Kombinat aluminijuma bi trebalo prepustiti nekom investitoru koji ima široku paletu proizvoda, a nikako nekome ko bi želio samo da proizvodi i prodaje ingot“, kazao je u razgovoru za „Vijesti“ Slobodan Mugoša jedan od starih direktora Održavanja KAP-a u „zlatnom“ periodu rada te kompanije, od 1982. do 1989. godine.
“Ovo je žalosno što se radi sa Kombinatom danas. Ovo je jedna velika nepravda”, naglasio je Mugoša.
On podsjeća da je KAP kao društveno-odgovorna kompanija mnogo doprinosila čitavoj Crnoj Gori, „a zapošljavao je Boksite i Elektroprivredu“.
„Za II blok TE Pljevlja KAP je učestvovao sa dva miliona dolara bespovratnih sredstava. To pouzdano znam. Novac smo bespovratno 80-tih godina dali nikšićkoj Željezari kada im se pokvarila peć, nadoknađivali troškove 'Radoju Dakiću' i Obodu“, dodao je Mugoša.
On kaže da je KAP finansirao kupovinu prozora za Klinički centar u Podgorici i toj instituciji jednom ili dva puta isplatio mjesečne zarade.
Proizvodnja aluminijuma u KAP-u počela je 1972. godine, a Mugoša je počeo da radi u toj kompaniji 1. maja 1969. godine kad se još gradila, a svoj radni vijek završio je 1998. godine
Proizvodnja aluminijuma u KAP-u počela je 1972. godine, a Mugoša je počeo da radi u toj kompaniji 1. maja 1969. godine kad se još gradila, a svoj radni vijek završio je 1998. godine.
U Francuskoj je bio na obuci šest mjeseci i zajedno sa domaćim stručnjacima osvajao znanja o tehnologiji proizvodnje aluminijuma kompanije Pešine, koju je KAP preuzeo. Potom je bio šest mjeseci u Njemačkoj kako bi se obučio za rad na specijalnoj opremi neophodnoj za regulaciju u fabrici.
“Ovo je žalosno što se radi sa Kombinatom danas": Mugoša
“Crnogorska ideja je bila da se fabrike za preradu aluminijuma rade od Bara sve do sjevera. Uz pomoć Italijana izgradili smo Fabriku prerade. Izgradili smo veoma traženu na tržištu Fabriku silumina, a potom i Kovačnicu”, napomenuo je Mugoša.
Na početku izgradnje KAP-a, kako je naveo Mugoša, naši stručnjaci obučavani su u Grčkoj i Rumuniji. Tako obučeni inžinjeri omogućili su početak proizvodnje aluminijuma 1972. godine. Kompanija je izgrađena zahvaljujući kreditima francuske banke Pariba.
“Izgrađena je Fabrika glinice za proizvodnju od 200.000 tona, Elektroliza za proizvodnju aluminijuma od 50.000 tona, odgovarajuća Fabrika anoda i Livnica. Mi smo nezavisno od Pešinea dodali Toplu valjaonicu, a to je sve urađeno za približno 100 miliona dolara”, objasnio je Mugoša.
Mugoša kaže da je KAP finansirao kupovinu prozora za Klinički centar u Podgorici i toj instituciji jednom ili dva puta isplatio mjesečne zarade, kao i da je Plantažama 1986. ili 1987. pokrio troškove, jer tokom sušnog ljeta nijesu uspjeli da uberu grožđe
„Oni su prodali zlata vrijedne prese iz Kovačnice od 500 tona i 3.000 tona na kojima su se mogli proizvoditi različiti proizvodi samo da se na njima mijenjao alat. Te prese proizvodile su polutku od tenka (dio točka), a za tu namjenu razvili smo i posebnu leguru AK-6“, objasnio je Mugoša.
On smatra, međutim, da država Crna Gora nikada nije trebalo da prodaje ni KAP ni Elektroprivredu nego da te dvije kompanije, “zadrži za sebe”.
Mugoša je naveo da se u njegovo vrijeme i te kako vodilo računa o efikasnoj potrošnji električne energije.
“Hidroelektrana Piva je građena za Kombinat aluminijuma. Poslije se Piva odvojila i mislim da je to bila greška. Bilo je dana kada smo mi Elektroprivredi bili dužni, ali je sve to plaćeno jer se radilo o mjesečnim dugovima u periodu 1982. do 1983. godine”, dodao je Mugoša.
KAP je sada EPCG dužan 44 miliona eura, a za struju duguje i Montenegro bonusu oko 10 i Crnogorskom elektroprenosnom sistemu oko 17 miliona eura.
Najbolji primjer koliko se u bivšoj SFRJ vodilo računa da se iz zemlje ne odliva novac Mugoša navodi da je u to vrijeme bila praksa da različite fabrike osvajaju proizvodnju (supstitucija) rezervnih djelova koje je potom KAP kupovao od tih firmi, a ne iz inostranstva.
„Mi smo 1996. godine razdužili sve dogove KAP-a, a kompanija je bila u tom smislu potpuno čista, a u rezervi je imao 4.000 tona aluminijuma“, istakao je Mugoša, danas 75-godišnjak koji sa nevjericom gledao vijesti o sudbini kompanije u čijoj izgradnji je sam učestvovao.
On priznaje da je bilo problema u KAP-u i kada je on došao na mjesto direktora Održavanja KAP-a, ali da su mukotrpnim radom i sopstvenim snagama uspjeli da se izbore sa tim.
„Kombinat je 1982. godine bio u veoma nezgodnom, haotičnom i zapuštenom stanju. Gasile su se tokom ljeta ćelije, ne zna šta sve nije bilo. Onda smo krenuli 1983. i već 1984. izašli iz krize. Zlatni period KAP-a bile su 1985, 1986, 1987. i 1988. godina“, kazao je Mugoša.
Zlatne godine KAP-a odavno su dio istorije. Kompanija je sada dužna oko 360 miliona eura, od čega je Vlada novcem građana garantovala za 103 miliona. Kombinat od početka godine nelegalno troši struju, a za tri mjeseca on je preko CGES električnu energiju dobijao neovlašćeno iz evropske interkonekcije koja je sada traži nazad. Prije 10 dana Vlada je predala zahtjev za uvođenje stečaja zbog nevraćena 24 miliona za koliko je prošle godine platila kredit Dojče banci za koji je ranije dala garanciju.
Duplo golo - Ruske investicije i crnogorska radna snaga
Francuski đak Mugoša, po profesiji elektroničar, nakon toliko decenija, široj javnosti otkriva manje poznat podatak da se prva ideja izgradnje Kombinata aluminijuma javila u Crnoj Gori 50-tih godina prošlog vijeka poslije prve posjete predsjednika Sovjetskog Saveza Nikite Hruščova Jugoslaviji.
“Tada se dogovaralo sa Rusima da se Kombinat gradi u Crnoj Gori, ali je ta stvar propala. Među crnogorskim studentima bila je zbog toga krilatica: 'Šta je to duplo golo?' - 'Duplo golo su ruske investicije i crnogorska radna snaga za Kombinat aluminijuma'”, naveo je Mugoša.
Ipak, 70-tih godina uz pomoć francuske tehnologije i francuskih đaka, a prije svega zahvaljujući Miladinu Jovanoviću, tehničkom direktoru zaduženom za izgradnju KAP-a, ta krilatica je obesmišljena.
Bonus video:
