Parlament i druge državne institucije treba da usvajaju preporuka koje nijesu vezane za izmjenu Zakona o izboru odbornika i poslanika i ne zahtijevaju dvotrećinsku većinu, čime bi bili ispunjeni rokovi za predsjedničke izbore, smatraju Centru za monitoring i istraživanje (CEMI).
Izvršni direktor te organizacije Zaltko Vujović i izvršna direktorka Centra za građansko obrazovanje Daliborka Uljarevič pripremili su dokument Politička kriza u Crnoj Gori - između rješenja i ka rješenju, sa preporukama različitim akterima u Crnoj Gori i Evropskoj uniji (EU).
U dokumentu koji je predstavljen određenim zvaničnicima u EU, a biće objavljen i distribuiran, navodi se da usvajanje preporuka OEBS/ODIHR-a treba podijeliti u dvije faze – prvu za predsjedničke, i drugu koja se odnosi na parlamentarne izbore;
“Parlament i druge državne institucije treba da rade na usvajanju preporuka koje nijesu vezane za izmjenu Zakona o izboru odbornika i poslanika i koje time ne zahtijevaju dvotrećinsku većinu, čime se ispunjavaju rokovi za predsjedničke izbore i stvaraju uslovi za njihov legitimitet”, navodi se u dokumentu u koji je agencija MINA imala uvid.
Ocjenjuje se da bi proces usvajanja preporuka ODIHR-a za parlamentarne izbore trebalo da se fokusira na sveobuhvatnu izbornu reformu uključujući reformu povezanih zakona i institucija.
Ta reforma, kako se navodi, treba da se bavi propisima za sprovođenje parlamentarnih i lokalnih izbora;
“Izborna reforma treba da bude proizvod temeljnog i sveobuhvatnog procesa koji se ne zasniva samo na radu predstavnika vladajućih i opozicionih partija, već uključuje i organizovanje različitih javnih rasprava, angažovanje eksperta, građansko društvo, kao i širu zainteresovanu javnost”, naveli su Vujović i Uljarević.
Oni smatraju da Radnu grupu treba formirati i sastaviti od svih parlamentarnih partija i predstavnika organizacija koje se bave praćenjem izbora, da proces treba sprovoditi u okviru Parlamenta Crne Gore.
Preporučuje se da proces koji se odnosi na parlamentarne izbore treba da traje od šest do 12 mjeseci i da bude praćen strogim garancijama za implementaciju, uključujući sličan model koji se koristio za "vladu izbornog povjerenja".
“Stoga bi parlamentarni izbori mogli biti organizovani na samom početku 2019. godine, paralelno sa lokalnim izborima u svim opštinama, nakon usvajanja novog Zakona o izboru odbornika i poslanika”, ističe se u dokumentu.
Ocjenjuje se da proces pregovaranja treba da rezultira reformom Državne izborne komisije (DIK), odnosno, kako se navodi, transformaciju DIK-a sa modela "partijskih delegata" u instituciju sastavljenu od priznatih profesionalaca sa međunarodnim iskustvom, kao i predstavnicima civilnog društva.
“Proces pregovaranja treba da rezultira novim imenovanjem organa upravljanja institucija koje bi trebalo da budu lišene uticaja političkih stranaka, kao što su: Agencija za borbu protiv korupcije (ASK), Državna revizorska institucija (DRI), Ombudsman, Agencija za elektronske medije”, ocijenili su Vujović i Uljarević.
Navodi se da institucije EU, posebno Evropska komisija i Evropski parlament, trebaju da podrže napore i aktivnosti lokalnih organizacija civilnog društva, kako bi se poboljšao politički dijalog, izborna reforma i proces nadgledanja izbora.
U dokumentu se navodi, da se, kada je u pitanju demokratska konsolidacija, Crna Gora suočava sa regresijom na svim nivoima - smanjenje kredibiliteta ključnih institucija i aktera reprezentativne demokratije, uz paralelno jačanje uticaja neformalnih centara moći i ograničavanja razvoja građanske kulture.
„Što se tiče ograničenja razvoja građanske kulture, pogoršanje odnosa između Vlade i nevladinih organizacija (NVO), kao najaktivnijeg dijela civilnog društva, izaziva veliku zabrinutost, uz kontinuiran i ozbiljan pritisak na kritički nastrojene NVO“, navodi se u dokemuntu.
Preporučuje se da se uspostave mehanizme za praćenje planiranja i dodjele javnih sredstava od ministarstava radi blagovremene procjene efikasnosti novog sistema.
“Prenošenje upravljanja tj. decentralizaciju finansiranja EU u Crnoj Gori treba odgoditi što je moguće duže, pošto je jasno da će vlasti pokušati da se miješaju u autonomnu sferu civilnog društva”, preporučuje se u dokumentu.
Ocjenjuje se i da treba uspostaviti šeme institucionalnih grantova putem fondova EU, da bi se podržale organizacije civilnog društva u njihovim operativnim aktivnostima.
“Savjet za razvoj nevladinih organizacija treba da nastavi sa radom i njegov sastav bi trebalo nadograditi, tj. predsjedavanje bi trebalo da preuzme potpredsjednik Vlade”, kaže se u dokumentu.
Ocjenjuje se da učešće nevladinih organizacija u aktivnostima vezanim za različite oblike doprinosa procesu pristupanja, ne bi trebalo da zavisi od njihove podrške ili kritike vlasti, jer oboje predstavljaju legitimne oblike izraza.
“Vlada treba da usvoji odluku o kriterijumima i postupku raspodjele državnog prostora i imovine NVO-ima, kojom će se regulisati transparentni mehanizmi za nenovčanu podršku organizacija civilnog društva na svim nivoima i da preispita sve prethodno usvojene odluke koje nijesu zasnovane na osnovu objektivno provjerljivih kriterijuma”, navodi se u dokumentu.
Ističe se da EU, a posebno Evropska komisija i Evropski parlament, trebalo bi da daju značajan prostor u svojim relevantnim izveštajima o kampanjama koje su u toku protiv kritički orijentisanih NVO i njihovih lidera, a koje sprovode pro-vladini mediji.
Navodi se i da su crnogorski javni servis - Radio i televizija Crne Gore (RTCG) mjesecima pod intenzivnim pritiskom vladajuće partije koja pokušava da preuzme rukovodstvo i povrati većinu u Savjetu RTCG.
„Nedavno je to postalo očiglednije kroz pritisak na pojedine članove Savjeta RTCG koji su delegirani od strane civilnog društva, a protiv kojih postupak na osnovu anonimnih prijava, sprovode parlamentarni Administartivni odbor i Agencija za borbu protiv korupcije“, kaže se i dokumentu.
Preporučuje se podrška slobodi medija u zemlji sa fokusom na praćenje te oblasti i isticanje ključnih pitanja putem zvaničnih izvještaja.
Navodi se da se Crna Gora i dalje suočava s brojnim problemima u vezi sa ograničavanjem medijskih sloboda.
U dokumentu se preporučuje nadgledanje, uz povećanu pažnju, rada Administrativnog odbora u vezi sa mogućim razrješenjem članova Savjeta RTCG.
„Pojačati monitoring rada Agencije za borbu protiv korupcije u oblasti jednakog tretmana svih javnih funkcionera u skladu sa relevantnim zakonima. Demonstrirati jasan i nedvosmislen stav prema Vladi Crne Gore da je bilo kakav pritisak i pokušaj politizacije rukovodećeg organa RTCG neprihvatljiv“, ocjenjuje se u dokumentu.
Preporučeno je da se podrži nezavisnost i proces profesionalizacije RTCG kroz moguću stručnu podršku.
„Ojačati podršku od strane EU organizacijama civilnog društva koje se bave medijskom analizom i praćenjem rada RTCG-a, kao i radom na unaprjeđenju medijskih sloboda i profesionalizacije u ovoj oblasti“, preporučuje se u dokumentu.
Bonus video:
