Epidemija koronavirusa donijela je brojna kršenja ljudskih prava, a od proglašenja pandemije do 15. marta ove godine, Institucija zaštitnika ljudskih prava i sloboda primila je 771 pritužbu.
To se navodi u istraživačkoj priči Danice Bogdanović i Svetlane Eraković koja je urađena u sklopu projekta “Etičko i profesionalno izvještavanje za studente”, koji realizuje nevladina organizacija (NVO) Građanska alijansa (GA), uz podršku ambasade Sjedinjenih Američkih Država u Crnoj Gori.
„Od 16. marta 2020. godine, kada je u Crnoj Gori prijavljen prvi slučaj infekcije, Uprava policije podnijela je 2.211 krivičnih prijava protiv 3.378 osoba zbog sumnje da su izvršile krivično djelo nepostupanje po zdravstvenim propisima za suzbijanje opasne zarazne bolesti”, kaže se u tekstu.
Iz Institucije zaštitnika objasnili su da su ljudska prava kršena po više osnova, a od proglašenja pandemije zarazne bolesti koronavirusa do 15. marta ove godine, ta institucija primila je 771 pritužbu.
Ombudsman Siniša Bjeković smatra da je period pandemije uzrokovao djelimičnu stagnaciju ljudskih prava u ekonomskoj i socijalnoj sferi, a vrijeme iza nas otvorilo brojne dileme u odnosu na druge dimenzije ljudskih prava, naročito kada se to tiče građanskih.
Prema njegovim riječima, iako se ne može govoriti o masovnim i sistemskim kršenjima ljudskih prava, bilo je očiglednih povreda u sferi ograničenja prava i sloboda.
“Naročito ako se uzmu u obzir međunarodni standardi i način na koji se oni implementiraju u nacionalni pravni poredak, odnosno način na koji državni organi primijenjuju ove standarde na konkretan slučaj ili slučajeve”, rekao je Bjeković.
Posljedice pandemije, kako se navodi, već pokazuju izloženost dodatnom riziku više društvenih kategorija (nezaposleni, lica slabog imovnog stanja, staračka domaćinstva, osobe sa invaliditetom, žene i djeca, žrtve nasilja u porodici, LGBTIQ populacija).
Prema riječima Bjekovića, sasvim je izvjesno da se mora voditi računa o tome da se prilikom ograničenja ne prelazi prag ustanovljen međunarodnim standardima, ukoliko on nije na dovoljno jasan i precizan način propisan domaćim zakonima.
On je kazao da, bez obzira na činjenicu da se ima legitiman cilj kao motiv ustanovljavanja ograničenja, ono ne može biti uvedeno bez jasnog uporišta u zakonu.
“U protivnom, ljudska prava će uvijek biti u riziku od arbitrernog miješanja države u zaštićenu sferu pojedinca, što niti može biti pravdano kao cilj, niti se sredstvo za postizanje tog cilja može ocijeniti neophodnim, odnosno proporcionalnim u smislu ostvarivanja javnog interesa koji se želi zaštititi”, naveo je Bjeković.
Jedno od ljudskih prava koje se prvo našlo na udaru nakon proglašenja epidemije u Crnoj Gori jeste ograničavanje slobode kretanja.
„Sloboda kretanja predstavlja ljudsko pravo iz oblasti ličnih prava i sloboda, koje jemči Ustav. Ova sloboda može u opravdanim slučajevima biti ograničena, a jedno od ograničenja je potreba za sprečavanjem širenja zaraznih bolesti. U tijesnoj vezi je i pravo napuštanja zemlje, koje iz istog razloga može biti ograničeno“, kaže se u tekstu.
Situacija gdje su, kako se navodi, ljudska prava neupitno ugrožena jeste objavljivanje spiska osoba u samoizolaciji na zvaničnom sajtu Vlade, a uz prethodnu saglasnost Agencije za zaštitu ličnih podataka.
„Spisak je sadržao ime, prezime i adresu stanovanja. Za tu odluku Nacionalnog koordinacionog tijela (NKT), Vlada je saopštila da je "donijeta pošto je utvrđeno da pojedina lica krše mjeru izlažući visokom riziku cijelu Crnu Goru", kaže se u tekstu.
Dodaje se da su, nakon objavljivanja spiska koji je direktno stigmatizaciji izložio određeni broj građana, brojne NVO, koje se bave zaštitom ljudskih prava, kritikovale takav postupak.
„NVO GA podnijela je 23. marta Ustavnom sudu inicijativu za ocjenu ustavnosti i zakonitosti Odluke NKT da objavljuje imena lica kojima su izdata rješenja o obaveznoj samoizolaciji“, kaže se u tekstu.
Navodi se da Ustavni sud nije reagovao blagovremeno, ali je nekoliko mjeseci kasnije ukinuo odluku o objavljivanju spiskova osoba u samoizolaciji. Ustavni sud je postupak za ocjenu ustavnosti odluke NKT, na inicijativu GA, pokrenuo na sjednici 29. maja.
„Ustavni sud je u predmetu U-II broj 22/20, donio Odluku o ukidanju Odluke NKT o objavljivanju imena lica u samoizolaciji, broj 8-501/20-129, od 21. marta 2020. i prestaje da važi danom objavljivanja ove Odluke“, objavljeno je na sajtu Suda.
Kako se navodi, teža povreda ljudskih prava desila se kada je u javnost “procurio” spisak zaraženih koronavirusom, jer objavljivanje informacija o zdravstvenom stanju pacijenata predstavlja grubo kršenje prava na privatnost.
„Nakon ovog događaja, oglasila se i Vlada Crne Gore, zvaničnim saopštenjem, u kome su pozvali nadležne državne institucije da hitno ispitaju izvor ovog spiska i identifikuju one koji distribuiraju informacije. Osumnjičeni je potom i uhapšen“, kaže se u tekstu.
Stručnjaci uvjeravaju da su tokom korona perioda kršena ljudska prava po više osnova.
“Sloboda kretanja, pravo na ispovijedanje vjere, pravo na suđenje u razumnom roku. Ograničena su ili ugrožena pravo na slobodu, na poštovanje privatnog i porodičnog života, sloboda vjeroispovijesti, sloboda okupljanja i udruživanja, pravo na neometano uživanje imovine, na obrazovanje (ova prava i slobode su iz Evropske konvencije i njenih protokola)”, navodi se u tekstu.
Dodaje se da su iz Ustava Crne Gore ograničena ili ugrožena pravo na pravično i javno suđenje, pravo na slobodu kretanja, pravo na privatnost, zaštita podataka o ličnosti, pravo na slobodu vjeroispovijesti, sloboda okupljanja.
„Uživanje određenih ljudskih prava uskraćeno je i osobama lišenim slobode, koji se nalaze u pojedinim odjeljenjima Uprave za izvršenje krivičnih sankcija. Naime, njima je tokom epidemije apsolutno zabranjena posjeta. Takođe, u uslovima epidemije zarazne bolesti registrovan je i problem prenatrpanosti u policijskom pritvoru“, navodi se u tekstu.
Bonus video:
