Počeli su pripremni radovi na obnovi Saborne crkve Svetog Vasilija Ostroškog u Nikšiću, a početak je ozvaničen služenjem molebana kome je prisustvovao i predsjednik Opštine, Marko Kovačević.
Kako je kazao „Vijestima“ protojerej-stafrofor Slobodan Boban Jokić, sa pripremnim radovima su počeli nakon što su dobili sve potrebne dozvole od Zavoda za zaštitu spomenika i kulture.
„Obnova će se raditi po njihovom projektu i instrukcijama, a biće urađena kompletna obnova hrama – od platoa do gornjeg krsta. Ova crkva je to zaslužila kao najljepši ukras grada. Početna sredstva je obezbijedila prošla Vlada, koja je budžetom opredijelila 220 hiljada eura, a Elektroprivreda 100 hiljada. Vjerni narod pomaže koliko može. Nadamo se da će država prepoznati ovaj hram kao kulturno-istorijki spomenik i veliko znamenje i da će i ona dodatno pomoći, a organizovaćemo i donatorske večeri u Crnoj Gori, regionu, ali i u Evropi i svijetu“, kazao je Jokić.
Nada se da će radovi biti završeni do kraja naredne godine. Kako je kazao, predali su molbu da seunutrašnjost crkve freskopiše „onako kako dolikuje arhitekturi hrama“ i nada se da će dobiti dozvolu.
„To je bila i želja kralja Nikole. On je želio da za taj posao angažuje čuvenog slikara i freskopisca Uroša Predića. Nijesu se dogovorili. Posle su došli ratovi i ta njegova želja nije ispunjena. Nadam se da ćemo dobiti dozvolu i da ćemo freskopisati crkvu. Time bi radovi bili produženi, ali bi hram dobio u svojoj punoći i ljepoti“, kazao je Jokić.
Sveštenik Miodrag Todorović kazao je tokom besjede da su stari Grci, utemeljivači helensko–hrišćanske civilizacije, kada bi osnivali polis prvo podigli hram, pa Skupštinu i tek onda bi pravili domove za svakodnevni borvak.
„Prave evropske vrijednosti su helensko-hrišćanske vrijednosti i svim tim vrijednosti je dat vaseljenski značaj i u hrišćanstvu su dobili puni smisao. Hram je uvijek orjentir i jedna centrala oko koga se sve sabira i daje svemu smisao. Zašto je u našem vremenu dominantna bolest besmisla? Što smo se razasuli, postali ljudi disperzije, ljudi pojedinačnosti, i nemamo onu centralu, stožer, oko koga treba da se sbiramo. Ovaj naš hram tome svjedoči“, kazao je Todorović.
Podsjetio je da je crkva podignuta u čast poginulih crnogorskih i hercegovačkih boraca u oslobodilačkim ratovima protiv Turaka od 1875. do 1880. godine.
„Crnogorski i hercegovački ratnici su pravi evropski ratnici jer su branili Evropu da ne padne u besmisao i svoje živote su prinijeli da bi se sačuvale te evropske vrijednosti. Naši preci podigoše hram, a mi treba da ga sačuvamo i obnavljamo, jer ćemo se tako i mi sa njim obnavljati“, poručio je Todorović.
Istakao je da Sveti Vasilije, koji je od prošle godine i zvanično slava grada, okuplja narod oko sebe „bez velike priče“, kao i da hram „nije samo nikšićka ili pravoslavna priča, već je vaseljenska priča koja se odnosi na svakog čovjeka i na svaku dobronamjernu dušu“.
Ruski arhitekta Mihail Timofejevič Preobraženski projektovao je crkvu po uzoru na vizantijske crkvene osnove upisanog krsta, a veliku materijalnu pomoć dali su Ruska pravoslavna crkva i car Nikolaj II Romanov. Lokaciju za gradnju crkve odredila je komisija na predlog inženjera Josipa Sladea koji je odabrao Petrovu glavicu i to iz dva razloga – položaj je bio dominantan u odnosu na okolinu i u blizini se nalazilo groblje i crkva Svetog Petra i Pavla.
Planirano je bilo da osvećenje crkve, do koje vodi 65 stepenica, bude 3. avgusta 1900. godine i da se na taj način obilježi 40 godina od dolaska na vlast knjaza Nikole. Međutim, zbog smrti italijanskog kralja Umberta, ono je obavljeno 15. avgusta - na Veliku Gospojinu. Kako je objavio “Glas Crnogorca”, osvećenje su obavili mitropoliti Mitrofan Ban i Sava Kosanović sa tri arhimandrita i 13 parohijskih sveštenika, a svetkovini su prisustvovali knjaz Nikola sa porodicom, knez Petar Karađorđević sa sinovima Đorđem i Aleksandrom, knez Frans Žozef od Batenberga sa porodicom, ruski diplomatski predstavnici sa ministrom rezidentom Konstantinom Arkadijevičem Gubastovim, kao i mnoge druge značajne ličnosti i oko 12.000 ljudi.
Na zvoniku, na mjestu gdje se obično nalazi rozeta, ugrađen je časovnik koji je 1929. godine poklonio Pavle Pantelić, časovničar iz Zemuna. Satni mehanizam su godinama besplatno održavali časovničari iz Nikšića, Iljaz Redžić i njegov sin Vero. Nakon osam decenija rada, mehanizam je stao, a popravljen je 2008. godine zahvaljujući prilogu Nikšićanke Darinke Đuričić.
U podnožju hrama, na trgu Šaka Petrovića, 2003. godine postavljena je tri metra visoka bronzana skulptura Presvete Bogorodice, dar ruskog vajara Vjačeslava Mihailoviča Klikova. Skulptura se u katalozima umjetnosti vodi kao “Nikšićka Bogorodica”.
Na bakarnim pločama, koje se nalaze na južnom i sjevernom zidu hrama, upisano je 3.075 imena crnogrskih i hercegovačkih junaka.
Uz samu crkvu, sa lijeve i desne strane, sahranjena su dva poznata crnogorska i hercegovačka junaka, Novak Ramov Jovović i Stojan Kovačević.
Bonus video:
