Volje na državnom nivou ima, ali je za razvoj naučne zajednice potrebno ulagati više. Najrazvijenije zemlje progres zasnivaju upravo na temeljima nauke i obrazovanja i to dovoljno pokazuje koliko je ulaganje u nauku i obrazovanje važno.
To su, ukratko, poručili sagovornici “Vijesti” sa Univerziteta Crne Gore (UCG) i Nina Drakulić, članica tima koji razvija satelit “Luča”.
Nina i njene kolege Nikola Perović i Filip Jovićević osnivači su Crnogorske kancelarije za istraživanje svemira (Montenegro Space Research, MSR) i njihov plan je da u orbitu pošalju prvi crnogorski satelit. Ideju je nedavno podržao premijer u tehničkom mandatu Dritan Abazović, a Vlada na sjednici prošle sedmice usvojila i informaciju o podsticanju istraživanja svemira i razvoju povezanih tehnologija.
U dokumentu navode da ono što je prva asocijacija na svemirska istraživanja, nisu uvijek komplikovane i skupe tehnologije:
”Na sam pomen svemirskih istraživanja i tehnologija, prva asocijacija su opsežni istraživački programi na kojima su angažovani izvrsni i veliki istraživački timovi, komplikovane svemirske tehnologije, i kompleksne procedure lansiranja istih u svemirski prostor, ali i budžeti koji se mjere milijardama eura. Međutim, ono što promiče običnom čovjeku jeste činjenica da svemirske tehnologije, podaci i usluge, čine neizostavan dio našeg svakodnevnog života i imaju brojne primjene u telekomunikacionom sektoru, navigacionim sistemima, predviđanju i djelovanju u vanrednim situacijama, saobraćaju, energetskoj infrastrukturi, poljoprivredi, očuvanju životne sredine...”, piše u informaciji Vlade.
Dodaje se i da, kada se uzmu u obzir moguće primjene svemirskih tehnologija, te to da Crna Gora mora ići u korak sa savremenim tehnološkim razvojem, “postoji ogroman potencijal koji kao država možemo iskoristiti pridruživanjem postojećim istraživačkim infrastrukturama i razvojem crnogorskog programa podsticanja istraživanja svemira”.
Svemirski program od značaja za naučnu zajednicu
Za tim koji razvija satelit “Luča”, to da država podrži jedan takav projekat, sasvim je prirodno:
”Premijer je zvanično podržao naš program što je svakako jedna lijepa vijest, mi se ovim bavimo već godinu, kada smo i osnovali organizaciju MSR. Jedan od naših ciljeva jeste razvoj crnogorskog satelita, koji će zasijati u orbiti. S podrškom države taj cilj ćemo moći mnogo brže ostvariti i nadamo se jednoj saradnji, dugom partnerstvu koje je od samog nastanka MSR bilo i prirodno, jer mi na najbolji način predstavljamo našu zemlju i njeni smo ambasadori”, rekla je Drakulić “Vijestima”.
Svemirski program, dodaje, svakako bi bio od značaja za naučnu zajednicu.
”Konkretno za inženjere i za ljude koji se bave inženjeringom. Naravno, tu bi se pronašli studenti fakulteta i Prirodno-matematičkog (PMF) i Elektrotehničkog fakulteta (ETF)... S ozbiljnim razvojem svemirskog programa, otvaranjem novih kancelarija bili bi potrebni i ljudi iz ostalih sfera, kao što su pravo, jer znate - postoji i svemirsko pravo koje je jako bitno u ovoj cijeloj priči, a tu su, naravno, i ekonomisti, ako želimo nešto sami da proizvodimo i neko ko će da vodi te interne finansije”, kaže ona.
Od takvog jednog programa očekuje mnogo.
”Benefiti bi bili ogromni. Crna Gora nema infrastrukturu, ali malo po malo, kao što bi rekli u narodu - kamen po kamen, napravićemo jednu kulu”, kaže Nina, uz nadu da će Crna Gora u bliskoj budućnosti imati centar za svemirska istraživanja i nauku.
Sa univerziteta pozdravljaju, nemaju dovoljno informacija
Najave Vlade o svemirskom programu, pozdravljaju i sa državnog Univerziteta. Ipak, detaljnije nisu komentarisali, jer, kako su rekli “Vijestima”, nemaju dovoljni informacija.
”Svaka progresivna ideja i progresivini pomak je pozdravljen od akademske zajednice UCG, međutim UCG nije dio ovog projekta i nemamo dovoljno informacija o svemirskom programu koji je u najavi da bismo ga mogli komentarisati s aspekta kapaciteta i njegove vrijednosti”, rekli su redakciji.
Dodaju da na UCG postoje studijski programi koji imaju široku primjenu na tržištu rada, u okviru prirodnih i tehničkih nauka.
”A svoje mjesto i vrijednost mogu da nađu i u progresivnim programima. Odnedavno imamo moderan i perspektivan studijski program na Mašinskom fakultetu koji obuhvata razne akademske dicipline iz STEM spektra, odnosno spektra: nauke (Science), tehnologije (Technology), inženjeringa (Engineering) i matematike (Mathematics). UCG u kontinuitetu radi na osavremenjavanju studijskih programa i njihovog prilagođavanja tržištu, a ovaj program je jedan od rezultata takvih nastojanja”, rekli su sa državnog Univerziteta.
Dva od tri člana MSR studenti su državnih studija u Crnoj Gori - Nina je završila ETF, a Nikola PMF. Njihov kolega Filip Jovićević školovao se u inostranstvu, gdje je završio ekonomiju i biznis studije u Rimu (University of Buckingham), Ženevi (Geneva Business school) i Kembridžu. Nina trenutno piše master rad na temu satelitskih komunikacija na Elektrotehničkom fakultetu Univerziteta u Beogradu.
Nina kaže da studenti mnoga znanja zapravo mogu steći na matičnim fakultetima, ali i da mnogi put pronalaze u inostranstvu, gdje su, dodaje, ti programi već uveliko razvijeni.
”Gdje studenti mogu mnogo lakše da se prilagode i razvijaju svoje vještine”, rekla je ona.
Nina je i jedan od osnivača Montenegrobotics organizacije, koja se oko šest godina bavi robotikom i edukacijom mališana u toj oblasti, kao i promocijom STEM disciplina.
”Popularizujemo kroz različite projekte takav jedan multidisciplinarni pristup koji je aktuealan u svijetu, učestvujemo na svjetskim takmičenjima, gdje smo ove godine ostvarili veliki uspjeh u Ženevi i osvojili osmo mjesto u svijetu od 170 zemalja učesnica. Nekako se i MSR rodio iz robotike, na neki način, jer smo prošle godine u sklopu takmičenja za robotiku imali CUBESAT projekat i tako su se naše ideje razvijale dalje”, priča ona.
Saradnja sa svijetom
Iako su osnovne studije završili na UCG, kako su “Vijestima” rekli sa državnih studija, mladi inovatori i UCG dosad nisu sarađivali.
Sa UCG ipak navode da njihovi studenti, pogotovo master i doktorskih studija, sarađuju sa evropskim i svjetskim naučnoistraživačkim centrima, u različitim sferama nauke.
”Tako da bi o svima njima moglo da se govori zasebno, u okviru rada 22 organizacione jedinice. Jedan od njih je učešće u programu Evropske organizacije za nuklearna istraživanja (CERN) u Ženevi, namijenjen studentima prirodnih nauka. Protekle godine dva studenta UCG, sa PMF-a i ETF-a, imali su priliku da se uključe u svakodnevni rad CERN-ovih velikih istraživačkih timova i posjete laboratorije i postrojenja. U cilju doprinosa razvoju multidisciplinarnih osnovnih, primijenjenih i razvojnih istraživanja iz prioritetnih naučnih oblasti, a posebno u segmentu društvenih i humanističkih nauka, informaciono-komunikacionih tehnologija i biomedicine, na UCG je osnovan Institut za napredne studije kao naučnoistraživačka institucija”, rekli su sa UCG.
Tim koji razvija satelit “Luča” sada radi na nekoliko projekata i, kako je rekla Nina Drakulić, dizajniraju i neke male rakete.
”Imali smo prelijepu inicijativu slanja dječijih crteža u svemir, da bismo popularizovali tu temu kod najmlađih. Takođe, tu su i tri vrlo bitna događaja Monetenegrobotics organizacije sa partnerima članovima naše organizacije, uz podršku kompanije Five Group (FiveG), gdje radim kao projekt menadžer, a to su takmičenje FIRST Tech Challenge u Rumuniji 16. februara, FIRST Lego Liga u organizaciji sa Unijom mladih inovatora i pronalazača regionalno takmičenje u Srbiji, pokretanje prve robotičke lige za osnovce Montenegro Makers, gdje učestvuju sve osnovne škole u Crnoj Gori”, nabraja Nina.
Na satelitu "Luča" rade punom parom
Kad je u pitanju satelit “Luča”, kako je rekla, rade punom parom.
”Što se tiče satelita ‘Luča’ trenutno se radi teška papirologija, teške analize, jer sve to mora biti idealno, zato u ovom trenutko ne bismo pričali ni o kakvim brojkama, ni kada su u pitanju finansije, ni kada je u pitanju datum lansiranja, jer jednostavno sve mora biti izdefinisano i iskristalisano do kraja da bismo mogli da pričamo o nečemu. U svakom slučaju, radi se punom parom. Takođe, glavna podrška države nam dolazi u pogledu administracije i regulisanja evropskih regulative da bismo mogli registrovati satelit kao crnogorski”, rekla je ona.
Na pitanje kako ocjenjuju podršku države kad je u pitanju nauka, iz MSR kažu da, prema njima, želja da se pomogne naučnoj zajednici postoji, ali da uslovi nisu toliko povoljni.
”Naš obrazovni sistem se mijenja iz godine u godinu, i pokušava da ide u korak sa nekim evropskim sistemom, tako da generalno obrazovanje napreduje, uslovi nisu toliko povoljni nažalost, ali nadamo se da će cjelokupna zajednica doprinijeti da promijenimo tu širu sliku. Ministarstvo nauke se trudi iz godine u godinu da ide u korak sa inovacijama u svijetu, i mi smo zadovoljni saradnjom koja je krenula nekim sitnim koracima... Vidimo da postoji želja da se pomogne naučnoj zajednici i to je tako bitno, tu su naravno raznorazni programi, dodjele nagrada, evropski fondovi koji finansiraju naučne projekte”, kaže Nina.
Kad je u pitanju edukacija najmlađih, podsjeća da organizacije čija je članica rade na tome i da je i to što su uveli prvu robotičku ligu doprinijeli na neki način da se djeca u ranoj fazi upoznaju sa onim čime se ona i njene kolege bave, onim “što je i sadašnjost i budućnost”.
”I tako sjutra kreiramo kompetente i kvalitetne kadrove”, poručuje Nina.
Budžet UCG uvećan, ali daleko od potrebnog
Sa UCG poručuju da “najrazvijenije zemlje svijeta svoj progres zasnivaju na temeljima nauke i obrazovanja, tako da je to dovoljan pokazatelj koliko je važno ulagati u nauku i obrazovanje”.
”Budžet UCG je značajno uvećan u posljednje dvije godine, ali je to još daleko ispod očekivanog i potrebnog nivoa za razvoj naučno-istraživačkih kapaciteta. Već smo ukazivali na uporedene podatke o budžetima univerziteta u regionu. Univerzitet u Splitu, koji je približno isti po broju studenata ima dvostruko veći budžet, nešto više od 45 miliona eura, mnogo brojniju istraživačku zajednicu, dok Univerzitet u Ljubljani ima budžet od oko 324,5 miliona eura”, kazali su.
Komentarišući pitanje o broju diploma Luča i kakvu poruku imaju za mlade - da li je to priznanje važnije od stvarnog znanja koje nose kroz život, kazali su da svako, pa i to priznanje, može da znači podstrek, ali i da se sa diplomama koje validiraju određeni stepen znanja ne zaustavlja nijedan razvojni put.
”Pa ni sa fakultetskom diplomom sa najvišom ocjenom. Obrazovanje, usavršavanje kod najuspješnijih je cjeloživotni proces, u kojem se teži ka konstantnom prevazilaženju sebe. U krajnjem, da bi se definisala formula za uspjeh, treba definisati i uspjeh sam po sebi, a on je često individualno određen”, poručili su sa državnih studija.
Na pitanje gdje bi napravili prve promjene u ranom obrazovanju, u odnosu na iskustvo u radu sa studentima i tome šta registruju kao njihove slabosti nakon izlaska iz srednje škole, kažu da bi trebalo podstići radoznalost i želju za znanjem:
”Svaki sistem ima svoje prednosti i mane, a čine ga uglavnom ljudi. Uz sve nedostatke sistema treba odati priznanje svima koji su nosioci prosvjetiteljske uloge i na kojima počiva sistem obrazovanja i koji mogu nadomjestiti njegove nedostatke. Radoznalost i težnja za znanjem i traženjem odgovora je prva stepenica koja treba da se utemelji na samom početku”.
U planu i baza eksperata i istraživača koje interesuje svemir
Kad je u pitanju podrška države istraživanju svemira i razvoju povezanih tehnologija, kako se navodi u informaciji Vlade, aktivnosti Ministarstva nauke i tehnološkog razvoja u narednom periodu biće usmjerene u tri pravca.
Jedan je kreiranje baze eksternih eksperata koji se bave svemirskim istraživanjima i razvojem svemirskih tehnologija, ali i kreiranjem nacionalne baze pojedinaca i institucija koji su u Crnoj Gori zainteresovani za tu tematiku.
Drugi je, što je inicijativa Abazovića, prikupljanje podataka o istraživačkom programu NVO Montenegro Space Research, procjena istraživačkog programa, utvrđivanje potreba, ali i razmatranje načina podrške države.
U planu je i formiranje Nacionalnog tima za izradu analize stanja, potreba i mogućnosti u oblasti istraživanja svemira i svemirskih tehnologija u Crnoj Gori, sa planom rada 2024-2028. godine...
Bonus video:
