Idejno osiromašenje ljevičarske misli

(Nastavak od prošle subote)

Oslanjanje isključivo na parole o važnosti ličnog izbora ili izjednačavanje činjenice da zabrana abortusa najteže pogađa žene iz radničke klase sa svim što je za diskusiju o ovom pitanju uopšte relevantno jeste dobra strategija da se dobije kulturni rat na internetu. Međutim, da se ženska prava faktički odbrane neophodna je hrabrost da se kaže: “da, baš zato što abortus jeste teško iskustvo, a njegova nedostupnost opasna po ženu koja će na svaki način pokušati da neželjenu trudnoću prekine, on mora ostati bezbedan i legalan”. Uprkos hrabroj jednostavnosti “Događaja” i tome što Ani Erno jeste levičarka, njena književnost nije levičarska. Tek kada se “Događaj” postavi u kontekst čitavog opusa, postaje jasno da politika nagrađivanja u slučaju ovogodišnje dobitnice Nobelove nagrade za književnost funkcioniše kao bledunjavi odraz političke strategije liberalnog mejstrima. Ta se strategija sastoji iz toga što se realne borbe u kojima su progresivne snage poražene preoznačavaju u simboličke pobede u kulturnim ratovima.

Žene i levica: izneverena revolucija

Ani Erno najčešće se žanrovski profiliše kao autorka “autosociofikcije”. Pri tome se insistira na značaju koji klasna perspektiva ima u njenom delu. Međutim, klasni sadržaj u pravilu se odnosi samo na pojednostavljeno uzročno-posledično povezivanje opštih društveno-političkih tokova sa porodičnom i ličnom istorijom. Naglašavanje vlastitog porekla i klasnog uspona, te samoidentifikovanje u kategoriju “socijalne fikcije”, međutim, ne govori ništa suštinski novo o položaju, borbama i iskustvima radničke klase danas. Naprotiv, doima se tek kao autorkina strategija za usmeravanje tuđih tumačenja. Iako je tema ženskog sazrevanja zajednička za Ani Erno i Elenu Ferante, ta se sličnost ne produbljuje, budući da Ferante zaista piše o istoriji radničke klase i radničkog pokreta u Napuljskoj tetralogiji.

Štaviše, snaga književnog postupka Ani Erno dolazi do izražaja ne kada je reč o društvenim uvidima, koji neretko zvuče kao ponavljenjem banalizirana činjenica da svako od nas nosi obeležja društva u kome se rodio, nego kada artikuliše prelamanje opšteg u pojedinačnom na egzistencijalnoj ravni. Zato je tako upečatljiva scena pobačaja u studentskom domu. Pripovedačica je upoređuje sa ritualom žrtvovanja kao aktivnošću koja razgraničava život i smrt. Ili kada u romanu “Jedna žena” naratorka zaključuje da se sva bol zbog demencije majke sažima u nemogućnosti prihvatanja da zbog bolesti roditelj ponovo postaje (kao) dete. Navodna klasna subverzivnost koja se pripisuje “Događaju”, “Jednoj ženi” i “Mestu pod suncem” u oštrom je kontrastu prema samoj formi pisanja Ani Erno. Naime, teško je ne videti kontradiktornost između deklarativne orijentisanosti ka kolektivnom iskustvu i minimalističkom, fragmentarnom tekstu čiji je početak i ishodište uvek i samo autorkino “ja”.

Ovakav književni oblik kao da odražava idejno osiromašenje i deradikalizaciju levičarske misli od šezdesetih naovamo. Taj utisak naročito pojačava “Zaposednutost”, najnoviji prevod Ani Erno na srpski. “Zaposednutost”, zajedno sa “Jednostavnom strašću”, prevedenom još devedesetih godina na naš jezik, predstavlja onaj deo autorkinog opusa izvan pomenutih dela čija je tematika prevashodno porodična istorija i odrastanje. “Zaposednutost” i “Jednostavna strast” govore o erotskim i seksualnim iskustvima razvedene žene u četrdesetim.

No usisavanje u strast, bez ikakve kritičke distance, pod izlikom kategoričnog odbijanja da se mešaju etika i literatura, deluje prevaziđeno i anahrono. Opisi fizičke opsesije seksualnim kontaktom i, vrlo doslovno, penisom deluju kao grozničavo nasleđe levice šezdesetih, koja je žensko oslobođenje razumevala isključivo kao slobodu za što više seksualnih odnosa izvan konvencionalnog građanskog morala. Međutim, kada se opčinjenost i potčinjavanje muškarcima u delu Ani Erno uporedi, primera radi, sa pisanjem radikalnih feministkinja poput Dejne Densmor (Dana Densmore) i En Ked (Ann Koedt), koje su rušile mitove o vaginalnom orgazmu i tvrdile da žena ne treba i ne sme da žrtvuje ni delić svojih ljudskih potencijala zarad naklonosti muškarca, teško je ne osvrnuti se na ono očigledno.

Besmisleno je, naravno, polemisati sa autorkinom željom da piše o čemu želi, na način na koji to želi. Ipak, nije uzaludno osporavati učitavanje društvene i političke radikalnosti u književno delo Ani Erno. Štaviše, njegov prevratnički potencijal i te kako postoji. Upravo onda kada se čita kao riznica raznovrsnih iskustava i istorijat poraza levice u dvadesetom veku iz kog se mogu izvući lekcije za borbe koje dolaze.

(Masina.rs)