Rasprava u Evropskom parlamentu ovog petka (9.11.) o budžetu samo za sljedeću, 2013. godinu je bila tek uvod u žustre polemike koje tek dolaze, jer ovdje je predlog glasio da se o budžetu za 2013. odlučuje zajedno s rebalansom budžeta za ovu, 2012. godinu u kojoj se traži 670 miliona eura za pomoć postradalima u zemljotresu u Italiji, ali i o dodatnih devet milijardi eura koliko Evropska unija želi za svoje potrebe.
Pregovori su prekinuti, jer postoji duboki jaz između iznosa koji za sljedeću godinu traži Evropski parlament (137,9 milijardi eura) i iznosa koji je Savjet ministara - dakle članice Evropske unije spreman da izdvoji (132,7 milijardi). Po svemu sudeći, ovog utorka (13.11.) će Evropska komisija biti prisiljena da ponudi novi predlog o kojem će se onda odlučivati u Evropskom parlamentu.
Gdje Evropa troši novac?
Sve je ovo tek uvod u pregovore o dugoročnom budžetu Evropske unije zbog kojeg je sazvan i vanredni susret na vrhu (22. i 23.11.) gdje bi se predsjednici država ili vlada Evropske unije trebali složiti barem o načelnom iznosu koji će se povjeriti Evropskoj uniji u periodu od 2014. do 2020. Tu je riječ o oko 1.000 milijardi eura, a Evropska unija želi taj novac da potroši za subvencije poljoprivredi, programima na području nauke i istraživanja, kulture, industrije, kao i za strukturalnu i pomoć određenim privrednim sektorima.
Pored svega, budžet treba da pokrije i troškove brojnih institucija Evropske unije, kao što su Evropska komisija, sudovi, Evropski parlament i čitav niz manjih organizacija koje djeluju u ime Unije. Evropska birokratija potroši tek dvadesetak posto budžeta dok se ostatak vraća državama-članicama u obliku raznih subvencija.
Iako je predsjednik Evropske komisije Baroso početkom godine predložio i uvođenje posebnog, "evropskog" poreza kojeg bi plaćali svi građani Unije, za sada Evropa puni blagajnu samo indirektno, doprinosima 27 država-članica (ubrzo sa Hrvatskom će to biti 28 članica). Pored toga, stalno raste prihod i od udjela koji EU ubire od carine i poreza na dodatnu vrijednost. Ovi doprinosi sada čine najveći dio EU prihoda.
Nesloga između onih koji daju i onih koji primaju
Naravno, najveći spor vlada između grupe zemalja koje na kraju plaćaju više nego što primaju evropskih sredstava (neto davalaca) i država koje "zarađuju" članstvom u Uniji (neto primaoci). Matematički, ima 12 zemalja-davalaca i 15 primalaca, ali i među njima ima velikih razlika.
Prema Evropskoj komisiji, najveći neto davalac je Njemačka (9 milijardi eura), Francuska (6,4 milijarde eura), Italija (5,9 milijardi), Velika Britanija (5,6 milijardi) i Holandija (2,2 milijarde eura). Vodeći neto primaoci su Poljska (11 milijardi), Grčka (4,6 milijardi), Mađarska (4,4 milijarde), Španija (2,9 milijardi) i Portugal (2,9 milijardi).
Međutim, kada se računa po glavi stanovnika pojedinih zemalja, ova skala izgleda drugačije: Danci najviše plaćaju za članstvo i tamo svaki građanin plaća čak 150 eura budžetu Evropske unije, dok je po prihodu iz EU budžeta rekorder Mađarska gdje svaka građanka i građanin prima 442 eura pomoći iz Brisela.
Počnite da štedite!
Kako bi se osiguralo dugoročno planiranje, još od kraja osamdesetih godina prošlog vijeka se dogovara evropska "sedmoljetka", okvirni budžet za period od sedam godina. Naravno, za slijedeći period postoje velike razlike u pretpostavkama, koliko Unija treba da košta: Evropska komisija želi budžet od jednog biliona i 75 milijardi eura, dok neto-davaoci među kojima je i Njemačka smatraju da se troškovi moraju smanjiti za najmanje sto milijardi eura.
Najdalje želi da ode Velika Britanija: Londonu naročito smetaju dotacije za poljoprivredu - sektor koji praktično više nije nikakav ekonomski faktor u toj zemlji, tako da britanski premijer Kameron želi da EU smanji svoje zahtjeve za barem 200 milijardi eura.
Iako su ovi iznosi naizgled basnoslovni, ipak se treba sjetiti kako je to zapravo veoma skroman iznos prema ukupnom privrednom potencijalu Evropske unije i iznosi tek oko jedan procenat zajedničkog dohotka svih zemalja Evropske unije.
Odluka o budžetu mora biti - jednoglasna
Još od 1985. godine se Velika Britanija - baš zbog svojih skromnih kapaciteta u poljoprivredi - uspjela izboriti za "popust" u svojim izdacima za Evropsku uniju. Mnoge druge zemlje su se nakon toga takođe izborile za takve olakšice, mada je popust Velikoj Britaniji (nakon legendarne izjave tadašnje premijerke Margaret Tatčer 'I want my money back'- želim nazad svoj novac) i dalje najveći u Evropskoj uniji i često je predmet brojnih rasprava.
No i pored poljoprivrede i popusta Velikoj Britaniji, postoji čitav niz dobro poznatih sukoba različitih interesa gdje se zemlje sjevera Evrope razlikuju od juga ili gdje "stare" zemlje članice žele da zadrže svoj bolji položaj od "novih". Da rasprava o budžetu bude još teža - on se mora biti usvojen jednoglasno jer svaka zemlja ima pravo veta!
Ono što bode oči je da u raspravi o budžetu Evropske unije uopšte nema stavke koja bi lako mogla biti jedna od najvećih: fond za spas zone eura i pomoći nacionalnim ekonomijama.
Trenutno tek mali dio pomoći Grčkoj dolazi iz blagajne Evropske unije. Krizni fondovi EFS i ESM su potpuno izdvojeni iz budžeta Evropske unije i njih plaćaju prije svega zemlje koje imaju euro kao platežno sredstvo. Preko toga, postoji i poseban fond za razvojnu pomoć Evropske unije koji se takođe financira nezavisno od zajedničkog budžeta.
Bonus video:
