Agencija za zaštitu konkurencije (AZK) samoincijativno treba da pokrene postupak u vezi sa isplatom 28,65 miliona eura koje je Vlada prošle godine dala za devet državnih firmi, a da prethodno nije tražila mišljenje da li su te isplate usklađene sa Zakonom o državnoj pomoći.
Uz to, AZK bi trebalo da bude proaktivnija u kontrolisanju trošenja novca iz državnog budžeta, pogotovo iz tekuće budžetske rezerve, a pasivnost u njenom dosadašnjem postupanju je u domenu političkog uticaja.
To su za “Vijesti” ocijenili ekonomista i doskorašnji poslanik Aleksandar Damjanović i istraživač javnih poltika u nevladinoj orgnizaciji Institut alternativa (IA) Marko Sošić.
Državna revizorska institucija (DRI), u reviziji prošlogodišnjeg završnog računa budžeta, utvrdila je da je Vlada premijera Duška Markovića lani isplatila 28,65 miliona iz budžeta državnim firmama, a da prethodno nije tražila mišljenje AZK da li su te isplate usklađene sa Zakonom o kontroli državne pomoći.
Na spisku su “Montenegro erlajnz” (MA), Željeznički prevoz, Željeznička infrastruktura, Crnogorska plovidba, Barska plovidba, Luka Bar, Skijališta Crne Gore, Regionalni vodovod i Ulcinjska rivijera.
Iz Luka Bar nakon toga saopšteno je da je toj kompaniji u 2019. uplaćeno 324.446 eura, ali ne na ime državne pomoći, već se to odnosi na njihovo potraživanje prema državi, po osnovu pravosnažne sudske presude iz 2009.
Agencija da ne čeka DRI
Damjanović je ocijenio da ne postoje zakonske prepreke da AZK koristi sve dostupne mehanizme i blagovremeno kontroliše tok budžetske podrške pravnim licima, kompanijama, što je jedna od njenih ključnih nadležnosti.
“Prepreke vezane za pasivnost AZK i postfestum saznanja o raznim podrškama u domenu su političkog uticaja na AZK. Očekujem da sa promjenom vlasti on bude uklonjen. Interesantno je da je tzv. neprijavljena državna podrška gotovo kompletna bila u sektoru saobraćaja i to za ‘stare znance’ MA, željeznički i brodski saobraćaj, a pada u oči da se podrška davala i iz tekuće budžetske rezerve”, ukazao je Damjanović.
On je poručio da to govori o lošem planiranju, netransparentnosti, a moguće i o nezakonitosti postupka, pa ne čudi što je Ministarstvo finansija odbijalo da poslanicima dostavlja precizne izvjestaje o potrošnji tog novca.
“Očekujem da se sa tom praksom radikalno prekine odmah nakon što se konstituiše nova vlast. Uz to, status AZK, kao potrošačke jedinice, odgovorne ministarstvu ukazuje da je neophodno da ona dobije puni institucionalnu i funkcionalnu nezavisnost, pređe u ingerencije Skupštine i da bude ono što joj je, bar na papiru dato, ključna antimonopolska i antikorupcijska institucija sistema koja se miješa u svoj posao i ne čeka da joj druge i institucije, poput DRI ili Ministarstvo finansija naknadno dostavljaju podatke i ukazuju šta treba da se radi”, istakao je Damjanović.
Bolje da prate potrošnju
Sošić je naglasio da nema dileme da li AZK može da djeluje samoinicijativno - po zakonu, ona ima mogućnost da ispita pojedinačne slučajeve po službenoj dužnosti u slučaju sumnje u zakonitost državne pomoći, da pokreće ispitni postupak i odlučuje o usklađenosti sa Zakonom o državnoj pomoći.
“Problem je što AZK mora biti u saznanju ili sumnji da do pomoći uopšte dolazi, a u toku godine nemamo izvještaje o izvršenju budžeta koji bi bili dovoljno detaljni da se ove transakcije vide. AZK ne smije čekati izvještaj DRI da bi se upoznala sa tim kako se troši budžet. Izvještaj dolazi tačno 10 mjeseci nakon kraja fiskalne godine, kada je novac potrošen, prekasno da se išta promijeni sem da se neko eventualno sankcioniše. AZK po zakonu ima pristup i tajnim podacima, a organi imaju obavezu da joj dostave podatke. To znači da je u boljoj poziciji nego mi u civilnom društvu ako hoće da prati budžetsku potrošnju, jer su za nas budžetska rezerva i značajan dio diskrecionih troškova nedostupni”, kazao je istraživač javnih poltika u IA, Marko Sošić.
U toj NVO smatraju da ako hoće da radi svoj posao djelotvorno, AZK mora biti proaktivna i tražiti redovne izvještaje o trošenju budžetske rezerve, o potrošnji na stavkama sa predznakom “ostalo”, o svim avansnim isplatama iz budžeta i svim budžetskim transakcijama javnim preduzećima.
“Jedino tako može blagovremeno doći do saznanja o isplatama za koje nije tražena saglasnost i reagovati. Dosadašnja praksa i izvještaji DRI bi trebalo da su dovoljno poučni za AZK gdje se sve može kriti državna pomoć. Budžetska rezerva je tu na vrhu liste interesantnih kategorija koja mora biti pod pažnjom AZK, kao i subvencije”, poruka je Sošića.
Pitanja za Agenciju
“Vijesti” od Agencije čekaju odgovor na pitanje da li će samoinicijativno pokrenuti postupke za dodjelu novca za državne firme, kao što je to uradila prošle godine u dva slučaja - oprost komunalija u Tivtu i za MA.
Evropska komisija (EK) je u posljednjem izvještaju o napretku Crne Gore ukazala da su ovo prva dva ispitna postupka koje su samoincijativno pokrenuta od 2012. godine i da očekuje konačno mišljenje o njima.
“Vijesti” su pitale AZK u kojoj su fazi ispitni postupci za oprost komunalija u Tivtu i za Montenegro erlajnz i kada se može očekivati da se oni završe. U prvom slučaju, Opštine Tivat je oprostila komunalije za građevinsko opremanje zemljišta kompaniji Adriatik Marinas u iznosu od 5,6 miliona eura, dok se u drugom slučaju ocjenjuje pomoć države MA u ukupnom iznosu od 12,7 miliona.
EK je poručila da se mora osigurati transparentnost svih odluka o državnoj pomoći i operativna nezavisnost AZK, kao i efikasnost njene kontrole nad državnom pomoći na svim nivoima, uključujući stvaranje evidencije o izvršenju.
Da li zbilja postoji dokumentacija o avansu NTO aviokompaniji
Sošić je ukazao na maštovitost u isplatama novca iz budžeta i za primjer navodi Nacionalnu turističku organizaciju (NTO) koja je 2017. godine isplatila MA “avans” od 3,7 miliona i klasifikovala pod stavkom ostale usluge.
“IA je ranije tražio svu dokumentaciju u vezi sa avansom NTO, ali je proglašena tajnom, uključujući i rješenje po kome je dokumentacija proglašena tajnom. NTO ni DRI nije dostavila izvještaj o avansu, što bi moralo da izazove neku reakciju Vlade i Ministarstva, pod pretpostavkom da nisu upoznati da se radi o državnoj pomoći javnom preduzeću pod maskom ugovora o poslovno-tehničkoj saradnji”, rekao je Sošić.
IA je uputila zahtjev Upravnoj inspekciji da uradi kontrolu kancelarijskog poslovanja NTO i Ministarstva turizma i utvrdi da li ta dokumentacija postoji.
Bonus video:
