Izgleda da su (opet, po ko zna koji put) potegli priču o “revitalizaciji” Jusovače - kuće Jusa Mučina - Jusufa (a ne Jusupa, molim vas) Krnića - bivše tamnice - ili, preciznije, razvaline bivšeg zatvorskog kompleksa u Podgorici (Drač).
“Ministarstvo kulture”, veli, “... objavljuje Javni poziv za konsultovanje zainteresovane javnosti sa planom revitalizacije nepokretnog kulturnog dobra “Tamnica Jusovača”, Podgorica”.
Javna prezentacija plana bila je upriličena 12. marta (u pretprošli četvrtak) u Kolektoru (Savez arhitekata Crne Gore) - ali zbog ranije preuzetih obaveza nisam bio u prilici da svojim prisustvom uveličam taj (ako je suditi na osnovu fotografija priloženih na FB stranici “Glavni grad Podgorica”) sumorni događaj. Srećom, pomenuti “poziv za konsultovanje zainteresovane javnosti” važi do 24. marta - do sljedećeg utorka - što će reći da smo pozvani da primjedbama, prijedlozima i sugestijama, “u pisanom i elektronskom obliku”, doprinesemo toj stvari (u generalnom smislu) do naznačenog roka.
“Tamnica Jusovača”, veli, “shodno budućim namjenama otvorenih i zatvorenih prostora (? - op.a.), trebala bi da komunicira najširi spektar zainteresovanih aktera - prije svega domaćih i stranih posjetilaca - turisti i publika, kao i onih koji su neposredno vezani za proizvodnju kulturnih i kreativnih sadržaja. Shodno planiranoj rezidencijalnoj namjeni, te internacionalizaciji djelovanja, kompleks bi trebao da privuče i regionalne aktere kulturne scene i na taj način podstiče razvoj kulturnog turizma u relaciji sa drugim razvojnim i trenutno aktuelnim projektima Vlade Crne Gore”.
I još veli da je Ministarstvo kulture - u saradnji sa partnerima - uzelo da razrađuje idejna rješenja revitalizacije kompleksa, “kroz uvođenje nove namjene: Kuća crnogorske istorije i Kreativni hab”.
“U tom smislu”, veli, “osnovni cilj upoznavanja zainteresovane javnosti je pokušaj da zajedno razmotrimo idejna rješenje i mogućnosti adaptacije i rekonstrukcije predmetne lokacije”.
Daj odmah ovamo, rekoh, ta idejna rješenja...
Pa kaže: Ministarstvo kulture/ Kuća crnogorske istorije/ massiv./ architecture and design - i odmah na sljedećoj strani citira Viole le Dika (Viollet le Duc):
“Povratiti objekat ne znači reparirati ga, niti održavati ili obnoviti, to je u stvari uspostavljanje jedinstvenog stanja koje nikada ranije nije postojalo.”
Ne pitajte me kako znam da iza prethodne rečenice - navodnog citata - ne stoji Viole le Dik. Predaleko bi nas to odvelo. U svakom slučaju - ima nas u CG koji smo u stanju da pročitamo ono što je napisano - tačno onako kako je napisano - i koji smo, shodno tome, vrlo osjetljivi na besmisao. Nije problem to što u Ministarstvu kulture, očigledno, ne postoji osoba dovoljno pismena da sastavi pristojno (korektno) saopštenje - običnu vijest - što je posljedica dugih godina izrazito negativne kadrovske selekcije - ali ipak ne bismo smjeli, u eri Interneta, dozvoljavati sebi omaške tipa - pogrešan citat. To nikako, molim vas.
U “Dictionnaire raisonné de l’architecture française du XIe au XVIe siècle” - kapitalnom djelu francuskog arhitekta, restauratora i teoretičara Viole le Dika - imamo, pod RESTAURATION:
“... Restaurer un édifice, ce n’est pas l’entretenir, le réparer ou le refaire, c’est le rétablir dans un état complet qui peut n’avoir jamais existé à un moment donné.”
Dakle, Obnova:
“... Obnova građevine, to nije održavanje, popravljanje (reparacija) ili ponovna izgradnja (iz temelja), to je ponovno uvođenje u stanje cjelovitosti koje nije postojalo ni u jednom (prethodnom) razdoblju.”
Ključna fraza je, naravno: stanje cjelovitosti - état complet - što nikako ne bismo mogli prevesti kao “jedinstveno stanje” - jer ipak postoji razlika - i to velika - između jedinstvenog stanja i stanja cjelovitnosti. Ako je riječ o nacionalnom pitanju, na primjer, CG je, trenutno - u jedinstvenom stanju - ima nas u istoj kući i Srba i Crnogoraca - ali teško da bismo mogli govoriti o stanju cjelovitosti crnogorskog/srpskog nacionalnog bića - jer bi to podrazumijevalo - uz političku volju i stanovite kompromise, sa obje strane - i viziju zajedništva kakvo nije postojalo ni u jednom prethodnom razdoblju.
Posve prirodno i lako, massiv./ architecture and design prelaze sa Viole le Dika na Žaka Deridu (Jacques Derrida):
“Naslijeđe (nasljeđe - molim vas - op.a.) nije ono što je dato u cjelini (Heritage is not something you are given as a whole - u originalu - dakle, Nasljeđe nije nešto što VAM je dato kao cjelina - op.a.). To je nešto što zahtjeva (zahtijeva - molim vas - op.a.) tumačenja, odabire, reakcije, odgovor i odgovornost. Kada kao nasljednik preuzmete odgovornost, vi nijeste potčinjeni nasledstvu (nasljedstvu - molim vas - op.a.), niste pozvani da prosto održavate ili čuvate ovo naslijeđe (nasljeđe - molim vas - op.a.) netaknutim. Morate ga natjerati da živi i preživi, a to je proces - selektivan i interpretativan.”
Đe me nađoste...
Kad sam, prije par subota, spočitavao Baku Čukiću Režimliji da (bi) odgovori na neka pitanja (trebalo da) postoje (da je sreće) i prije nego što su ta pitanja postavljena - pozivao sam se zapravo na staroga Deridu - ali nisam htio da ulazim u detalje - detalje sam velikodušno prepustio Baku - filozofu po vokaciji - ali Bako, nažalost, nije htio (smio) da uđe u polemiku (Al’ se Srblji dignut’ ne smjedoše).
Kako bilo, u knjizi “Spektri Marksa” (Spectres de Marx: L’état de la dette, le travail du deuil et la nouvelle Internationale), Derida objašnjava kako funkcioniše struktura (logika) nasljeđa, odnosno nasljeđivanja, pa kaže, između ostaloga:
“Nous sommes des héritiers, cela ne veut pas dire que nous avons ou que nous recevons ceci ou cela, que tel héritage nous enrichit un jour de ceci ou de cela, mais que l’être de ce que nous sommes est d’abord héritage, que nous le voulions et le sachions ou non. Et que, Hölderlin le dit si bien, nous ne pouvons qu’en témoigner.”
Vama velikodušno prepuštam prevod - za domaći zadatak - uz opasku da je, kaže Derida, nasljeđe neupitno. To što mi jesmo - naše postojanje - u prvom redu počiva na nasljeđu - sviđalo se to nama ili ne.
Ali to je duga priča...
Dakle, ako smo dopustili da Jusovača - naše nasljeđe - dospije u stanje u koje je dospjela - zar ne bi trebalo da malo popričamo o uzrocima takvog stanja - prije nego što se upustimo u laku, neobaveznu konverzaciju o idejnim nazovi-rješenjima revitalizacije tog “nepokretnog kulturnog dobra”?
Bonus video:
