bi ugradio.
Tih dvjesta i kusur tona hazardnog otpada morali bismo svake godine transportovati u Njemačku, ili neku drugu zemlju koja ima odgovarajuću deponiju, a takve usluge su veoma skupe. U slučaju da ne zamijenimo filtere na vrijeme ili nemamo novca za transport otpada - on bi ostajao u Botunu.
Od 2017. godine, upravo je Njemačka uvela obaveznu reciklažu fosfora iz kanalizacionog mulja. Sa najboljim rješenjima u toj državi upoznao sam i direktora Vodovoda Filipa Makrida. Tamo je tehnologija toliko napredovala da se od kanalizacionog mulja proizvodi fosforno gnojivo, sa 10 do 15 procenata fosfora, koje je vrlo traženo na tržištu Evropske unije. Masa mulja tako se smanjuje za više od 60 odsto, a ostaci karboniziju u visoko porozni bio-ugalj koji ne zagađuje okolinu.
Za razliku od truljenja i spaljivanja, taj tehnološki proces ne oslobađa ugljendioksid sadržan u ostacima materijala kao CO2, već ga stabilno vezuje u bio-ugalj i na taj način uklanja iz atmosfere. Kada se ovaj bio-ugalj ugradi u zemlju, građevinski materijal, asfalt itd., on se tamo dugoročno skladišti, što je posebno važno u doba klimatskih promjena. Tako se ostvaruje kružna ekonomija i dekarbonizacija, što je već pokazala primjena ove tehnologije u Njemačkoj, SAD-u, Švedskoj, Češkoj…
U posao sa glavnim gradom uključena je KfV banka, kao davalac kredita i aktivni učesnik u izboru tehnologije. To je ona banka koja je u Budvi već učestvovala u tehnološkom i finansijskom haosu tokom izgradnje uređaja za prečišćavanje otpadnih voda. Kako se na kraju ispostavilo - na štetu budžeta Crne Gore, ali u korist pojedinih učesnika u poslu.
Pošto je prethodno opisani njemački uređaj kontejnerskog tipa, predlažem da se jedan već sada postavi kod postojećeg uređaja za tretman otpadnih voda. Tako bi se, do izgradnje novog postrojenja, eliminisao nepodnošljivi “miris” koji dopire do okolnih naselja. Istovremeno, proizvodilo bi se i fosforno gnojivo. Topla voda, koja nastaje tokom rada uređaja, isporučivala bi se KBC-u kao njenom velikom potrošaču.
Uređaj se kasnije može prebaciti na lokaciju novog postrojenja. Naravno, ne sa zastarjelom tehnologijom, nego sa modernom i ekološki prihvatljivom koju već koriste najrazvijenije zemlje Zapada.
Autor je dipl. maš. ing.
Bonus video:
