Kina je u oktobru 1911. digla revoluciju. Četiri mjeseca kasnije, pao je i posljednji car, a evropski finansijeri su požurili u Peking da pomognu bankrotiranoj novoj republici.
U oktobru 2011, jedan evropski ekonomista je pošao u Peking. Međutim, Klaus Regling, šef Evropskog fonda za finansijsku stabilnost, nije pošao tamo da kreditira Kinu već da pozajmi od nje kako bi se Evropa spasila od ekonomske katastrofe.
Za samo vijek, Kina je od finansijskog bogalja postala svjetski bankar, a Evropa je prešla isti put u suprotnom smjeru. To je jedan od najvećih preokreta u istoriji. Kako se to desilo? I, što je još važnije, šta to znači?
Ovaj preokret je dio duže priče.
Ona počinje oko 1600. godine, kada je Kina bila najbogatija država na zemlji a Evropljani, željni da trguju sa Kinom, gradili su nove vrste brodova. Atlantski okean je vjekovima bio barijera koja je odvajala Evropu od ostatka svijeta, ali su novi brodovi Evrope „smanjili“ okean i pretvorili ga u komercijalni put. Do 1700. godine, resursi Amerika su „hranili“ evropski uspon.
Kina je pretekla Japan 2011. i postala druga najveća ekonomija u svijetu
Do 2000, teretni brodovi, mlaznjaci i internet su još više smanjili svijet a i Tihi okean je postao trgovinski put. To je lansiralo istočnu Aziju u globalnu ekonomiju pa su prvo Japan, potom azijski tigrovi a sada Kina, grabili da sustignu Ameriku i Evropu.
Pred njima je i dalje dug put. Prosječni Britanac ili Amerikanac zarađuje deset puta više od prosječnog Kineza. Međutim, Kina ih sustiže.
Zašto bi onda Kina pozajmljivala novac Evropi 2011.?
Veća kontrola nad politikom
Vjerovatno iz istih razloga iz kojih je Evropa pružila pomoć Kini 1911 – da bi sačuvala stabilnost njenih tržišta. EU je najveći trgovinski partner i Kine i Pekingu je potrebno da Evropljani kupuju njegovu robu.
Međutim, kada su Evropljani dali kredit Kini 1911, oni su dobili nešto više od stabilnog tržišta. Dobili su i veću kontrolu nad kineskom ekonomijom a samim tim nad njenom politikom. Još od drevnog Rima, sile u usponu su zavisile od vojne sile isto koliko od finansija da bi „slomile“ neprijatelja.
Da li to znači da je Evropa počinila samoubistvo kada je poslala Klausa Reglinga u Peking?
Još jednom, puno možemo naučiti ako se vratimo sto godina unazad.
Danas smo navikli da u štampi čitamo da je Kina nezgrapni, korumpirani, ekonomski džin, koji manipuliše svojom valutom i vara na tržištima kako bi sustigao Zapad. Međutim, britanska štampa je 1911. iznijela iste optužbe protiv SAD. I bili su u pravu. Za 50 godina, SAD je osvojila svjetska tržišta a evropska carstva su nestala.
Da li je to bila katastrofa za Evropu? Prosječni Evropljanin danas živi 30 godina duže nego 1911. i zarađuje pet puta više. Evropa je daleko slobodnija nego što je bila 1911. i nije vodila veći rat 66 godina. Kada se sve sabere, to što je izgubila prvo mjesto i postala zavisna od američkog kapitala bilo je dobro za Evropu 20. vijeka.
Nerad i nemar
Da li će zavisnost od kineskog kapitala u 21. vijeku biti jednako dobra?
Niko to ne zna, ali pokazatelji ne obećavaju. Prošle nedjelje je Džin Likun, predsjedavajući kineskog fonda suverenog bogatstva, izjavio u intervjuu za Al Džaziru da bi Peking trebalo da pozajmljuje Evropi jedino ako se u EU promijeni iz korijena.
„Evropske države su zapale u nevolje zato što su se nagomilali problemi istrošenog društva blagostanja... Zakoni o radu navode na lijenost, nemar a ne na naporan rad”. Evropi će možda biti puno teže da podnese kinesku ekonomsku hegemoniju nego američku.
Šta bi onda Evropa trebalo da učini? I za to je odgovor moguće naći u istoriji.
Kako su Kina i Japan reagovali na uspon Zapada
Prije 150 godina, oko 1861, Kina i Japan su doživjeli kolaps kada su zapadni ratni brodovi i finansijeri pohrlili u istočnu Aziju. Japan i Kina nisu mogli učiniti ništa da spriječe uspon bogatstva i moći Zapada. Međutim, razlika između trijumfa i tragedije bila je u načinu na koji su reagovali na taj uspon.
Kineski vladari su uveliko pozajmljivali iz inostranstva, protraćili kapital i postali zavisni. Japanski vladari su kupili vrijeme, prikupili ogromne količine lokalnog kapitala i finansirali industrijsku revoluciju. Do 1911, Japan je postao velika sila a Kina bolesnik Azije.
Šta god da učini, Evropa ne može spriječiti uspon istočnog bogatstva i moći – za sto godina, Azija će biti svjetska ekonomska sila
Evropa bi trebalo da izabere japanski put. Biće potrebni milioni eura da se obuzda kriza i bol će biti ogroman. Međutim, alternativa zalaganja evropske budućnosti da bi dobila kineske kredite, mogla bi se ispostaviti kao gora opcija.
Bonus video:
