Evropska narodna partija (EPP) desnog centra za novog predsjednika je izabrala Donalda Tuska, bivšeg premijera Poljske koji će u decembru napustiti dužnost predsjednika Evropskog savjeta.
Tusk je na kongresu partije EPP u srijedu u Zagrebu izabran jednoglasno, navodi portal „Politiko” i dodaje da je on prvi iz istočne Evrope koji će stati na čelo najveće političke grupacije u Evropi kojoj pripadaju njemački kancelari Angela Merkel i Helmut Kol.
Mada je njemački Demohrišćanski savez i dalje najveća konzervativna partija u Evropi, njen uticaj slabi, a mnogi u stranci smatraju da samo neko ko nije Njemac i nije sa zapada može zadržati EPP u prednosti u odnosu na rivale i umiriti tenzije između Istoka i Zapada oko vladavine prava, klimatskih promjena i migracije.
„Sa Tuskom ćemo otvoriti novo poglavlje u istoriji EPP-a”, kazao je Dejvid Mekalister, njemački poslanik iz konzervativne grupacije. On je za „Politiko” kazao da se Tusk pokazao kao „graditelj mostova između Istoka i Zapada” i da kao bivši premijer i predsjednik Savjeta ima veliko iskustvo.
„Politiko” ističe da je prvi put u istoriji EPP-a, broj poslanika iz Istočne Evrope nadmašio broj njihovih kolega iz Španije i Francuske, pružajući strankama poput Tuskove Građanske platforme i rumunske Nacionalne liberalne partije moć i uticaj koji do sada nijesu imali. Bugarska ima isti broj poslanika desnog centra kao Italija, a među zapadnoevropskim silama koje su osnovale EU, jedino Njemačka ima lidera iz EPP i to je Angela Merkel koja je na zalasku karijere.
Za razliku od njegovog prethodnika Francuza Žozefa Dala, malo poznatog operativca, koji je često bio bliskiji sa Berlinom nego Parizom, od Tuska se ne očekuje da bude blizak ni Berlinu ni Varšavi. On je zakleti neprijatelj poljske populističke vladajuće partije Pravo i pravda, a zvaničnici EPP kažu da će njegov najveći zadatak biti da unaprijedi teške odnose sa mađarskim premijerom Viktorom Orbanom i njegovom partijom Fides.
„Samo neko iz Istočne Evrope se može usprotiviti Orbanovoj retorici u EPP”, kazao je za „Politiko” jedan upućeni izvor. „Svaki isključivo zapadni puč protiv Orbana bi propao”.
Fides je u martu suspendovan iz EPP u okviru napora grupacije da pokaže biračima da se ozbiljno doživljavaju kritike antievropske retorike Budimpešte i nazadovanja u oblasti vladavine prava.
Pored Mađarske, Tusk će tokom trogodišnjeg manadata na čelu EPP morati da se suoči sa brojnim izazovima, uključujući i oživljavanje uglednog ali sada već posrnulog političkog brenda. Na izborima za Evropski parlament u maju, ova grupacija je izgubila 35 mjesta usljed rasta podrške ekstremnoj desnici, liberalnoj grupaciji koju podržava Emanuel Makron, i Zelenima.
Žozef Dal je uoči Tuskovog izbora, kazao da ekstremne partije i dalje privlače previše glasača i da je EPP jedini „efikasni protivotrov protiv populista, jer ne nudi prazne slogane već konkretna rješenja”.
„Dakle, imamo pravi recept za pobjedu, ali ga moramo prilagoditi izazovima današnjice i budućnosti”, kazao je Dal.
Među tim izazovima su klimatske promjene, koje su se popele na listi prioriteta buduće predsjednice EK Ursule fon der Lajen i zbog kojih EPP pokušava da se preusmjeri na ekološki prihvatljiviji politički program sa ciljem promovisanja ekonomskog rasta i radnih mjesta.
„Moramo ostvariti klimatske ambicije sa ljudima i kompanijama, ne protiv njih. Stoga, potrebna nam je ekonomska stručnost EPP-a”, kazala je Fon der Lajen u Zagrebu.
Klimatski napori EU već dugo izazivaju podjele između Istoka i Zapada. Centralne i istočne evropske države, koje se oslanjaju na ugalj i druga fosilna goriva, opiru se planovima da EU postane klimatski neutralna do 2050. Centralnu ulogu u tom otporu igra Poljska zajedno sa Mađarskom i Češkom, koje tvrde da bi se to odrazilo na ekonomsku konkurentnost i radna mjesta.
Tusk je u govoru uoči izbora indirektno kritikovao države poput Mađarske, za koje je kazao da smatraju da „zaštita naših granica i teritorija ne može biti u sprezi sa liberalnom demokratijom i efikasnom vladavinom prava”.
Tusk nije imenovao Orbana, ali je govorio o onima koji „podižu ograde i bilborde sa antiimigracionom propagandom”. „To je suština naše debate u Evropskoj narodnoj partiji”, kazao je Tusk. „Želio bih da to okončamo što je prije moguće, sa jedinim mogućim zaključkom. Nećemo žrtvovati vrijednosti poput građanskih sloboda, vladavine prava i prostojnosti u javnom životu na oltaru bezbjednosti... svako ko ovo nije u stanju da prihvati praktično se isključuje iz naše porodice”.
Odbor mudraca da ocijeni stanje u Mađarskoj
Evropska narodna partija je osnovala tročlani odbor „mudraca”, u kojem je bivši belgijski premijer Herman van Rompij, da istraži stanje demokratije i vladavine prava u Mađarskoj i izda preporuke o tome da li grupacija treba da izbaci Fides.
Zvaničnici su za „Politiko” kazali da „mudraci” koji su se dva puta sastali sa Orbanom, a novi susret je zakazan za decembar, početkom 2020. treba da objave preporuke. Međutim, zvaničnici u Zagrebu su kazali da će Tusk morati da riješi problem sa Mađarskom ili će ugled grupacije biti ukaljan. „Zaista vlada osjećaj da je ovo urgentno”, kazao je jedan zvaničnik.
Bonus video:
