Crnogorska asocijacija malih akcionara (CAMA) pozvala je Vladu da se aktivnije uključi u zbivanja na berzi, jer je država, direktno ili preko institucija, i dalje dominantan akcionar u mnogim preduzećima.
U obraćanju premijeru Dušku Markoviću, direktor CAMA Aleksandar Raspopović naglasio je “da država, osim u slučajevima kada odradi fer otkup akcija (kao u slučajevima Elektroprivrede i Rudnika uglja Pljevlja), ne posjeduje ta preduzeća u cjelosti, a ponegdje čak nema ni dvotrećinsku većinu potrebnu za sprovođenje brojnih aktivnosti i statusnih promjena”.
Ocijenio je da država treba da upravlja kompanijama na tržišnim osnovama, odnosno uz principe korporativnog upravljanja, a ukoliko to ne želi, neka otkupi manjinske pakete dionica i radi potom što god hoće.
“Jedan od načina ostvarenja aktivne uloge države bi mogao, na primjer, biti da se iskoristi Investiciono razvojni fond (IRF) koji bi po statutu i nazivu trebalo da ima ulogu državnog investicionog fonda. Takođe, želimo istaći da su kod privatizacija ili ulaska partnera u određena većinski državna preduzeća, ili kombinacijom prodaje manjinskog ili većinskog paketa, mali akcionari neizbježan partner kod svih bitnih odluka, kako države, tako i menadžmenta kompanija”, naveo je Raspopović.
Trenutno je u Crnoj Gori registrovano oko 300 akcionarskih društava, koja imaju više od 250 hiljada dioničara. CAMA se u analizi upućenoj premijeru fokusirala na CGES, Luku Bar, “13. jul - Plantaže”, Budvansku rivijeru, “Sveti Stefan” hoteli, Ulcinjsku rivijeru, Institut “dr Simo Milošević” i Željezničku infrastrukturu CG.
“Iako je od početka privatizacionog procesa prošlo već 20 godina, ta činjenica se uporno zaboravlja i mnogi Vladini predstavnici se ponašaju na način kao da su ta preduzeća u potpunosti državna, a ne poluprivatizovana. Takav se pristup, naravno, reflektuje i na ponašanje menadžmenta većinski državnih firmi prema manjinskim akcionarima”, naveli su u dopisu.
Manjinski vlasnici akcija naročito su ukazali na “izražen problem odnosa prema akcionarima u kompaniji “13. jul - Plantaže”, gdje aktuelni menadžment bukvalno ugnjetava akcionare”.
“Podsjećamo na OECD smjernice za korporativno upravljanje u državnim preduzećima, iz 2005. godine, koje su nastale kao odgovor na značajan izazov koji korporativno upravljanje u državnim preduzećima predstavlja u mnogim ekonomijama. Nadamo se da shvatate koliko kasnimo na tom planu, ali se nadamo da će doći do preokreta u pristupu”.
Navode i ”da su nekad državni interesi suprotstavljeni interesima manjinskih akcionara”.
“Mi se uvijek trudimo da dođe do rješenja prihvatljivog za obje strane, ali u situacijama kada kompromis nije moguće naći, jedini izlaz je otkup svih akcija od strane države. U tom kontekstu bitno je pomenuti i instrument otkupa sopstvenih akcija. Kada bi država stimulisala većinski državne kompanije da uđu u program otkupa sopstvenih akcija, država bi u finalu povećala svoj vlasnički udio bez angažovanja sopstvenih sredstava. Otkup sopstvenih akcija praktično znači da se manjinski akcionari proporcionalno isplaćuju od sopstvenih sredstava, ali uz veliki ‘diskont’, s obzirom na jako niske cijene na berzi u odnosu na knjigovodstvene ili fer vrijednosti”. Mali dioničari naglasili su “da sve moderne države budno prate dešavanja na tržištu kapitala, jer ista često imaju karakter geo-političkih dešavanja i bezbjednosnih radnji”.
“EU će uskoro koordinirati nadzor ulaganja iz trećih zemalja u strateškim sektorima kako bi se provjerilo predstavljaju li ona prijetnju sigurnosti ili javnom poretku. U CG smo imali situacije kad su predmet trgovine bili veliki udjeli u strateški važnim kompanijama (CGES, Institut “dr Simo Milošević”, Budvanska rivijera, Centralno klirinško depozitarno društvo, itd.), a da država nije bila obaviještena, a po izjavama pojedinih ministara, da jeste, reagovala bi, što je i potpuno prirodno”.
Država je većinski, ali ne i dvotrećinski vlasnik Luke Bar (54,05 odsto), CGES-a (55 odsto), “Plantaža” (55,92 odsto), Budvanske rivijere (58,73 odsto), tako da je za mnoge krucijalne odluke potrebna saradnja sa manjinskim vlasnicima.
“Molimo Vas da proučite naš dopis i razmotrite dalju saradnju na obostranu korist, koja bi u finalu omogućila državi da ostvari vlasničke, ekonomske i strateške interese”, navodi se u obraćanju premijeru.
Hrvatska i Slovenija aktivne kroz namjenske institucije
Širom regiona postoje primjeri aktivnog učešća države na berzi, kroz namjenski osnovane institucije koje upravljaju specifičnom državnom imovinom.
U Hrvatskoj su ti poslovi u nadležnosti Ministarstva državne imovine, čiji djelokrug i poslovi podrazumijevaju, između ostalog i „imenovanje članova skupština, nadzornih odbora i uprava pravnih osoba od posebnog interesa u skladu s propisima kojima se uređuje upravljanje državnom imovinom, ali i donošenje odluka o načinu raspolaganja dionicama ili poslovnim udjelima pravnih osoba od posebnog interesa”.
U Sloveniji je to Slovenski državni holding (SDH) koji je krovni menadžer državnih kapitalnih investicija.
Veliki i raznovrstan portfelj se sastoji od investicija u vlasništvu države i SDH, a obuhvata različite industrije: energiju, proizvodnju, osiguranje, banke, saobraćaj, transport i infrastrukturu, turizam... Upravljanje državnim kapitalom je najvažnija aktivnost SDH-a.
Bonus video:
