U Crnoj Gori tužioci često predlažu mjere pritvora koje sud olako prihvata, a da ih ne prati adekvatno činjenično stanje na kojem bi se morali zasnivati optužni zahtjevi, ocijenjeno je iz Centra za građansko obrazovanje (CGO).
Saradnica na programima CGO, Tamara Milaš kazala je da je zabrinjavajuća praksa hapšenja koja se u značajnom broju slučajeva dokaže kao neosnovana, jer to proizvodi višestruko štetne posljedice.
Ta nevladina organizacija je u analizi „Neosnovano lišenje slobode – pritvor pravilo umjesto da bude izuzetak“ saopštila podatke koji vode zaključku da je neophodno sa pojačanim oprezom i dubljim sagledavanjem okolnosti predlagati pritvor kao mjeru obezbjeđenja prisustva okrivljenog u postupku, odnosno koristiti više alternativne mjere.
Milaš je navela da podaci CGO, za period od 1. januara 2009. do 31. decembra prošle godine, ukazuju da tužioci često predlažu mjere pritvora koje sud olako prihvata, a da ih ne prati adekvatno izvedeno činjenično stanje na kojem bi se morali zasnivati optužni zahtjevi.
“Time se nanosi direktna šteta građanima koji postaju žrtve neosnovanog hapšenja”, smatra Milaš.
Prema njenim riječima, to je udar na državni budžet kroz koji je u posljednjih devet godina isplaćeno blizu 11,5 miliona eura naknade zbog neosnovanog hapšenja.
“Stranke koje ne postignu sporazumom sa Ministarstvom pravde se upuštaju u parnični postupak čime se opterećuje rad sudova”, pojasnila je Milaš.
Ona je dodala da brine i to što nadležni organi ne prepoznaju taj problem i što ne postoje jedinstveni mehanizmi za utvrđivanje konkretne i individualne odgovornosti zbog određenog propusta u službi.
“To je povezano i sa hroničnim nedostatkom mjerljivih rezultata u radu sudstva i tužilaštva, što utiče i na ukupni ugled nosilaca pravosudnih funkcija”, kazala je Milaš.
Kako je navela, tokom devet godine čak 3,49 hiljada predloga državnih tužioca je riješeno odlukom suda kojom se određuju mjere pritvora.
"Ukupan broj predloga tužilaštava je neznatno veći od broja predmeta u kojima je određen pritvor, odnosno sud predloge tužilaštva prihvata po automatizmu“, rekla je Milaš.
Prema njenim riječima, Ministarstvo pravde je po osnovu 335 potpisanih potpunih sporazuma isplatilo 1,07 miliona eura, dok je Ministarstvo finansija na osnovu sudskih presuda isplatilo oko 10,4 miliona eura, a što ukupno čini blizu 11,5 miliona eura koje je Crna Gora isplatila za neosnovano hapšenje.
"Ministarstvo pravde je imalo i znatno nižu stopu obračuna isplate po mjesecima neosnovanog hapšenja u odnosu na sud, a koja se kretala od 600 do dvije hiljade eura, pri čemu je od ove godine smanjena na 500 do hiljadu eura zavisno od kategorije“, pojasnila je Maraš.
Ona je dodala da sudovi isplaćuju za mjesec neosnovanog pritvora tri do četiri hiljade eura, zavisno od okolnosti slučaja predviđenih Zakonom o obligacionim odnosima.
"Posebno brinu slučajevi koji su provocirali pitanja zainteresovane javnosti ne samo o opravdanosti hapšenja, već i kvalitetu optužnica i samog postupka pred sudovima, a koji su rezultirali ogromnim odštetnim zahtjevima nakon pada optužnica, poput onih koji se odnose na ratne zločine ili na korupciju i organizovani kriminal“, rekla je Milaš.
Ona je navela da praksa pritvaranja u Crnoj Gori ne prati najbolje međunarodne standarde i prakse koji se odnose na ostvarivanje i zaštitu ljudskih prava uhapšenih osoba.
Milaš je podsjetila da nadležno Ministarstvo pravde raspolaže sa 87 elektronskih narukvica, odnosno nanogica koje su u upotrebi od 25.decembra prošle godine, a do juna su na taj način izvršene 72 kazne, dok je u toku izvršenje za 41 osobu.
"CGO cijeni da je neophodno da razlozi za određivanje pritvora i osnovana sumnja budu detaljno obrazloženi u skladu sa zakonom, kao i da se prilikom primjene alternativnih mjera fokus stavi na jemstvo i elektronsku narukvicu”, kazala je Milaš.
Ona smatra da se time efikasno omogućava nadzor nad kretanjem okrivljenog, a eliminišu nedostaci pritvora kao mjere obezbjeđenja prisustva okrivljenog.
“Potrebno je dodatno afirmisati i ostale alternativne mjere prisustva okrivljenog u postupku, kao što su zabrana napuštanja stana, boravišta, posjećivanja određenog mjesta ili područja, pristupa ili sastajanja sa određenim osobama, privremeno oduzimanje putne isprave i vozačke dozvole, kao i obavezu povremenog javljanja određenom državnom organu”, saopštila je Milaš.
Ona je dodala da je prilikom naknade za neosnovano hapšenje, neophodno uskladiti iznos koji nudi Ministarstvo pravde i uspostavljenu sudsku praksu.
“Kako bi se eliminisali dodatni troškovi postupka i efikasno zaštitila prava osoba koja su nezakonito uhapšena, jer praksa ukazuje da procentualno mali broj takvih osoba sklapa potpuno sporazume sa Ministarstvom, odnosno da je veliki broj parnica”, pojasnila je Maraš.
Ona je kazala da je potrebna i veća transparentnost nadležnih organa o visini novčanih iznosa koji su isplaćeni iz Budžeta na ime naknade štete osobama zbog neosnovanog hapšenja, jer javnost ima pravo da zna koliko se novca poreskih obveznika izdvaja za te svrhe.
Bonus video:
