Ministarstvo ekologije je 2021. godine samoinicijativno prekinulo komunikaciju sa resorom finansija u vezi sa predlogom uredbe kojom se, pored ostalog, reguliše i davanje kredita za emisiju gasova sa efektom staklene bašte.
Prethodno su iz resora ekologije tražili mišljenje Ministarstva finansija, a nakon što su ga dobili, nikada nisu odgovorili na njihov zahtjev za dodatna pojašnjenja, u prvom redu, u vezi sa finansijskim uticaj na privredne subjekte, kao i evidentan fiskalni uticaj.
Tako je prije dvije godine prekinut pokušaj da se izmijeni i/li donese novi podzakonski akt, za koji u dijelu stručne javnosti vlada mišljenje da je 2021, uoči promjene poslovodstva u Elektroprivredi (EPCG), omogućio transakciju od 17 miliona eura između EPCG i Kombinata aluminijuma (KAP), odnosno “Uniproma”.
”Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma se obratilo Ministarstvu finansija i socijalnog staranja 22. septembra 2021. zahtjevom za izdavanje mišljenja na Predlog uredbe o aktivnostima, odnosno djelatnostima koje emituju gasove sa efektom staklene bašte. Postupajući po tom zahtjevu, Ministarstvo finansija i socijalnog staranja je dopisom od 7. oktobra, resorno ministarstvo obavijestilo da se Predlogom uredbe značajno smanjuje broj raspoloživih besplatnih emisionih kredita za privredne subjekte u odnosu na rješenja iz tada važeće uredbe, te da ostaje nejasno koje su se to značajne promjene u metodologiji po kojoj se određuje broj besplatnih kredita, dogodile, a da su rezultirale ovakvim smanjenjem”, odgovorili su “Vijestima” iz resora ministra u tehničkom mandatu Aleksandra Damjanovića na pitanje da li je predlog uredbe, koji je sačinjen za vrijeme mandata ministra ekologije, urbanizma i prostornog planiranja Ratka Mitrovića, upućivan njima na mišljenje.
U odgovoru redakciji, dodali su i da je taj resor, pored toga, “uvažavajući negativne odredbe predloženog propisa za pojedine obveznike”... zatražio “da se u izvještaju o analizi uticaja propisa detaljno, po godinama, prikaže finansijski uticaj na privredne subjekte, kao i evidentan fiskalni uticaj”.
”Takođe, zatraženo je od Ministarstva ekologije, prostornog planiranja i urbanizma da jasno identifikuje privredne subjekte koji su obuhvaćeni uredbom. Na pomenuti dopis Ministarstvo finansija i socijalnog staranja nije dobilo odgovor, a prema informacijama kojima raspolaže ovaj resor, Predlog nove uredbe dalje nije procesuiran već je i dalje na snazi uredba iz 2020. Ministarstvo finansija će u narednom periodu sagledati mogućnost da se ova materija zakonski adekvatno reguliše, imajući u vidu značaj finansijskog i fiskalnog uticaja iste”, rekli su “Vijestima”.
Uredba o dodjeli takozvanih emisionih kredita u vrijeme donošenja, za širu javnost, bila je tek jedan podzakonski akt. O uredbi se počelo više govoriti prije nekoliko dana, kada su, zbog sumnje da su nepropisnom dodjelom emisionih kredita kompaniji “Uniprom” Veselina Pejovića (2014. preuzeli KAP), pribavili korist veću od 20 miliona eura, po nalogu specijalnog tužioca, uhapšeni bivši izvršni direktor Fonda za zaštitu životne sredine (Eko fond) Jovan Martinović i zaposleni u Eko fondu Andrej Nedović.
Eko fond vodi registar emisionih kredita i, kako piše na vebsajtu, ostvaruje i prihode od naknada za prenos emisionih kredita u iznosu od 0,1 odsto minimalne cijene emisionog kredita koja iznosi 24 eura/tCO2.
Kako je Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG) objavio 2021, te kako ocjenjuju i danas sagovornici “Vijesti”, spornu transakciju EPCG i KAP-a omogućila je upravo Uredba donijeta u vrijeme Vlade Duška Markovića, koja je na snazi i danas.
Markovićeva Vlada uredbu je donijela brzo po usvajanju Zakona o zaštiti od negativnih uticaja klimatskih promjena - Zakon je usvojen u decembru 2019, a već u februaru 2020. i prvi podzakonski akt - uredbu o aktivnostima, odnosno djelatnostima koje emituju gasove sa efektom staklene bašte.
Uredbom je definisano da će se ukupna dozvoljena emisija štetnih gasova, umanjivati 1,5 odsto godišnje, od 3.303.542 tone CO2 u 2021. godini do 2.840.155 tone 2020. godine. Ustanovljeno je i dijeljenje besplatnih emisionih kredita do 2025, do prelaska postrojenja na savremenije tehnologije. S obrazloženjem da to rade “u cilju obezbjeđivanja eventualnog povratka nivoa aktivnosti postojećih postrojenja, na nivo iz perioda 2005-2008”, KAP-u i TE dodijeljen je tada jednak broj kredita, za po 1.020.840 tona emisije CO2, a Željezari Tosčelik za 5.800 tona.
Godinu nakon donošenja uredbe, uoči promjene poslovodstva EPCG, iz kase te kompanije na račun KAP-a prenijeto je oko 17 miliona eura. Kao osnova za tu transakciju, kako je tada objavio CIN-CG, bila je Vladina odluka o besplatnoj dodjeli emisionih kredita. EPCG je ispustila više štetnih gasova od visine kredita, a KAP manje, pa je KAP taj “višak”, uz odobrenje bivše Vlade, prodao Elektroprivredi.
Novo rukovodstvo EPCG tražilo je tada od Vrhovnog tužilaštva da istraži finansijske operacije. Resor ekologije, urbanizma i prostornog planiranja, koji je u to vrijeme vodio Ratko Mitrović tada je pokrenuo i pitanje izmjena sporne uredbe - formirana je radna grupa i napisan predlog tog dokumenta.
Iz NVO “Eko-tim” prije nekoliko dana kazali su “Vijestima” da je taj pokušaj izmjena propao “nakon negativnih komentara Energetske zajednice”. Iz drugih izvora, “Vijestima” je nezvanično rečeno da je postupak prekinut nakon dobijanja mišljenja resora finansija.
Iz Ministarstva ekologije, koje sada vodi Ana Novaković Đurović, nedavno su kazali da do kraja godine očekuju usvajanje novog zakona o klimi i da nakon toga pristupiti i izradi nove uredbe.
Bonus video:
