Cijeli život sam proveo na granicama kontinentalne Evrope. S prozora moje kuće ili kancelarije, preko Bosfora vidio bih Aziju s druge strane, i kad god bih razmišljao o Evropi i modernom dobu, osjetio bih se, kao i ostatak svijeta, pomalo provincijalnim.
Kao i milioni ljudi koji ne žive na Zapadu, sopstveni identitet sam morao spoznati posmatrajući Evropu izdaleka, i tako, u procesu stvaranja identiteta često sam se pitao šta bi to Evropa mogla da predstavlja za mene i za sve nas. Obzirom na to da se Istanbul nalazi tačno gdje Evropa počinje, ili se završava, moje misli i gnjev su bili više izraženi i učestali.
Potičem iz jedne od istanbulskih porodica više srednje klase koje su objeručke prihvatile zapadizaciju i sekularizovale reforme koje je 1920-ih i 1930-ih uveo Kemal Ataturk, osnivač republike. Za nas, Evropa je bila više od mjesta na kojem bismo tražili posao ili nekoga sa kim bismo trgovali i čije bismo investitore pokušali da privučemo - ona je za nas prvenstveno bila svetionik civilizacije. Sada bi trebalo da naglasim bitnu činjenicu: kroz istoriju, Turska nikada nije bila kolonija neke zapadne sile, niti je ikada bila na udaru evropskog imperijalizma. To nam je kasnije omogućilo da slobodnije sanjamo o zapadizaciji, a da pri tom ne budimo previše ružnih uspomena ili osjećanja krivice.
Prije sedam godina, pokušavao sam da uvjerim javnost u to koliko bi divno bilo za sve nas kada bi se Turska pridružila EU. U oktobru 2005. odnosi sa EU bili su u procvatu. Izgledalo je da su javno mnjenje i većina štampe srećni što su pregovori zvanično počeli. Pojedine turske novine su s optimizmom spekulisale da bi sve trebalo vrlo brzo da se završi, te da bi Turska mogla da postane punopravna članica EU do 2014. Druge novine su bajkovito raspredale o nizu privilegija koje će Turci uživati kada članstvo bude potvrđeno.
Najvažnije od svega, investicije i neopjevana blaga stigla bi u Tursku iz raznih fondova EU, te bismo i mi, kao i Grci, poboljšali životni standard i živjeli udobno kao i ostali Evropljani.
U isto vrijeme, hor konzervativnog, nacionalističkog protesta protiv mogućeg prijema Turske postajao je sve glasniji. Našao sam se upleten u tu raspravu i upitao se šta Evropa zapravo znači. Ako je religija ta koja određuje evropske granice, pomislio sam, onda je Evropa hrišćanska civilizacija – u tom slučaju, Turska, čijih je 99% stanovništva muslimansko, možda geografski i jeste evropska, ali za nju nema mjesta u EU.
Ako je religija ta koja određuje evropske granice, pomislio sam, onda je Evropa hrišćanska civilizacija – u tom slučaju, Turska, čijih je 99% stanovništva muslimansko, možda geografski i jeste evropska, ali za nju nema mjesta u EU
Ali, da li bi Evropljani bili zadovoljni ovako šturom definicijom njihovog kontinenta? Ipak, nije hrišćanstvo postavilo Evropu za primjer ljudima koji žive u nezapadnom svijetu, već niz socijalnih i ekonomskih transformacija i ideja koje su Evropljani razvijali vjekovima. Neopipljiva sila koja je Evropu pretvorila u magnet za ostatak svijeta tokom prošla dva vijeka jeste, prosto rečeno, moderno doba.
Kao što su nas učile pouzdane istorijske čitanke, moderno doba je proizvod stoprocentno evropskih dostignuća, poput renesanse, prosvjetiteljstva, Francuske i industrijske revolucije. Najbitnije u svemu tome jeste to što sile koje su uslovile promjene te paradigme nisu bile religiozne, već sekularne.
Nekoliko godina unazad, kadgod bi se raspravljalo o EU, imao sam običaj da kažem da bi Turska trebalo da se pridruži EU pod uslovom da se poštuju principi slobode, jednakosti i bratstva. „A da li Turska poštuje te principe?“, s pravom bi me pitali ljudi – i tako bi se rasprava nastavljala. Kada se danas prisjetim tih dana, ne mogu a da ne osjetim nostalgiju za tim strastvenim raspravama o vrijednostima za koje bi Evropa trebalo da se zalaže.
Sada, kada se Evropa bori sa krizom u eurozoni, uz usporeno širenje EU, preostao je sasvim mali broj nas koji i dalje razmišljamo o tim temama. A, nažalost, izblijedjelo je i pozitivno interesovanje u vezi sa mogućim članstvom Turske.
Dijelom, jer je sloboda mišljenja u Turskoj, nažalost, nedovoljno razvijena. Ipak, nesumnjivo najbitniji razlog jeste veliki upliv muslimanskih imigranata u Evropu, zbog kojeg je kod velikog broja Evropljana omčom sumnje i straha obavijena ideja da muslimanska zemlja postane dio EU. Jasno je da je taj strah razlog zbog kojeg EU podiže zidove na granicama i polako okreće leđa svijetu.
Kako slogan liberté, égalité, fraternité pada u zaborav, i Evropa, nažalost, postaje konzervativno mjesto u kojem dominira religiozni i etnički identitet.
Galerija
Bonus video:
