Nekada mišićav i snažan, palestinski bodibilder Moazaz Obajat nije mogao da hoda bez pomoći nakon što je u julu pušten poslije devet mjeseci provedenih u izraelskom pritvoru. Potom su ga vojnici ponovo uhapsili u oktobru, tokom racije u ranim jutarnjim satima u njegovom domu.
Prije nego što je ponovo uhapšen, 37-godišnjem ocu petoro djece dijagnostikovan je teški posttraumatski stresni poremećaj (PTSP) u Psihijatrijskoj bolnici u Vitlejemu, što je povezano sa njegovim boravkom u udaljenom izraelskom zatvoru Kcijot, pokazuje medicinska dokumentacija u koju je Rojters imao uvid.
U dokumentima se navodi da je Obajat bio izložen "fizičkom i psihološkom nasilju i mučenju" u zatvoru, uz simptome poput teške anksioznosti, otuđivanja od porodice i izbjegavanja razgovora o traumatičnim događajima.
Navodno zlostavljanje i psihološke povrede palestinskih zatvorenika u izraelskim zatvorima i logorima ponovo su u fokusu usljed intenziviranih napora međunarodnih posrednika u decembru da osiguraju primirje koje bi moglo rezultirati oslobađanjem hiljada zatvorenika uhapšenih tokom rata u Gazi i ranije, u zamjenu za izraelske taoce koje Hamas drži u Gazi.
U slučaju oslobađanja zatvorenika u bilo kojem budućem dogovoru, mnogima "će biti potrebna dugotrajna medicinska njega kako bi se oporavili od fizičkog i psihičkog zlostavljanja koje su pretrpjeli", rekao je Kadura Fares, šef Palestinske komisije za zatvorenike i bivše zatvorenike, vladinog tijela na Zapadnoj obali. Fares je rekao da je upoznat sa Obajatovim slučajem.
Za ovu priču, Rojters je razgovarao sa četvoricom Palestinaca koje je Izrael uhapsio od početka rata nakon napada Hamasa 7. oktobra 2023. Svi su bili u pritvoru mjesecima, optuženi za povezanost sa ilegalnom organizacijom, i oslobođeni su bez zvaničnih optužbi ili presude za neko krivično djelo.
Svi su opisali trajne psihološke posljedice koje pripisuju zlostavljanju, uključujući prebijanja, uskraćivanje sna i hrane te dugotrajno vezivanje. Rojters nije mogao da iz nezavisnih izvora potvrdi uslove u kojima su držani.
Njihovi iskazi su u skladu sa brojnim istraživanjima organizacija za ljudska prava koje su izvještavale o teškim zlostavljanjima Palestinaca u izraelskom pritvoru.
Istraga koju je u avgustu objavila kncelarija za ljudska prava Ujedinjenih nacija opisuje potkrijepljene izvještaje o rasprostranjenom "mučenju, seksualnom zlostavljanju i silovanju, uz strašne nehumane uslove" u zatvorima od početka rata. Kancelarija UN-a je takođe saopštila da bi Hamasovi napadi 7. oktobra mogli predstavljati ratne zločine i zločine protiv čovječnosti.
Bijela kuća je izvještaje o mučenju, silovanju i zlostavljanju u izraelskim zatvorima opisala kao "duboko zabrinjavajuće".
Na pitanja Rojtersa, izraelska vojska je rekla da istražuje nekoliko slučajeva navodnog zlostavljanja zatvorenika iz Gaze, ali je "kategorički" odbacila tvrdnje o sistematskom zlostavljanju u svojim pritvorskim objektima.
Vojska je odbila da komentariše pojedinačne slučajeve. Izraelska zatvorska služba (IPS), koja je pod nadležnošću ministra nacionalne bezbjednosti iz krajnje desnice Itamara Ben-Gvira, i služba za unutrašnju bezbjednost zemlje saopštile su da nijesu u mogućnosti da komentarišu pojedinačne slučajeve.
"Teroristima u izraelskim zatvorima obezbijeđen je smještaj uz nadzor primjeren za kriminalce", navodi se u odgovoru Ben-Gvirove kancelarije na pitanja Rojtersa, dodajući da objekti funkcionišu u skladu sa zakonom. "Nema više ljetnjeg kampa", saopšteno je iz Ben-Gvirove kancelarije.
Tal Štajner, izvršna direktorka izraelske organizacije za ljudska prava "Javni komitet protiv mučenja u Izraelu" (PCATI), kazala je da su simptomi koje su muškarci opisali uobičajeni i da mogu uticati na žrtve tokom cijelog života, često razarajući njihove porodice.
"Mučenje u izraelskim zatvorima je eksplodiralo od 7. oktobra. To će imati, i već ima, razoran efekat na palestinsko društvo", rekla je Štajner.
Govoreći iz bolničkog kreveta u julu, teško iscrpljeni Obajat opisao je tretman koji su on i njegovi zatvorenici doživjeli kao "odvratan", pokazujući ožiljke na mršavim nogama i govoreći o izolaciji, gladi, lisicama i zlostavljanju metalnim šipkama, bez ulaska u detalje.
Fotografije Obajata snimljene prije njegovog pritvaranja prikazuju snažnog i mišićavog muškarca.
Dana 19. decembra, izraelski Vrhovni sud naložio je državi da odgovori na peticiju koju su podnijele organizacije za ljudska prava u vezi sa nedostatkom adekvatne ishrane za palestinske zatvorenike.
Izrael je takođe izvijestio o zlostavljanju nekih od 251 svojeg građanina koji su zarobljeni u Gazi nakon napada Hamasa. Izvještaj izraelskog Ministarstva zdravlja, objavljen u subotu, navodi da su taoci bili podvrgnuti mučenju, uključujući seksualno i psihološko zlostavljanje. Hamas je više puta negirao bilo kakvo zlostavljanje talaca.
Zatvor bez optužbe
Obajat se trenutno nalazi u malom pritvorskom centru u Etzionu, južno od Vitlejema, prema Palestinskom klubu zatvorenika, organizaciji za zastupanje prava zatvorenika.
On je pritvoren na šest mjeseci u "administrativnom pritvoru", jednoj vrsti zatvora bez optužbe ili suđenja, dok zvaničan razlog za njegovo hapšenje nije poznat, navodi organizacija. Izraelska vojska, unutrašnja bezbjednosna služba i zatvorska služba nijesu odgovorile na pitanja o njegovom slučaju.
PCATI je naveo da je najmanje 56 Palestinaca umrlo u pritvoru tokom rata, u poređenju sa jednom ili dvije smrti godišnje u godinama prije posljednjeg sukoba. Izraelska vojska je saopštila da pokreće krivične istrage o svim smrtnim slučajevima Palestinaca u svom pritvoru.
Broj palestinskih zatvorenika u Izraelu i na Zapadnoj obali tokom rata se više nego udvostručio na preko 10.000, prema procjenama PCATI-ja na osnovu sudskih dokumenata i podataka dobijenih putem zahtjeva za slobodan pristup informacijama.
Tokom rata je zatvoreno oko 6.000 Palestinaca iz Gaze, saopštila je izraelska vojska u odgovoru na pitanje Rojtersa.
Za razliku od Palestinaca sa Zapadne obale, koji se pritvaraju pod vojnim zakonom, Palestinci iz Gaze pritvaraju se u Izraelu prema Zakonu o nezakonitim borcima.
Ovaj zakon omogućava zadržavanje ljudi u apsolutnoj izolaciji, uskraćivanje njihovih prava kao ratnih zarobljenika ili zatvorenika pod vojnom okupacijom i pritvor na neodređeno vrijeme bez optužbe ili suđenja, prema profesoru Neve Gordonu, izraelskom stručnjaku za ljudska prava i međunarodno pravo sa Univerziteta Kvin Meri u Londonu.
Ozloglašeni logor u pustinji Negev
Fadi Ajman Mohamed Radi, 21-godišnji bivši student inženjerstva iz Kan Junisa u Gazi, bio je jedan od nekoliko desetina Palestinaca oslobođenih na prelazu Kerem Šalom u Gazu 20. avgusta.
Radi je opisao kako nije mogao da ispruži ruke i noge poslije četiri mjeseca provedenih u lancima i okovima u izraelskom vojnom pritvorskom logoru Sde Teiman, zvanično privremenom objektu za razvrstavanje zatvorenika.
"Nijesu nas ispitivali, uništili su nas", rekao je Radi.
Sde Teiman, smješten u pustinji Negev, je mjesto teških zlostavljanja, uključujući silovanje, prema tvrdnjama uzbunjivača među stražarima logora.
Izrael trenutno istražuje ono što UN opisuje kao "posebno jeziv slučaj" navodnog seksualnog zlostavljanja u Sde Teimanu, gdje su petorica vojnika optužena da su analno penetrirali u zatvorenika metalnom šipkom koja je probila unutrašnje organe.
Radi je rekao da je više puta i bez razloga prebijan, vezivan sa povezom preko očiju, držan u stresnim pozicijama i primoran da gotovo neprekidno sjedi na podu bez kretanja.
Rekao je da mu je pet dana uzastopno bilo uskraćeno spavanje u prostoriji za koju su izraelski vojnici rekli da se zove "disko soba", uz glasnu muziku. On nije naveo seksualno zlostavljanje.
Radi je naveo da teško spava i da mu priča o traumi vraća slike zlostavljanja.
"Svaki put kada izgovorim riječi, ponovo vizualizujem mučenje", rekao je Radi, koji je uhapšen od strane izraelskih vojnika u Gazi 4. marta.
Rojters nije mogao da iz nezavisnih izvora potvrdi njegovu priču.
Uprkos odluci vlade da postepeno ukine Sde Teiman, logor je i dalje operativan, saopštio je PCATI.
Mreža logora za mučenje
Široko rasprostranjena zlostavljanja prijavljena su i objektima sa boljom reputacijom poput zatvora Kcijot, takođe u Negevu, i vojnog logora Ofer, južno od Ramale na Zapadnoj obali.
Nakon prikupljanja dokaza i svjedočenja 55 bivših palestinskih zatvorenika, izraelska organizacija za ljudska prava B'Tselem objavila je ranije ove godine izvještaj optužujući Izrael da je namjerno pretvorio zatvorski sistem u "mrežu logora za mučenje."
Koristeći vanredni zakon uveden nakon Hamasovog napada 7. oktobra, Ben-Gvir, tvrdolinijaški ministar, naredio je pogoršanje uslova za "bezbjednosne zatvorenike", kategoriju koja gotovo u potpunosti obuhvata Palestince.
Stručnjak za ljudska prava Gordon uporedio je korišćenje mučenja u izraelskim zatvorima sa terorizmom.
"Terorizam je obično čin koji direktno pogađa manji broj ljudi, ali ima dramatičan psihosocijalni efekat. Ista stvar je sa mučenjem", rekao je Gordon, jedan od urednika knjige o zlostavljanjima u izraelskom zatvorskom sistemu.
Priredila: N.B.
Bonus video:
