Teretni avion njemačke paketne službe DHL srušio se u Litvaniji, dva podvodna kabla za prenos podataka su oštećena u Baltičkom moru, a na opšte iznenađenje, u Rumuniji proruski desničarski ekstremista ulazi u drugi krug predsjedničkih izbora. Iako još ništa nije dokazano, neki zapadni političari i tajne službe sumnjaju da iza svega stoji - Rusija.
Opasnosti koje predstavlja takozvani „hibridni rat” Kremlja nisu nove, ali stručnjaci upozoravaju da je Rusija posljednjih godina kontinuirano širila svoj arsenal hibridnog ratovanja, te da je opasnost porasla otkako je napala Ukrajinu 2022.
„Hibridni rat" je zapravo proširenje čisto vojne borbene operacije uz pomoć špijunaže, sabotaže, sajber napada, mešanja u izbore, propagandnih ili dezinformacionih kampanja - sa ciljem slabljenja i destabilizacije neprijatelja iznutra.
Špijunaža
Od početka ruske invazije na Ukrajinu, evropske države su protjerale oko 500 ruskih diplomata. Britanska tajna služba MI5 klasifikuje najmanje 400 njih kao špijune. Rečeno je da je najsavremenija komunikaciona i špijunska tehnologija instalirana u mnogim ruskim ambasadama i generalnim konzulatima.
To se ne može sa sigurnošću dokazati – na kraju krajeva, zgrade se smatraju ruskom suverenom teritorijom i uživaju status diplomatske zaštite.
Holandska tajna služba je takođe upozorila da Rusija špijune sa lažnim dokumentima krijumčari u zapadne institucije prerušene u biznismene.
Redovno se pojavljuju izveštaji u kojima se Rusija optužuje za špijunažu. Bilo da se radi o presretnutim razgovorima Bundesvera o raketnom odbrambenom sistemu Taurus, sumnjivim ruskim bespilotnim letjelicama iznad evropskih vazdušnih baza i industrijskih zona ili navodnim istraživačkim brodovima koji krstare morima sjeverne Evrope i za koje se sumnja da su mapirali kritičnu infrastrukturu na morskom dnu za moguće sabotaže.
Sabotaže
Prošle nedjelje je kineski teretnjak kojim je upravljao ruski kapetan navodno oštetio dva podmorska kabla sa sidrom koje se vuklo duž morskog dna. Povlače se paralele sa sličnim incidentom iz oktobra 2023. Prošlog mjeseca došlo je do podmetanja požara u skladištu u Londonu u kojem je bila smještena pomoć za Ukrajinu. U julu se u DHL-ovom logističkom centru u Lajpcigu zapalio paket koji je trebalo da bude poslat avionom. U ovim i brojnim drugim slučajevima sumnja se na rusku sabotažu. Međutim, još ništa nije dokazano.
Ipak, evropske obavještajne službe upozoravaju da je broj sabotaža i podmetanja požara u EU i Velikoj Britaniji dramatično porastao posljednjih godinu dana.
Sajber napadi
Njemačka Savezna kancelarija za informacionu bezbjednost (BSI) upozorava da je sajber prostor takođe ugrožen „više nego ikad”. „Prije nego što je Rusija napala Ukrajinu, grupe napadača povezane sa Rusijom bile su aktivne u Njemačkoj, posebno kroz sajber špijunažu i finansijski motivisane napade sa takozvanim ransomware-om. Od početka ruske agresije na Ukrajinu, spektar prijetnji se proširio", kažu u BSI.
„Broj DDoS (Distributed Denial-of-Service) napada od strane proruskih hakera" naglo je porastao: veb-sajtovi ili serveri institucija su toliko preplavljeni štetnim sadržajem da više ne mogu da rade. Takođe su u porastu hakerski napadi usmjereni na prodor u zaštićene mreže kompanija ili institucija.
Dezinformacije i propaganda
Druga velika oblast aktivnosti hibridnog ratovanja je pokušaj uticaja na javno mnjenje u nekoj zemlji. U tu svrhu se šire lažne informacije, kao i proruski ili antiukrajinski narativi, bilo preko takozvanih fabrika trolova na društvenim mrežama ili preko ruskih medija za inostranstvo.
Početkom 2024. Ministarstvo spoljnih poslova Njemačke otkrilo je takozvanu „kampanju dvojnika“: 50.000 lažnih korisničkih naloga širilo je dezinformacije i proruske stavove na društvenim mrežama, a zatim su ti nalozi preusmjeravali korisnike na lažne veb-stranice - koje su izgledale skoro isto kao poznati medijski portali - gdje su se takođe širile proruske dezinformacije.
Miješanje u izbore i političke procese
Ključni cilj ovih kampanja dezinformacija je da se potkopa podrška naroda Ukrajini. Cilj je i podrivanje političke stabilnosti u (demokratskoj) ciljanoj zemlji jačanjem ekstremnih partija i njihovih kandidata - na primjer, kroz finansijsku podršku.
U aprilu je češka obavještajna služba razotkrila propagandni portal pod nazivom „Voice of Europe“, za koji se sumnja da ga finansira Moskva. Putem te stranice navodno su vršene isplate mita raznim evropskim poslanicima. Među osumnjičenima za primanje takvih uplata nalazi se i Petr Bistron, poslanik AfD-a u Evropskom parlamentu, koji poriče optužbe.
Zapadne obavještajne službe već duže vrijeme optužuju Rusiju za direktno ili indirektno miješanje u izbore u Evropi, kao i u Sjevernoj i Južnoj Americi. Navodno je ruska televizija Russia Today (RT) tokom predsjedničkih izbora u SAD proizvodila video sadržaje o kontroverznim temama, poput pomoći Ukrajini, migracije i ekonomije, koji su zatim šireni preko desničarskih blogera u SAD.
Među ruskim metodama hibridnog ratovanja nalazi se i tzv. „hakovanje i curenje podataka“, gdje se političari ili stranke ciljano hakuju, a povjerljivi dokumenti — često pomiješani sa falsifikovanim sadržajem — objavljuju neposredno prije izbora. To se dogodilo tokom izbora u SAD 2016. i francuskih predsjedničkih izbora 2017.
Ciljane likvidacije
Ciljane likvidacije protivničkih lidera takođe spadaju u metode hibridnog ratovanja. Da predsjednik Rusije Vladimir Putin ne preza od atentata u inostranstvu, pokazuju slučajevi poput ubistva bivšeg čečenskog komandanta u berlinskom parku Tirgarten, kao i napadi u Velikoj Britaniji na kritičare Kremlja, Aleksandra Litvinjenka 2006. i Sergeja Skripalja sa ćerkom Julijom 2018.
Iako su većinom žrtve takvih napada bili ruski državljani, u julu 2024. objavljeno je da je Rusija planirala atentat na Armina Papergera, predsjednika njemačke vojne kompanije Rajnmetal. Kremlj negira optužbe. Kompanija Rajnmetal, između ostalog, proizvodi tenkove Leopard II, koji se isporučuju Ukrajini.
Šta činiti?
Rusija trenutno koristi različite metode kako bi uticala na Evropu, objasnio je Zenke Mararens, oficir Bundesvera i stručnjak za hibridnu bezbjednost, u intervjuu za portal javnog servisa tagesšau. Prema njegovim riječima, ruski operativci primjenjuju raznovrsne taktike prilagođene specifičnostima svake države: „Hibridne mjere koje funkcionišu u Poljskoj, ne funkcionišu u Njemačkoj; ono što funkcioniše u Nemačkoj, ne bi imalo efekta u Finskoj.“
Zbog toga, ističe Mararens, mora se i dalje računati na širok spektar napada. To podrazumijeva visok nivo fleksibilnosti u odgovoru na ovakve prijetnje, kako bi se efikasno pariralo različitim vrstama hibridnih napada.
Bonus video:
