Na kraju avgusta ove godine, prema podacima Centralne banke, u blokadi je bilo 19.320 firmi i preduzetnika sa ukupnom vrijednosti duga od 957 miliona eura. U avgustu 2019. godine, posljednje pred-krizne godine, u blokadi je bilo 17.651 dužnika, sa ukupnom vrijednosti duga od 662 miliona eura. Odnosno za ove tri godine ukupna suma dugovanja između privrednih subjekata, koji se pokušavaju prinudno naplatiti, porasla je za 45 odsto.
Visok nivo nelikvidnosti, odnosno rast duga između privrede, može lako zaraziti i zdrave kompanije, uticati na smanjenje zaposlenosti, rast sive ekonomije i smanjenje državnih prihoda.
U Privrednoj komori (PKCG) i Uniji poslodavaca (UPCG) su za “Vijesti” kazali da su ovo vrlo zabrinjavajući podaci, da je potrebna hitna reakcija nadležnih kako bi se spriječilo dalje širenje nelikvidnosti na zdravi dio privrede, da je potrebno smanjiti rokove za plaćanja države prema privredi i za povrat PDV-a.
Predlažu formiranje državne finansijske agencije po ugledu na Hrvatsku, onemogućavanje dužnika da osnivaju nove firme, kadrovsko jačanje Privrednog suda, uvođenje modela automatskog stečaja...
Nova kriza se nadovezala na kovid krizu
”Naše kompanije u dužem periodu suočavaju se sa izazovima čije prevazilaženje zahtijeva sistemski pristup, a prema posljednjim istraživanja Privredne komore, spora naplata potraživanja, odnosno nelikvidnost privrednih subjekata izdvaja se kao jedna od najvećih prepreka u poslovanju. Dvogodišnja ekonomska kriza izazvana kovidom, a dodatno produbljena krizom nakon ruske agresije na Ukrajinu, značajno je uticala na to da problem nelikidnosti bude izraženiji. Pored toga, aktuelni ekonomsi trenutak karakterisan velikim skokom cijena energenata, te ugroženim lancima snabdijevanja, na regionalnom i globlanom nivou, dodatno je pogoršan opštim rastom cijena koji je kod nas posebno izražen nakon sprovođenja poreske reforme. Kada pomenutim podacima dodate i konstataciju da neizmirene međusobne obaveze, te ukupan dug po osnovu blokade izvršnih dužnika imaju trend rasta i iznose skoro petinu BDP-a, onda je veličina problema jasnija”, saopštili su iz PKCG na pitanje “Vijesti” da li su zabrinuti zbog rasta nelikvidnosti.
Otežano pokretanje novih biznisa
Iz ove institucije navode da nelikvidnost privrede indirektno utiče i na pad nivoa zaposlenosti i poslovnih rezultata kompanija, a često podstiče i rast sive ekonomije.
”Sve ovo šalje negativne signale poslovnoj zajednici. Odnosno otežava prokretanja novih biznisa, a dovodi u opasnost opstanak postojećih. Ali i pored biznis zajednice ovakva situacija, sa rastom dugova, može negativno uticati i na prihode državnog budžeta, s obzirom da se dio tih dugovanja odnosi i na dugove prema Upravi prihoda i carina, kao i drugim institucijama”, kazali su iz PKCG.
UPCG: Situacija je alarmantna
Iz UPCG kažu da su podaci o broju blokiranih računa i rastu duga, izuzetno zabrinjavajući i traže hitnu reakciju nadležnih.
”Koliko je situacija alarmantna govori i to što broj blokiranih računa već godinama unazad kontinuirano raste, a sada je i dodatno dinamiziran globalnim ekonomskim poremećajima nastalim kao posljedica kovid krize i aktuelnih dešavanja u Ukrajini. Prema ocjeni Unije poslodavaca, rastući trend broja dužnika i ukupnog iznosa duga ukazuje na postojanje hronične nelikvidnosti i nenaplaćenih potraživanja, zbog čega se iz biznis zajednice sve češće čuju ocjene kako je crnogorska privreda trenutno na tzv. stend-by sistemu”, naveli su iz UPCG.
Visok nivo nepovjerenja i zabrinutosti
Oni navode da već dvije decenije ukazuje da uzroci nelikvidnosti leže u smanjenom obimu poslovanja, nepovoljnom, odnosno redukovanom finansiranju od strane banaka, ali i nemogućnosti naplate sopstvenih potraživanja.
”Ako se tim preduzećima omogući da na što brži i efikasniji način realizuju naplatu svojih potraživanja (od strane drugih preduzeća ili od strane javnog sektora), i ona će lakše izmiriti svoje obaveze prema povjeriocima, biti u prilici da ponovo stanu na noge, nastave poslovanje i angažuju sredstva u proizvodne namjene. Zbog trenutne situacije, u poslovnoj zajednici postoji visok nivo nepovjerenja i zabrinutosti. To ne treba da čudi ako imamo u vidu da i firme koje su sada likvidne, a nisu u mogućnosti da naplate potraživanja za izvršene promete roba i usluga, takođe mogu doći u situaciju da im račun bude blokiran, što je vrlo opasno. U ovom trenutku, u Crnoj Gori postoji značajan broj privrednika koji se suočavaju ne samo sa zastojem poslovnih aktivnosti i planiranjem daljeg poslovanja, već i sa očuvanjem samog biznisa”, smatraju u Uniji poslodavaca.
I dalje se osnivanjem novih firmi izbjegavaju dugovi
”Vijesti” su pitale ove poslovne asocijacije da li je i dalje prisutan problem da dužnik lako može, na svoje ili tuđe ime, osnovati drugi firmu i tako nastaviti poslovanje a izbjeći plaćanje dugova koji ostaju na prvoj firmi.
”To je pitanje za nadležne institucije na koji način provjeravaju i kontrolišu moguće zloupotrebe ovakvog tipa u privredi, koje su vrlo štetne, jer uvećavaju zaduženost i umanjuju privrednu supstancu”, kazali su iz Privredne komore. Iz UPCG navode da se značajan broj privrednika bori i sa prostim očuvanjem samog biznisa.
”Jedan od razloga tome je praksa vrlo prisutna u Crnoj Gori, poznata kao zloupotreba svojstva pravnog lica, a manifestuje se kroz izbjegavanje obaveze plaćanja nastalog duga putem osnivanja nove firme. UPCG je u više navrata ukazivala na problem i tražila da se što hitnije iznađe način za eliminaciju ovakve štetne prakse, ali za to nedostaju razumijevanje i konkretni potezi”, odgovorili su iz UPCG.
Privredni sud iznevjerio očekivanja privrednika
”Vijesti” su pitale i koliko problemi u radu Privrednog suda, kao što su nedovoljan broj sudija, mogu uticati na duže trajanje stečajnih postupaka i time otežavanje i odugovlačenje naplate potraživanja iz stečajne mase.
”Iz ugla privrede, uvijek je važno imati efikasne institucije i brze administrativne procedure, pa tako i one koje se odnose na sprovođenje stečajnih postupaka. U tom smislu, očekivanje privrednika je da i ovi postupci budu krajnje efikasni kako bi se izbjegle sve negativne posljedice dugotrajnih procesa”, naveli su iz Privredne komore.
”Kada je u pitanju trajanje stečajnih postupaka, UPCG je još prije 10 godina predlagala uvođenje automatskog stečaja, kao modela koji bi mogao imati pozitivan efekat po ukupan ekonomski sistem. To se u prvom redu odnosi na brže i efikasnije rješavanje statusa preduzeća, smanjenje vremena i troškova potrebnih za uvođenje stečaja sudskim putem, a zatim i brže rješavanje pitanja naplate potraživanja od strane povjerilaca konkretne firme. Iako su crnogorski privrednici i ranije iznosili brojne prigovore na račun rada Privrednog suda, trenutno stanje dodatno komplikuje njihovu poziciju i stavlja ih u ulogu onih čija su očekivanja potpuno iznevjerena”, naveli su iz Unije poslodavaca.
Koristila bi državna agencija kakva je FINA u Hrvatskoj
U Privrednoj komori smatraju da bi se s obzirom na razmjere problema nelikvidnosti i negativnih efekata na ukupno stanje u ekonomiji, trebalo intenzivnije posvetiti njegovom rješavanju.
”Za rješavanje ovog pitanja potrebna je dobro osmišljena ekonomska politika u saradnji sa bankarskim sektorom. Iako je nastavljen trend opadanja kamatnih stopa na kredite privredi, cijene zaduživanja su jedno od važnih ograničenja pristupu finansijama i prevazilaženju izazova nelikvidnosti preduzeća. Izmjenom regulative i uspostavljanjem institucije koja bi imala nadležnosti i ovlašćenja kao npr. FINA u Republici Hrvatskoj, doprinijelo bi ublažavanju, odnosno prevazilaženju ovog izazova u značajnoj mjeri. Naime, to bi bilo moguće uspostavljanjem jedinstvene baze podataka otvorenih računa, ali i evidencije o drugim novčanim sredstvima, te neizmirenim obavezama evidentiranim na računima poslovnih subjekata. Dakle, potrebno je izvršiti izmjene u regulativi koje će omogućiti bolju naplatu potraživanja te poboljšati likvidnost privrednih subjekata”, naveli su iz PKCG.
FINA je državna finansijska agencija u Hrvatskoj, koja je nasljednica bivše Službe društvenog knjigovodstva iz perioda socijalizma.
Država da skrati rokove za povrat PDV-a
Iz Privredne komore podsjećaju da se u posljednjem izvještaju Evropske komisije, kao jedna od preporuka u dijelu koji se odnosi na ekonomske kriterijume, navodi skraćenje rokova plaćanja državnih organa prema privredi, kao i skraćenje rokova povrata PDV-a.
”I to je jedna od mjera odmah dostupna i mjera za koju ne treba izmjena regulative. Plaćanje obaveza države u najkraćem roku je bila efikasna mjera Vlade tokom globalne finasijske krize deceniju ranije, te je postala ustaljena praksa i u narednem godinama. Međutim, u posljednje vrijeme se odstupa od ove prakse, te su privrednici, suočavajući se sa rastućom nelikvidnošću, u više navrata ukazivali na potrebu njene primjene i danas”, naveli su iz PKCG.
Bonus video:
