Osobe sa invaliditetom (OSI) su dobri, vrijedni i odgovorni radnici, a sve što im je potrebno je podrška porodice i društva, kaže "Vijesti" za Marina Milić, direktorica Udruženja Ljepša budućnost u Beranama.
Opština kroz lokalni plan u kontinuitetu radi na njihovoj dugoročnoj integraciji u društvo.
“Ponuda poslova za OSI jeste zastupljena, ali u malom broju. Otkako ljudi dobijaju preko Zavoda za zapošljavanje rješenja o tjelesnim oštećenjima, OSI kao što su djeca koja invaliditet imaju od rođenja ili po rođenju, su zanemarene”, kaže Milić za “Vijesti”.
Načelnica Zavoda za zapošljavanje u Beranama Nataša Vlahović navodi da je na evidenciji 2.624 ljudi koji imaju status lica sa invaliditetom. Od svih njih, samo 36 osoba pripadaju kategorisanoj omladini.
Ističe i da sva invalidna lica koja su bila na evidenciji Zavoda do 30. aprila 2019. godine primaju zakonski određenu mjesečnu novčanu nadoknadu od 88,80 eura, bez obzira na oblik invaliditeta.
Ona je pojasnila da je ta naknada ukinuta novim Zakonom.
Jedna od OSI prijavljenih na Birou do prije tri godine bio i je slijep momak Aleksandar Marsenić koji je Visoku sportsku zdravstvenu školu završio u Beogradu i stekao zvanje strukovnog fizioterapeuta. Volontirao je tri mjeseca u beranskoj bolnici i nakon toga počeo da radi u ambulanti nove sportske hale.
“Opština mi je maksimalno izašla u susret. Tadašnji sekretar za sport Zoran Jojić je bio pacijent kojem se svidio moj rad i ponudio mi je posao u struci. Bio sam na razgovoru kod gradonačelnika, dobio sam ugovor i počeo da radim. Bilo im je bitno da mi daju šansu, te su mi nakon tri mjeseca rada dali ugovor na neodređeno”.
U beranskoj Opštini i opštinskim preduzećima je trenutno zaposleno devet OSI. Zaposleni su završili obuku za administrativnog radnika i računare, a dvije osobe u Vodovodu za vodoinstalatere. Kažu da sebe smatraju pozitivnim primjerom u vezi sa unaprjeđenjem položaja OSI, a s tim u vezi, u skladu sa pravnim propisima, sada imaju približno 5 odsto zaposlenih lica sa invaliditetom u odnosu na ukupan broj zaposlenih.
“Činimo sve u cilju unapređenja njihovog položaja kroz uključivanje u sve oblasti društva na ravnopravnoj osnovi i u tom smjeru su preduzete konkretne mjere. Takođe smo među prvim lokalnim samoupravama koje su donijele Lokalni akcioni plan za OSI, a sada je već u izradi novi”, kaže Nikola Urošević, šef Biroa za odnose sa javnošću.
Opština uz pomoću domaćih i inostranih donatora (ZZZCG, javni radovi, EU fondovi, fondovi raznih ambasada) realizuje projekte čiji je cilj zapošljavanje OSI.
Zakon o socijalnoj i dječjoj zaštiti pruža određeno materijalno obezbjeđenje, kroz ličnu invalidninu, njegu i pomoć drugog lica, dodatak za djecu, pravo na materijalno obezbeđenje i dodatak koji staratelj ima na već ostvarenu ličnu invalidninu. Ono nije obavezno i zagarantovano, već osoba mora da ispuni određene kriterijume. Trenutno su 1.467 OSI korisnici socijalnog centra.
“Ukoliko ispunjava uslove, Centar za socijalni rad donosi rješenje da može koristiti pravo na tuđu njegu i pomoć i na ličnu invalidninu. Najznačajnija dokumenta za ispunjavanje uslova su iz oblasti mentalnog zdravlja, a socioljekarska komisija razmatra zahtjev uz prisustvo tog lica”, kaže Marija Stanišić, psihološkinja, rukovoditelj službe za djecu, mlade, odrasle i stare i voditelj slučaja.
U sklopu Opštine posluje i Dnevni centar, koji broji 29 OSI od 3 do 27 godina, ali nakon toga Zakonom nije definisano šta bi dalje mogli da rade. Stručni tim radi kroz radionice sa njima, bez stručnog osposobljavanja.
“Neke smetnje su kombinovane, ali imamo one koji mogu da obavljaju neke laganije poslove, međutim još nije regulisano šta će oni da rade posle 27. godine. Bilo je govora u Opštini da će se realizovati +27 projekat za smještaj te djece”, kaže za “Vijesti” Radmila Jolić, defektolog u Dnevnom centru.
Iz Opštine saopštavaju da je u planu izgradnja takvog dnevnog centra i da je više od 120.000 eura odvojeno u te svrhe, tako što su se funkcioneri odrekli razlika u zaradama.
Urbanističko-tehnički uslovi su izdati, dokumentacija je pripremljena za raspisivanje konkursa za izgradnju zgrade i lokacija je odabrana - na zaobilaznici, u blizini novog Vatrogasnog doma.
Da OSI ne odustaju od ciljeva, pokazuje i Nada Matović, studentkinja treće godine Pravnog fakulteta u Bijelom Polju. Ona boluje od cerebralne paralize i dane provodi u invalidskim kolicima. Kaže da se za pravo odlučila zbog velike nepravde koju je doživljavala tokom osnovne i srednje škole.
Autor je dvije zbirke poezije, priprema i treću, a pored toga piše i prozu i kratke misli.
“Najbolje rješenje za zapošljavanje je obezbijediti sredstva za prevoz od kuće do radnog mjesta i obrnuto, obezbijediti prilaz za osobe u kolicima jer je većina objekata nepristupačno. Svakako, ja sam neko ko ne odustaje i boriću se, jer mi nismo krivi zbog toga što nas nadležni organi ne primjećuju u dovoljnoj mjeri, ali se nadam boljim vremenima”, kaže Nada, koja sebe u budućnosti vidi kao profesora prava ili advokata.
Ona kaže da prima samo ličnu invalidninu, a njena majka naknadu kao staratelj, što ukupno iznosi do 200 eura, i da je to malo.
Rade Milić je tridesetdvogodišnji Beranac koji je nakon osnovne škole pohađao srednju školu 1. Jun u Podgorici, za pomoćnog automehaničara. On takođe boluje od cerebralne paralize i radio je kao administrator u Udruženju Ljepša Budućnost gdje je njegova majka direktorica, a nakon toga nije želio da traži posao. Smatra da njegova primanja nisu dovoljna za potrebe koje ima, a jedini posao koji je imao je upravo taj u Udruženju.
“Primanja su mi od 250 do 300 eura, a moje potrebe iziskuju više novca. Auto koje mi je prijeko potrebno zbog nemogućnosti dužeg kretanja zbog problema sa kukovima ne mogu sebi da priuštim. Na studije nisam išao, ali sam u sklopu obuka imao i obuku za pisanje projekata, pa mi to možda nekada bude pomoglo”, kazao je Milić za “Vijesti”.
Zakonom o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom, propisano je da je poslodavac koji ima od 20 do 50 zaposlenih dužan da zaposli najmanje jednu OSI, a onaj sa više od 50 zaposlenih - najmanje 5 odsto od ukupnog broja.
Takođe, dužan je da svakog mjeseca prilikom isplate zarada i naknada zarada zaposlenih, uplati poseban doprinos u iznosu od 5 odsto od prosječne zarade u Crnoj Gori ostvarene u godini koja prethodi plaćanju doprinosa. Doprinos se uplaćuje na poseban račun Budžeta Crne Gore - Fond za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje OSI, a plaćaju ga firme koje ne zapošljavaju dovoljan broj OSI, ili ih ne zapošljavaju uopšte.
Bonus video:
