Crna Gora još nije mjesto za razvoj startapa, tehnoloških biznisa sa potencijalom brzog rasta i velikih dometa, pa oni koji se upuste u taj posao podršku mahom traže van granica i, kao po pravilu - dožive uspjeh.
Tako se ekipa koja je razvijala “Daktilograf”, početkom mjeseca sa sarajevskog takmičenja “Unlimited” vratila sa drugom nagradom za rješenje koje “gotovo trenutno zapisuje ono što govorite”.
Ne tako davno, mediji su izvijestili i da su Japanci “ludi za “The Badgerom”, proizvodom momaka iz Kuča i Morače”.
“Marleq”, čiji je osnivač Podgoričanin Milo Radulović, već sada, na međunarodnom nivou, mentore u karijeri povezuje sa onima koji traže posao i pomažu im da što prije dođu do zaposlenja.
“Uhura Solutions” investiciju nije dobila u Crnoj Gori, već od američkog fonda “Techstars”, te od jedne od najvećih britanskih banaka - “Barclays”. Taj startap je fokusiran na razvoj sistema zasnovanih na vještačkoj inteligenciji.
“Bee and Me” - pametna košnica crnogorskih studenata, lani je na “Cebitu”, najvećem svjetskom sajmu informacionih tehnologija u Hanoveru, predstavljen njemačkoj kancelarki Angeli Merkel i japanskom premijeru Šinzou Abeu.
Darko Ivanović, jedan od osnivača “The Badgera”, kaže da su u vrijeme kada su počeli sa njegovim razvojem, taj startap i razvijali sa mišlju da to nipošto ne rade u Crnoj Gori - upravo zbog nepovoljnog ambijenta.
U to vrijeme, jedan od članova tima je bio na postdiplomskim studijama u SAD, što je u velikoj mjeri pomoglo da tim iz više izvora dobije povratnu informaciju o ideji elektronskog bedža.
“Tu je pokupio znanje i iskustvo, a sve u ambijentu koji je odmah počeo da iz svih resursa hrani našu ideju - od univerziteta, biznis okruženja, do investitorskog potencijala”, priča Ivanović za “Vijesti”.d
Nije, kaže, lako bilo razvijati startap u uslovima gdje timovi rade u tri vremenske zone - u Crnoj Gori, SAD i Kini.
“To je pakao”.
Ipak, ekipa “The Badgera” je u SAD uspješno prijavila više patenata. U Crnoj Gori još nisu dobili 25.000 eura sa konkursa za patente Ministarstva nauke.
Koliko je atmosfera za razvoj startapa u Crnoj Gori lošija nego vani, Ivanović opisuje i kroz iskustva sa bankama, te činjenicom da ne postoji posebna linija za pomoć startapima.
“Traži se materijalni kolateral, bez razumijevanja da intelektualna svojina nekog startapa, zajedno sa patentima, potencijalno vrijedi desetine, stotine miliona dolara. A traže nam livade i stanove u zalog”.
Ivanović kaže da bi uspješni crnogorski biznisi, zajedničkim ulaganjem u zajedničke fondove (inkubatore i hubove) iz kojih se finansiraju startapi, vrlo brzo vratili uloženu investiciju.
“Ali, ne, treba ulagati u još nekretnina i kafića”.
Inkubatori koji “hrane” startape, objašnjava Ivanović, “važniji su od desetina klasičnih kompanija koje svako malo idu u stečaj i stavljaju omču oko vrata radnicima i staromodnim preduzetnicima”.
Čovjek koji je učestvovao u razvijanju “The Badgera” poručuje da bi država, umjesto što iznova daje garancije za “nesposobne menadžere”, trebalo da ulaže u uspješne startape.
“Jedan uspješan startap koji napravi globalni uspjeh, staviće nas na mapu i dovući investitore. Konkretne, a ne one koji grade hotele kao Skadar na Bojani, ulože, pa ih uhapse negdje tamo na Mauricijusu. Uložite u desetine klinaca koje sam gledao po habovima i okupljanjima u Crnoj Gori, jedan će da uspije”.
Da su startapi čiji su osnivači iz Crne Gore, zbog nepostojanja uslova za funkcionisanje u matičnoj državi, registrovani širom svijeta, više puta je ukazao i bivši novinar Mirsad Hadžalić, sada član “Om3ga Solution”, tima koji je razvijao “Daktilograf”.
On kaže da se prvi veliki koraci na kreiranju ozbiljnog ekosistema na nacionalnom nivou događaju tek početkom ove godine.
“Imali smo u toku prvu generaciju polaznika startap akademije ‘Digitalne fabrike’, prvog pravog startap haba u zemlji, ‘Tehnopolis’ je krenuo u realizaciju ozbiljnih projekata za podršku startap zajednici, ali faktički i dalje su najbolji timovi bili prinuđeni da postaju ekonomski migranti”.
Pa ipak, i dalje ne postoji nacionalni venture capital (VC), odnosno fondovi za pronalaženje mladih, kreativnih i inovativnih ljudi koji su pokrenuli obećavajući posao.
“Država nema fond za inovacionu djelatnost, nema primamljivu legislativu za ulaganja inostranih VC kuća, nismo imali državne programe podrške startapima, nemamo nikakve olakšice, jer razvijamo globalno konkurentne proizvode na bazi patentne inovacije...”.
Njegov tim je prije nekoliko mjeseci počeo pregovore sa investitorskom kućom “ICT Hub Venture” iz Srbije, a ovih dana u Beogradu privode kraju realizaciju investicije.
Tim “The Badgera” je zasad u Crnoj Gori. Ipak, - ne zadugo.
“Čim ostvarimo prvu investiciju od nekoliko stotina hiljada dolara oko koje pregovaramo, a koja će od kompanije napraviti vrijednost u pre money valuaciji od nekoliko miliona, primorani smo da radimo iz inostranstva. Čak i van Evrope”, kaže Ivanović.
Koliko je startap biznis jak, podsjeća on, govori i činjenica da ogromnu većina prvih, milijarde vrijednih kompanija na Forbsovoj listi, poput Facebooka, čine upravo - startapi…
Za crnogorske startape vjeruje da su budući milioneri:
“Ali ih svako sada samo tapše po ramenima. Kakva greška”.
I Hadžalić je siguran da bi, uz jasno opredjeljenje da krene tim pravcem razvoja, Crna Gora mogla postati raj, ne samo za startap timove, već i za investitore.
Besplatna akademija i šansa za 30.000 eura investicije
Prva značajnija podrška startapima u Crnoj Gori dolazi iz “Digitalne fabrike” kompanije Mtel, koja pruža podršku kroz programerska takmičenja, prostor, edukaciju…
Bojana Maraš iz “Digitalne fabrike” podsjeća da je u toku konkurs za drugu Startup akademiju, koja je namijenjena startupovima u najranijoj fazi razvoja.
Kroz višemjesečni besplatan program akademije, kreatori ideja dobijaju podršku mentora. Prijave za akademiju su moguće putem veb sajta digitalnafabrika.mtel.me i traju do kraja novembra.
“Ukoliko se neka ideja od prijavljenih uklopi u strateški razvoj kompanije Mtel, ta kompanija planira da uloži u njen razvoj za početak 30.000 eura”, kazala je Maraš “Vijestima”.
Marković: Povoljniji ambijent za startape do 2020.
Da crnogorsko okruženje, i zakonodavno i poslovno, sada nije pogodno za pokretanje startap biznisa, potvrdio je i premijer Duško Marković na nedavnom Startap samitu Evrope, u Sofiji. Marković, međutim, kaže da Vlada radi na tome kako bi taj problem bio prevaziđen, pa najavljuje i da bi već krajem godine mogli biti učinjeni prvi koraci u sistemskom finansiranju startap preduzetništva. On je rekao i da će Crna Gora povoljan ambijent za startape imati do 2020. godine.
Bonus video:
