Turizam je najznačajniji dio crnogorske ekonomije i ima najveći uticaj na iznos bruto-domaćeg proizvoda, a time i na odnos javnog duga u BDP-u.
Zbog toga bi podaci o broju turista, a time i o godišnjem iznosu prihoda, morali biti precizni sa jasnom metodologijom, ali to baš i nije tako.
Zbog aktulne dileme - da, prema zvaničnim podacima, Crna Gora ima dobru turističku sezonu, dok predstavnici ugostitelja, zakupaca plaža i izdavalaca privatnog smještaja tvrde da je ona značajno lošija nego lani, “Vijesti” su proteklih dana postavljale pitanja lokalnim turističkim organizacijama, Nacionalnoj turističkoj organizaciji i Upravi za statistiku Monstat o tome kako broje turiste i šta sve ulazi u taj broj i otkrile da postoje razlike u načinu brojanja od opštine do opštine.
Takođe, postoje neslaganja u podacima o godišnjem prihodu od turizma, odnosno procijenjenoj dnevnoj potrošnji prosječnog turiste.
Prihod od turizma računa Centralna banka na osnovu podatka Monstata o ukupnom broju noćenja pomnoženog sa procijenjenom dnevnom potrošnjom prosječnog turiste. Odnosno, što je u ovoj matematici veći broj turista i veći iznos njihove procijenjene potrošnje, veći je BDP a manji udio javnog duga u njemu. Kada prikažete manji udio javnog duga u BDP-u, imate šansu da se zadužujete po nižim kamatnim stopama, tako da je “veći broj turista nego lani” postao “državni interes”, a dovođenje u pitanje broja turista je “udar na državu”.
Kod broja turista nije sporan broj u kolektivnom smještaju (hoteli, odmarališta...) jer je njih jasno utvrditi na osnovu prijava i provedenih dana u hotelima, dok je problematično brojanja turista u individualnom-privatnom smještaju jer se ovdje osim prijavljenih turista računa i procjena neprijavljenih, kao i svi stranci koji su ušli u Crnu Goru i u njoj se zadržali duže od 24 sata.
Prošlogodišnjih zvanični broj turista u kolektivnom smještaju bio je 1.076.848 dok ih je u privatnom bilo 1.128.008. Noćenja u kolektivnom smještaju bilo je 4,2 miliona a u privatnom 8,7 miliona. Tako da u ukupnom broju noćenja u privatnom smještaju čine dvije trećine ukupnih, pa je to brojanja mnogo bitnije.
Iz Monstata su “Vijestima” kazali da prema EU regulativi br. 692/2011, države članice EU koje imaju manje od jedan odsto ukupnog godišnjeg broja noćenja u turističkim smještajnim objektima u Evropskoj uniji, mogu obrađivati podatke o broju dolazaka i noćenja turista samo za turističke objekte u hotelima i drugom kolektivnom smještaju, dok objavljivanje individualnog-privatnog smještaja nije obavezno.
“Crna Gora se nalazi ispod praga od 1%. Uvažavajući i nacionalni interes za podatke o dolascima i noćenjima turista u individualnom/privatnom smještaju, Uprava za statistiku objavljuje podatake o individualnom/privatnom smještaju na godišnjem nivou. Od 2017. godine podaci individualnog smještaja se objavljuju u godišnjoj periodici. Podaci za 2019. godinu biće objavljeni 28. februara 2020”, naveli su iz Monstata.
Na taj način ove države same određuju metodologiju brojanja tursita u individualnom smještaju. Monstat je 2017. promijenio ovu metodologiju i kako je navedeno na njihovom sajtu “podaci individualnog smještaja po opštinama i na mjesečnom nivou za 2017. i 2018. godinu nijesu u potpunosti uporedivi sa istim podacima iz prethodnih godina”.
Iz Monstata kažu da u proces prikupljanja i obrade podataka uključuju administrativne baze podataka, a to su lokalne turističke organizacije, Ministarstvo unutrašnjih poslova, Ministarstvo održivog razvoja i turizma, Nacionalna turistička organizacija, Sekretarijati lokalnih samouprava i statistički izvori i evidencije.
Od 2017. novoformirani izvor podataka je takozvana baza podataka RB90, odnosno registar prebivališta stranaca u skladu sa Zakonom o strancima iz 2016. godine. Stranac koji planira ili se zadrži u Crnoj Gori duže od 24 časa dužan je da svoj boravak prijavi Upravi policije, u suprotnom može platiti kaznu do 600 eura ako bude otkriven ili prilikom izlaska iz Crne Gore.
Monstat navodi da neregistrovani turisti nijesu predmet njihovog istraživanja. Iz ove uprave kažu da je “prema Zakonu o turističkim organizacijama jedan od zadataka LTO prikupljanje i obrada podataka (dnevna, nedjeljna i mjesečna) o turističkom prometu i njihovoj strukturi na području opštine, kao i izrada mjesečnog izvještaja o turističkom prometu za potrebe nadležnog organa za poslove statistike i Nacionalne turističke organizacije”.
Međutim, kako Monstat koristi podatke od lokalnih turističkih organizacija u njima, prema odgovorima “Vijestima” ima i neregistrovanih, ali i takozvanog procijenjenog broja tursita u privatnom smjueštaju.
Iz TO Kotor “Vijestima” su kazali da oni broje samo turiste koji su platili boravišnu taksu.
U TO Bar broje registrovane turiste bez obzira da li su platili boravišnu taksu ili ne, i kažu da u taj broj nije uključena procjena neprijavljenih gostiju.
“TO Bar svakog petka za potrebe Nacionalne turističke organizacije Crne Gore dostavlja brojno stanje turista (presjek na dan). Ovi podaci su važni prije svega zbog praćenja odvijanja turističke sezone i shodno tome sprovođenja određenih aktivnosti iz djelokruga poslovanja organizacije. Turistička organizacija Bar ove podatke ne objavljuje, već ih na upit ili pitanje novinara iznosi u javnost”, kazala je direktor TO Bar Emil Kukalj.
Međutim, lokalna turistička organizacija Budve, gdje boravi 41 odsto ukupnog broja turista u individualnom smještaju koji ostvare 34 odsto ukupnog broja noćenja, turiste broji na potpuno drugačiji način.
“Kada je u pitanju brojno stanje gostiju u privatnom, odnosno individualnom smještaju, daje se procjena na osnovu niza parametara, po istoj metodologiji koja se primjenjuje više od deset godina. Parametri koji se uzimaju u obzir su: podaci iz programa RB 90 za prijavu boravka koji pokazuje tačan broj prijavljenih gostiju i broj noćenja, na osnovu kojeg se izračunava prosjek; i podaci o deponovanom smeću”, naveli su iz TO Budva kako računaju procijenjeni broj turista.
Iz ove organizacije potvrdili su da u broj turista računaju i strance koji prijave boravište prema Zakonu o strancima, ali i kako u broj noćenja ulazi procjena broja neprijavljenih gostiju.
“Broj noćenja neprijavljenih gostiju računamo tako što u obzir uzimamo statistiku prosječnog broja ostvarenih noćenja registrovanih turista”, saopštili su iz TO Budva.
Prema njihovim podacima, sada u Budvi u privatnom smještaju boravi 41.500 gostiju.
“Prema zvaničnim podacima Sekretarijata za privredu, na teritoriji opštine registrovano je oko 31.800 kategorisanih ležajeva, dok na području cijele opštine ima oko 60 hiljada uslovnih ležajeva koji plaćaju turističku taksu”, naveli su iz TO Budva.
U TO Podgorica imaju četvrti pristup ovoj problematici, oni uopšte nemaju podatke o broju turista u privatnom smještaju.
“Sve zvanične podatke o broju turista prikuplja, obrađuje i objavljuje za to nadležna institucija Monstat, a shodno važećoj metodologiji Eurostata”, kažu u TO Glavnog grada.
Ako TO Podgorica brojenje turista u privatnom smještaju prebacuje na Monstat, a Monstat kaže da podatke dobijaju od lokalnih turističkih organizacija, iz njihovih odgovora nije jasno kako je onda utvrđeno da je u glavnom gradu lani boravilo 5.856 turista u privatnom smještaju koji su ostvarili 12.848 noćenja.
Procijenjeni broj turista se pomnoži sa procijenjenom potrošnjom i dobije se tačan prihod
Godišnji prihod od turizma računa Centralna banka i njen podatak u obračunu BDP-a koristi Monstat. Dok CBCG koristi podatak Monstata o broju noćenja.
Godišnji prihod od turizma dobije se tako što se ukupni broj noćenja pomnoži sa iznosom procjene prosječne dnevne potrošnje turiste za tu godinu.
“Vijesti” su CBCG pitale i kako određuje prosječnu dnevnu potrošnju turiste i koliko je ona iznosila za prošlu godinu, a koliko će u ovoj godini.
“Istraživanjem tržišta dolazi se do prosječne cijene noćenja i prosječne dnevne potrošnje. Osim toga, radi se i procjena neregistrovanih turista. Na osnovu ove četiri kategorije radi se procjena prihoda od turizma. Prosječna dnevna potrošnja turiste u 2018. godini je iznosila 60 eura. Za tekuću godinu, obrađeni su samo podaci za prva 4 mjeseca”, naveli su iz CBCG, priznajući da u ovoj matematici koriste i procjenu neregistrovanih turista.
To znači da se množenjem procijenjenog broja turista sa procijenjenim iznosom njihove potropšnje, dobija brojka o tačnom iznosu prihoda od turizma koji je najznačajniji činilac BDP-a.
Prihod od turizma za prošlu godinu CBCG je procijenila na milijardu eura, pozivajući se na podatak da je lani ostvareno 12,9 miliona noćenja. Kada se ova milijarda eura podijeli na ovaj broj noćenja, dolazi se do podatka da je prosječna potrošnja turiste iznosila 77,5 eura dnevno, a ne 60 eura. Ova razlika od 17,5 eura na ovaj broj noćenja čini u ukupnom iznosu razliku od 225 miliona eura.
NTO se poziva na Monstat, a Monstat na NTO i LTO
Nacionalna turistička organizacija kaže da objavljuje podatke koje dobija od nadležnih institucija - Monstata o broju turista i ostvarenih noćenja u kolektivnom i individualnom smještaju, a Centralne banka o ostvarenim prihodima od turizma.
“Takođe, podaci koje prikupljamo svakog petka (presjek na dan) su podaci koje dobijamo od strane lokalnih turističkih organizacija. Isti se objedine i kao takvi su nam značajni sa aspekta praćenja toka sezone. Pomenute podatke ne objavljujemo osim na zahtjev novinara. Još jednom napominjemo da NTO CG nije institucija koja obračunava prihode i vodi evidencije gostiju s obzirom da je to regulisano posebnim zakonima. Molimo Vas da pitanja dostavite Monstatu i Centralnoj banci kako bi dobili precizne informacije o istim”, kazali su “Vijestima” iz NTO.
Ako NTO dobija podatke od lokalnih turističkih organizacija ali ih ne šalje Monstatu, kako se Monstat u svojoj metodologiji poziva da su mu izvor podataka NTO i LTO.
Bonus video:
