Pustošenje Boke uz saglasnost države

Pretjerana urbanizacija i neki od ključnih Vladinih “razvojnih planova” ozbiljna su prijetnja za Boku Kotorsku, ocijenili su iz Centra za svjetsku baštinu (UNESKO) i Međunarodni savjet za spomenike i spomenička područja ICOMOS u izvještaju o stanju prirodnog i kulturno-istorijskog područja Kotora.

Izvještaj je pripremio stručni tim tih institucija, nakon što su krajem oktobra i početkom novembra prošle godine boravili u Boki i sagledali stanje na licu mjesta.

“Godinama je evidentna potreba da se ogranični pretjerana urbanizacija obale Boke Kotorske, posebno u reonu Kotorskog i Risanskog zaliva, odnosno tjesnaca Verige. To zahtijeva i radikalne promjene u ciljevima novog Prostorno-urbanističkog plana Kotora koji je u izradi, uključujući projekte drumskih saobraćajnica koje taj plan tretira, kao i usaglašavanje novog PUP-a sa Menadžment planom Područja svjetske prirodne i kulturno-istorijske baštine, te poboljšanje efektivnosti administrativnih mehanizama kroz koje se te preporuke primjenjuju u praksi, posebno kroz Savjet za upravljanje prirodnim i kulturno-istorijskim podruljem Kotora”, navodi se, pored ostalog, u obimnom izvještaju UNESKO i Icomosa, u koji su “Vijesti” imale uvid.

Zbog pretjerane urbanizacije i devastacije prostora, Kotoru je donedavno prijetila opasnost da bude skinut sa liste zaštićene svjetske kulturne i prirodne baštine. To bi imalo nesagledivo loše posljedice ne samo za Boku, već za Crnu Goru uopšte.

Država i lokalna vlast su preduzeli niz mjera da se to izbjegne, pa je tako uveden moratorijum na gradnju do donošenja novog PUP-a koji je u izradi. U praksi je, međutim, divljanje građevinskog lobija i tajkuna uz obale zaliva nastavljeno, jer im je država dala prećutnu saglasnost, tvrdeći da su već stekli pravo da grade po do sada važećim planovima.

Uprava za zaštitu kulturnih dobara je i sama prećutno, pa i zvanično kao u slučaju “privremenog objekta” restorana na Turskom rtu, aminovala dalju devastaciju Boke.

Odrediti rok trajanja “Veriga 65”

Iz međunarodnih organizacija su tražili da se postavi jasno ograničenje na ‘privremenost’ objekta na Turskom rtu.

“Definicija iz Plana postavljanja privremenih objekata u zoni Morskog dobra, moraju se izmijeniti na način da se taj dokument odnosi samo istinske privremene objekte, koji se jednostavno mogu ukloniti i koji nisu stalni, odnosno da se jasno odredi vrijeme njihovog trajanja”, jedna je od preporuka misije UNESCO/ICOMOS.

“Privremeni objekat” u betonu i kamenu - restoran i kafić “Verige 65” izgrađen je na Turskom rtu prije dvije godine, uz amin tadašnje direktorice Uprave za zaštitu kulturnih dobaraAnastazuje Miranović (DPS) i na osnovu dokumentacije koju je kreiralo Ministarstvo održivog razvoja i turizma, za vrijeme mandata Branimira Gvozdenovića (DPS).

Sa firmom “Hefesta” iz Herceg Novog, koja je investitor objekta, na jednom od najljepših vidikovaca u zaštićenoj zoni Kotorsko-risanskog zaliva, povezana je Jelena Šćepanović, navodna bliska prijateljica lidera DPS-a i predsjednika Crne Gore, Mila Đukanovića. Specijalno državno tužilaštvo je odbacilo prijave gradonačelnika Vladimira Jokića da su nadležni u državnoj upravi počinili nezakonite radnje kada su omogućili gradnju tog “privremenog objekta”.

Međunarodna podrška Jokiću u ograničavanju gradnje

Lokalna vlast i gradonačelnik Kotora Vladimir Jokić, sa druge strane, preduzeli su niz mjera da zaustave ili ograniče aktivnosti koje ugrožavaju status Kotora na Unesko listi.

Kad su odbili da izdaju građevinsku dozvolu za novu megalomansku gradnju u Kostanjici i upotrebnu dozvolu za objekat na Turskom rtu, Specijalno državno tužilaštvo je pokrenulo istragu protiv Jokića i kotorske vlasti zbog mogućih “zloupotreba službenog položaja”.

Međunarodne organizacije Unesco i ICOMOS, međutim, u izvještaju i preporukama daju za pravo zalaganjima Jokića i NVO koje se protive daljoj devastaciji zaliva. U izvještaju se eksplicitno preporučuje da se odustane od mnogih novih građevinskih projekata iza kojih stoje tajkuni bliski vlasti, ali i od kontroverznih infrastrukturnih projekta za koje se zalaže Vlada.

“Rješenje premošćavanja Verige treba konačno da bude ostavljeno sa strane. Treba izraditi sve neophodne studije u pravcu donošenja odluke o gradnji tunela ispod mora ili alternativnim rutama vođenja drumskog saobraćaja koje bi izbjegavale gradnju mosta na Verigama”, navodi se, pored ostalog u Izvještaju Unesco/ICOMOS misije, dodajući da bi takve studije trebalo uputiti na razmatranje Centru za svjetsku baštinu Uneskoa.

Nema gradnje iznad Mula, Stoliva i Kostanjice

Preporučuju i da se iz nacrta novog PUP-a obriše predlog za izgradnju novih puteva uz obronke brda na zapadnom dijelu Kotorsko-risanskog zaliva (iznad Mula, Prčanja, Stoliva i Kostanjice).

Iz Ministarstva saobraćaja su prije tri dana saopštili da Vlada neće odustati od gradnje mosta na Verigama. Kazali su i da se o tome pregovara sa zainteresovanim partnerima iz Kine i Azerbejdžana.

Stručnjaci UNESKO/ICOMOS misije sugerišu da se u skladu sa raspoloživim prostornim resursima, izradi integralan plan saobraćaja za region Boke Kotorske, te da se prioritet da pomorskom saobraćaju u odnosu na drumski. Pritom bi se, kako navode, moralo voditi računa o ravnoteži između održivog razvoja i potrebe očuvanja kulturne i prirodne baštine.

Zatraženo je i da se Centru za svjetsku baštinu Uneskoa dostave svi detalji projekta izgradnje žičare Kotor-Njeguši-Cetinje, uključujući HIA Studiju uticaja tog projekta na baštinu i studiju njegovog vizuelnog uticaja.

“Misija pozdravlja odluku gradonačenika Kotora da se ne krene u realizaciju projekta žičare koja bi vodila do tvrđave Sveti Ivan, odnosno izgradnje turističkih objekata oko austrougarske tvrđeve na Vrmcu”, navodi se u izvještaju.

Neophodna ravnoteža između javnih i privatnih interesa

U preporukama se navodi da bi novi PUP Kotora, koji je u izradi, i studije lokacije koje iz njega proisteknu, trebalo da prioritet stave na očuvanje karakteristika ovog područja od univerzalne vrijednosti, nalazeći ravnotežu između javnog i privatnih interesa u održivom razvoju tog regiona.

“Aktuelne politike i zalaganja koja ohrabruju produženje i intenziviranje urbanizacije zaliva, moraju biti zamijenjeni principima koji će pritiske za dalji urbanistički razvoj upodobiti u formi i dimenzijama, na način da oni ne nanose dalju štetu istorijskim i prirodnim vrijednostima ovog područja. To treba uvezati sa već afirmisanim politikama u tom pravcu i ohrabrivatu princip kvaliteta u odnosu na kvantitet prilikom formiranja ovdašnje turističke ponude”, stoji u preporukama.

Od autora PUP-a se eksplicitno zahtijeva da ne predviđaju dalju gradnju uz obronke brda u Kotorsko-risanskom zalivu. Traži se da se zadrže postojeće neurbanizovane zelene površine između aktuelnih naselja na obali, ograniči dalja gradnja na zapadnom dijelu zaliva, novi razvoj upodobi morfologiji istorijskog pejzaža Boke, te da nove zgrade poštuju odlike tradicionalne lokalne gradnje i budu u nju integrisane. Preporučuje se i bolja saradnja lokalnih i državnih organa, te veće uključivanje civilnog sektora, kao i prestanak politike “ćutanja administracije”, koja je omogućila mnoge od problematičnih građevinskih projekata.

Iz međunarodnih organizacija preporučuju i da se nacrt PUP-a, prije usvajanja na Vladi, dostavi na davanje mišljenja Centru za svjetsku baštinu UNESCO

Ukidanje dalje urbanizacije Morinja i Kostanjice

Izvještaj UNESCO/ICOMOS misije ide vrlo detaljno u brojne kontroverzne aspekte dosadašnjeg neodgovornog odnosa države prema prostoru Kotorsko-risanskog zaliva. Tako se preporučuje ukidanje predviđene dalje urbanizacije rejona Morinja i Kostanjice iz PUP-a iz 2008, traži izrada i sprovođenja aktivnosti na umanjenju negativnog vizuelnog uticaja već izgrađenog megalomanskog naselja “Boka Gardens” u Kostanjici, uključujući i rušenje njegovog “lažnog istorijskog tornja-zvonika, ako on ne služi nekoj bitnoj svrsi”.

“Ne bi trebalo izdati dozvole za predloženo novo veliko ‘turističko naselje’ na lokalitetu Glavati ili bilo koju drugu šemu urbanizacije na tom istorijskom poljoprivrednom zemljištu i zelenoj površini između starih naselja Prčanja i Mula, te nacrt novog PUP-a treba u skladu sa time i promijeniti. Novi PUP mora vrlo striktno ograničiti dalji razvoj Mula, Prčanja i Stoliva tako da ostane prepoznatljiv istorijski pejzaž tog područja. Prethodna politika dalje urbanizacije obale između Veriga i Morinja, uključujući i predviđenu gradnju novog puta na višoj koti, treba biti odlučno obustavljena u novom PUP-u i ne treba biti dozvoljena gradnja nijednog objekta koji tamo predviđa postojeći PUP”, stoji u preporukama stručnjaka UNESCO/ICOMOS-a.