Raditi za opštu zajedničku narodnu stvar bez ličnog koristoljublja, to je bio jedan od “predizbornih slogana“ Kolašinca Janka Toškovića, koji se početkom prošlog vijeka kandidovao za narodnog poslanika.
Kolašinci birani u zakonodavnu vlast u doba Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, manje ili više doprinosili su svom zavičaju. Kao i danas, mnogima je mjesto narodnog poslanika bila odskočna daska u karijeri, ali je bilo mnogo više onih koji su svojim uspjehom donekle popravili uslove života glasača.
Tadašnje političke kampanje, bar prema onome što piše u sačuvanim predizbornim obraćanjima, bile su sa više “biranih riječi“ u odnosu na sadašnje. Takođe, i sa mnogo manje pogrdnih riječi na račun političkih protivnika. Kandidati za narodne poslanike, skoro bez izuzetka, bili su najuglednije ličnosti u svojoj sredini.
U četiri saziva Crnogorske narodne skupštine, od 1906. do 1916. godine, iz Kolašina je učestvovalo čak 20 narodnih poslanika, kaže za “Vijesti” Branisalav Jeknić, autor knjige u pripremi “Kolašin u doba Knjaževine i Kraljevine Crne Gore“.
“U Kolašinu se biralo sedam narodnih poslanika. U šest kapetanija (Rovačka, Donjomoračka, Gornjomoračka, Kolašinskorečinska, Poljska i Lipovska) biran je po jedan poslanik. U varoši, koja je bila posebna izborna jedinica, takođe je biran jedan poslanik“, priča on.
Među narodnim poslanicima sa današnje teritorije kolašinske opštine bio je Milo Dožić, prvi fakultetski obrazovani Moračanin. Narodni poslanici bili su i Sava Dragović - predsjednik Oblasnog suda u Kolašinu i Pavle Vujisić - sudija, brigadir i divizijar.
Učitelj Janko Tošković tri puta je u Kapetaniji Lipovskoj biran za poslanika, a u dva mandata narodni poslanici su bili i njegove kolege Nikola Jovanović i Nikola Bulatović.
Birači šest kapetanija i varoši u Crnogorsku narodnu skupštinu glasali su i Rista Boškovića - finansijskog kapetana, serdara, plemenskog kapetana i predsjednika varoši Kolašin, Muja Vlahovića i industrijalca Radoja Rakočevića.
U po jednom mandatu u radu Crnogorske narodne skupštine učestvovali su Malin Radović - plemenski kapetan, Stanko Bulatović - učitelj i sveštenik, Rade Radović - sudija Oblasnog suda u Kolašinu, te Risto Rašović - serdar, plemenski kapetan i sudija Oblasnog suda u Kolašinu.
Komandir Kolašinskog bataljona Bećo Zuletin bio je takođe narodni poslanik, kao i kapetan Blažo Anđelić, te Janko Drljević - sudija koji je bio i predsjednik varoši Cetinje u vrijeme proglašenje Crne Gore za kraljevinu.
Dio zakonodavne vlasti u posljednjem mandatu bili su Mato Grdinić - komandir Poljskog bataljona, Sekule Drljević - doktor pravnih nauka, Simo Marić - industrijalac i predsjednik crnogorskog Crvenog krsta, kao i Petar Plamenac.
“Nekoliko Kolašinaca čak su i predsjedavali Narodnom skupštinom u tom periodu. Predsjednik tadašnjeg parlamenta od 1910. do 1914. godine bio je Dožić. Bećo Zuletin Vlahović, kao najstariji poslanik u trećem sazivu, predsjedavao na dva zasjedanja, a Grdinić takođe u dva pripremna zasjedanja 1914. Dragović, pravaš, jedini je narodni poslanik u tadašnjoj Crnoj Gori koji je biran za poslanika na svim izborima. Tošković, nekadašnji urednik ‘Narodne misli’, tri puta je biran za poslanika“, priča Jeknić.
VIRALNI POSLANICI
Prvi parlamentarni izbori za Narodnu skupštinu u Crnoj Gori održani su na osnovu Zakona o izboru narodnih poslanika, donesenog 24. juna 1906. godine. Izbori su održani 27. septembra, a Narodna skupština sastala se prvi put na Cetinju, 31. oktobra 1906.
Izbori za četvrti saziv održani su 11. januara 1914. Posljednje zasjedanje tog saziva počelo je 25. decembra 1915. godine.
Narodni poslanici su se birali na četiri godine.
Izborna jedinica bile su kapetanije i šest varoških opština, pa su se birala ukupno 62 poslanika.
“Osim poslanika izabranih u izbornim jedinicima, poslanici po položaju su mitropolit, arhibiskup barski i primas srpski, muftija crnogorski, predsjednik i članovi državnog savjeta, predsjednik Velikog suda, predsjednik glavne državne kontrole i tri brigadira koje knjaz imenuje. Ti poslanici nazivani su viralnim“, objašnjava Jeknić.
Izbori narodnih poslanika bili su neposredni, a birali su svi punoljetni (muškarci sa navršenom 21 godinom) crnogorski državljani, ukoliko nijesu pod istragom ili na izdržavanju kazne.
“Poslanike nijesu mogli birati aktivni oficiri i podoficiri, kao ni vojnici stojeće vojske.
Za narodnog poslanika mogao je biti biran svaki crnogorski državljanin (muškarac) koji je navršio 30 godina života i plaćao najmanje godišnje 15 kruna poreza i dacije. Činovnici policijskih vlasti nijesu mogli biti birani za narodnog poslanika“, piše u materijalu za Jeknićevu knjigu “Kolašin u doba Knjaževine i Kraljevine Crne Gore”.
Poslaničko breme “odgovornosti, neprilika i žrtava“
Poznato vam je da je položaj i dužnost narodnog poslanika vrlo težak i da nosi veliko breme odgovornosti, neprilika i žrtava - to piše u sačuvanom letku koji je kandidat za narodnog poslanika Tošković dijelio glasačima 1913.
Tošković u obraćanju Lipovcima naglašava da nema za njega uzvišenijeg povjerenja do onog kojeg su mu glasači dva puta prije toga povjerili.
“Ja sam od vas do sada dva puta dobio za mene najuzvišenije narodno povjerenje... Naša politička borba bila je lojalna, mudra i taktična, tako da nijesmo ni za dlaku nigdje posrnuli, čime smo dokazali svoju vjernost i odanost spram prestola i domovine... U ratu pravi vojnik, u miru dostojan građanin, to je naše obilježje pravo“, poručio je Tošković glasačima.
Bonus video:
