U Mjesnoj zajednici (MZ) Velimlje, koja je od Nikšića udaljena 40 kilometara i do 1962. godine imala status opštine, čuveni ljekar i humanista Niko Miljanić otvorio je bolnicu 1954. Radio je u bolnici veći broj ljekara specijalista, imali su porodilište, laboratoriju, rentgen, stomatološku ambulantu, stacionar sa kuhinjom, vozni park... Ukidanjem pruge Nikšić - Čapljina 1976. godine, mnoga sela u banjsko-vučedolskom kraju počinju da se “gase”. Industrijalizacija, migracije, zatvaranje zemljoradničkih zadruga, ukidanje redovnih autobuskih linija, škole sa sve manjim brojem učenika, bolnica...
Ulaganje nakon pet decenija
Pomoćnica direktorice nikšićkog Doma zdravlja Branka Orbović Papović kaže da je bolnica “Dr Niko Miljanić” samostalno radila u Velimlju do 1991. godine.
“Reorganizacijom zdravstvene zaštite ona je te godine pripala Domu zdravlja Nikšić. Od tada na Velimlju postoji ambulanta u kojoj radi jedan ljekar. U ranijem periodu on je bio stalno prisutan, tamo je boravio. Bili su to preminuli doktori Novak Perović i Miloš Lučić. Kasnije je bio jedan ljekar koji je svakodnevno išao, a zadnjih godina nema stalnog, već doktori iz matične ustanove idu svakodnevno u Velimlje i pružaju zdravstvenu zaštitu. To se više svodi na pružanje usluge u kućnim uslovima zbog starosti stanovništva i njihove patologije”, priča ona za “Vijesti”.
Iz godine u godinu propadala je zgrada nekadašnje bolnice, uslovi za rad ljekara i boravak pacijenata postali su neodrživi sve do prije mjesec i po kada su krenuli radovi na rekonstrukciji glavne zgrade, koji bi trebalo da budu završeni za petnaestak dana.
“Bila je dosta neuslovna zgrada. Izgradnja se finansira iz budžeta za kapitalne investicije. Jeste da je projekat dosta koštao (100 hiljada eura), ali moralo se ovo konačno uraditi. Za 10-15 dana najdalje očekujemo da će radovi biti završeni i da se ona useljava. Koliko sam čuo, treba nešto od opreme tu da dođe. Ovo nam znači dosta jer tu su pretežno staračka domaćinstva”, priča Blagota Matović, predsjednik MZ Velimlje.
Dok radovi ne budu završeni i ambulanta ne bude useljena, ljekar iz Nikšića koji dolazi svakodnevno i zadržava se po nekoliko sati, jer većinu radnog vremena provede terenskim obilaskom pacijenata, preglede obavlja u pomoćnom objektu.
“Saniteti i doktori dolaze svakodnevno u zadnje vrijeme. Jedno vrijeme je to bilo malo zakazalo, ali sada dolaze svakim danom, mada tri dana produžavaju dalje na teren - Vraćenovići, Grahovo, Crkvice, Crni kuk. Zadnje vrijeme je sanitet tu vazda kako bi mogao da ukaže prvu pomoć. Ova rekonstrukcija nam ne znači ništa ako ljekari ne počnu duže ovdje da ostaju, ako im se ne obezbijedi internetska veza kako bi ovdje mogli da podatke elektronski obrade i puste recepte, a ne da to rade kada odu u Nikšić”, kaže Matović.
Momčilo Eraković ističe da se u posljednjih 50 godina, koliko on pamti, iz Banjana “samo odvlačilo i devastiralo i nikad ništa nije uloženo”.
“Sjećam se, bio sam, učenik ove škole, kad su nam oteli rentgen koji je dr Niko Miljanić poklonio Banjanima i bolnici. Niko nikad se nije sjetio da traži da se rentgen vrati. Ovo je prvi put za ovo 50 godina da se u Banjane ulaže. Ali, radovi kao radovi, iako je fino urađeno i mislim da će bolje funkcionisati, mnogo ne znače ako ne ostane da tehničar i dalje bude tu non-stop, da se u svako doba dana i noći može ukazati prva pomoć nevoljnome, jer ovdje se dešavalo mnogo ružnih stvari, da ljekar ima puno radno vrijeme”, kaže Eraković.
Ističe i da su pacijentima iz toga kraja ukinuti putni troškovi jer pripadaju opštini Nikšić, pa je i to dodatni trošak za stanovništvo jer ukidanjem autobuskih linija pacijenti, ukoliko su potrebne detaljnije pretrage i moraju ići u Nikšić, prinuđeni su da angažuju taksistu ili “nekoga kome će platiti gorivo”.
Terensko vozilo bilo bi spas
“Sjećam se kakav je bio doktor Milan Račić, jedna svijetla tačka u Banjane. On je mogao organizovati sve - jednom mjesečno i pulmologa i kardiologa i puno toga. Baš je bio posvećen svojoj struci i nama mještanima”, ističe Eraković.
A ljekara koje stanovnici toga kraja sa ponosom pominju - ima više.
“Bilo ih je više, ali Novak Perović je baš zadužio Banjane. Mislim da je primio i neku nagradu kao humanista. Radio je dugo ovdje, i u Šavniku je radio, svuda po tim teškim terenima. Snjegovi su ođe padali po metar i po, pa su doktori Perović, Lučić, Račić, išli na intervencije pješke”, priča Radojica Ognjenović dok čeka ljekara.
Zadovoljni su mještani i danas radom ljekara i tehničara, samo bi voljeli da im doktor ostaje duže. A možda se i to jednoga dana desi.
“Čim se završi rekonstrukcija, onda će se i ambulanta izabranog doktora adekvatno opremiti sa svim medicinskim aparatima potrebnim za rad doktora. Ambulanta pripada Domu zdravlja i u perspektivi, kada budemo imali dovoljan broj izabranih doktora, biće jedan koji će pokrivati taj teren”, kaže Branka Orbović Papović.
Predsjednik MZ se nada da će im Dom zdravlja pomoći i da se “voda, koja nije čišćena dvadesetak godina, očisti”, jer nije u pitanju velika investicija, a dobro bi im došlo da imaju vozilo koje bi tehničaru, koji stalno tu boravi, bilo na raspolaganju 24 časa.
“Mnogo bi značilo da ima i auto za tehničara. Ovo je veliki teren koji pokrivaju i ne može da se stiže, a svi ljudi nemaju auto. Patronažna kola bi olakšala i njima i stanovništvu”, kaže Marko Ognjenović koji je došao da primi infuziju.
Nadaju se da će stanovništvo toga kraja, kako oni koji su ostali tu da žive, tako i oni koji su se raselili, Udruženje Banjana i Rudinjana, Opština, udružiti snage i kupiti terensko vozilo.
Krvarenje, ujedi, porođaji...
Tehničar Vuk Mitrić najbolje zna sa kakvim se sve izazovima medicinsko osoblje na tom terenu sreće.
“Ovdje radim skoro 30 godina. Bio je ovdje stalno doktor Miloš Lučić, pa onda Novak Perović. Ovdje smo noćivali i nije bilo dana da nije bila neka intervencija. Bilo je takvih intervencija da sam molio Boga da pacijenta živog dovezemo do Nikšića. Bilo je ujeda od zmija, stršljena, velikih krvarenja, ranjavanja, a čak sam na terenu imao i pet-šest porođaja”, kaže Mitrić kome je odavno ambulanta u Velimlju kao drugi dom.
Klinika za zmijske ujede
Ambulantu u Velimlju, koja je nekada bila bolnica i godinu nakon smrti Nika Miljanića, 1958. godine, ime dobila po “neumrlom profesoru”, zbog velikog broja hitnih intervencija koje su se odnosile na ujede od zmija mogli su zvati “klinika za liječenje od zmijskih ujeda”.
“Ako se bolnice razlikuju po tome koje bolesti liječe, onda bi ova mala, ali veoma lijepo uređena bolnica na Velimlju, mogla da se odredi kao: klinika za liječenje od zmijskih ujeda”, zapisao je novinar Danilo Eraković 1966. godine.
Neumrli profesor radio za čovjeka
Niko Miljanić je u Ženevi i Lozani završio osnovnu i srednju školu, bio najbolji orator, a u Parizu je diplomirao medicinu, gdje je i doktorirao.
U Parizu je radio kod čuvenog hirurga profesora Gosea, ali se vratio u domovinu da bi 9. decembra 1920. godine održao prvo pristupno predavanje iz anatomije na novoosnovanom Medicinskom fakultetu u Beogradu. Taj datum se uzima za početak rada fakulteta.
Niko je imao tri sina - Duška, Miloša i Petra i posinka Svetozara Gligorića, čuvenog šahistu. Sa porodicom je, nakon bombardovanja Beograda, došao u Crnu Goru i u školi u Dubočkama formirao prvu partizansku bolnicu u Banjanima. Za vrijeme rata, 1943. godine, izabran je za predsjednika Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Crne Gore i Boke, a godinu kasnije za predsjednika Crnogorske antifašističke skupštine narodnog oslobođenje, najvišeg zakonodavnog i izvršnog tijela obnovljene Crne Gore.
Poslije oslobođenja vratio se u Beograd studentima, nastavi i hirurgiji na Medicinskom fakultetu, da bi nakon penzionisanja, 1954. godine, ponovo došao u Crnu Goru i u Velimlju otvorio bolnicu.
Bio je opsjednut da liječi siromahe i potrošio je veliko imanje supruge da bi sagradio sanatorijum “Sv. Vasilije Ostroški” u centru Beograda, bolnicu u kojoj su se mnogi siromašni i proganjani besplatno liječili. Kada je supruzi Radmili saopštio da je bolnica nacionalizovana, odgovorila mu je: “Hvala Bogu Niko, nećemo više imati novčanih briga”.
Njegov rad “za čovjeka i u ime čovjeka” nagrađen je i mnogim odlikovanjima, između ostalih, Ordenom narodnog oslobođenja i francuskim Ordenom legije časti.
Umro je 20. oktobra 1957. godine u Meksiku, u 65. godini, gdje je prisustvovao Internacionalnom kongresu hirurga.
Bonus video:
