Ako budu usvojene najavljene reforme unutar Evropske unije (EU), to bi mogao da bude podsticaj i za Crnu Goru i donosioce odluka da se ozbiljnije posvete radu na ispunjavanju svih uslova za pristupanje EU, uključujući političke, ekonomske i pravne reforme.
To su ocijenili sagovornici “Vijesti”, komentarišući francusko-njemački izvještaj, koji je 19. septembra predstavljen na sastanku ministara za evropska pitanja EU, a u kome se navodi da EU treba da sprovede brojne reforme i da se posveti cilju da do 2030. godine bude spremna za prijem novih članica.
Izvještaj, kojim se definišu najbolji načini za reformisanje EU kako bi se pripremila za buduće članice i proširenje, pripremila je grupa od 12 nezavisnih eksperata.
U dokumentu se, između ostalog predlaže da se odluke o otvaranju ili zatvaranju poglavlja u pregovaračkom procesu usvajaju kvalifikovanom većinom u Savjetu EU a ne jednoglasjem, kao što je do sada bila praksa. Međutim jednoglasje država članica bi ostalo validan način donošenja odluka kada je u pitanju prijem nove članice u EU.
U studiji se predlaže da evropske integracije imaju “četiri brzine”. Dokumentom se predviđa da unutar EU postoji “unutrašnji krug” zemalja koji bi produbio međusobnu integraciju. Poslije ovog kruga bi došla cijela EU, čekala bi se saglasnost svih zemalja članica. Treći stepen integracije bile bi “pridružene zemlje”, dok bi četvrti nivo bila Evropska politička zajednica (EPC).
Saradnica na programima u Centru za građansko obrazovanje (CGO), Milica Zindović, je kazala da je važno što se ideja o reformi procesa proširenja aktuelizuje unutar same EU i država članica, ali i što se svjedoči nizu različitih inicijativa koje bi mogle da probude jednu novu energiju na obje strane pregovaračkog stola.
“Ovo je, na neki način, uslovljena reakcija EU na aktuelna geopolitička previranja, ali se može čitati i kao odgovor na brojne probleme sa kojima se EU odavno suočava u sopstvenom dvorištu – u procesu donošenja odluka, u institucionalnom, finansijskom i svakom drugom smislu”, kazala je Zindović.
Ona navodi da posljednja u nizu takvih inicijativa dolazi upravo iz najuticajnijih država članica, koje su, angažovanjem nezavisnih eksperata pokušale da produkuju koncept koji će biti fleksibilan i izbalansirati interese i ambicije različitih:
“Takođe, ovaj koncept bi trebalo da zadovolji i one članice koje bi iz određenih odluka željele da se povuku, dok se istovremeno šalje poruka budućim članicama da su i dalje poželjne”.
Ona je istakla, da se na prvi pogled, neke od iznesenih ideja čine veoma ohrabrujućim za države kandidate i potencijalne kandidate, a pogotovo za one koje su već duže u pregovaračkom procesu, poput obavezivanja EU da će do 2030. godine obezbijediti internu spremnost i pospješiti reforme koje bi omogućile prijem novih članica, ali i da će preduzeti kratkoročne i srednjoročne mjere kako bi se novo političko rukovodstvo aktivnije posvetilo ovom pitanju.
“Ipak, činjenica da će EU uspjeti da iznese dugoočekivanu reformu do ovog zacrtanog datuma, što je samo po sebi upitno, ne podrazumijeva automatski punopravno članstvo država regiona. Sa ili bez ovakvih inicijativa, sa ovakvom ili drugačijom reformom, države koje pregovaraju će i dalje morati da obavljaju svoj dio domaćeg zadatka - da ispunjavaju pretpristupne obaveze, da harmonizuju svoje zakone i politike sa EU akijem, kao i da poštuju osnovne postulate vladavine prava, demokratskog funkcionisanja institucija i da njeguju, a ne urušavaju evropske vrijednosti”, kazala je Zindović.
Ona napominje da ova inicijativa, u dijelu koji se odnosi na proširenje, jeste samo nastavak ili dalje utemeljenje takozvane nove metodologije proširenja, a što podrazumijeva napredak mjeren shodno zaslugama, reverzibilnost procesa u slučaju ozbiljnog kršenja osnovnih postulata EU, princip fazne ili rane integracije u neke oblasti i politike EU, mogućnost većih budžetskih izdvajanja...
“Razlika, ipak, koja postoji u odnosu na novu metodologiju je ta što se za otvaranje ili zatvaranje poglavlja više ne traži jednoglasnost u odlučivanju, već kvalifikovana većina u Savjetu EU, ali će jednoglasnost i dalje biti neophodnost pri ratifikaciji ugovora i prijema u članstvo. Takođe, ono što je važno i što bi trebalo biti predmet ozbiljne analize, jeste stanovište da se eventualne nove članice ohrabruju da postanu dio EU, ali se rampa stavlja u dijelu onih država koje imaju teret nestabilnosti, regionalnih sporova, ili potencijalnog uvoza sukoba u EU”.
Crnoj Gori je strateški interes da bude dio onog kruga kome je oduvijek stremila, a to je krug punopravnog članstva, kaže Milica Zindović
Zindović navodi da se to dalje pokušava relaksirati kroz uvođenje određenih klauzula koje bi omogućile eventualno članstvo, međutim, upitno je koliku bi podršku te klauzule imale i na kakve bi sve kočnice te države naišle, dok su naizgled na korak od EU.
“U svakom slučaju, vjerujem da je Crnoj Gori strateški interes da bude dio onog kruga kome je oduvijek stremila, a to je krug punopravnog članstva, kome beskrompromisno treba da težimo, ne ostavljajući mogućnost ni za jednu drugu opciju. Crna Gora na putu ka EU treba da ubaci u prvu brzinu, a koliki ćemo gas dodati, zavisi od naših donosilaca odluka i novih crnogorskih vlasti”, ocijenila je Zindović.
Koordinator programa ljudskih prava i pravde u NVO Građanska alijansa, Pavle Ćupić, kazao je da najava promjena u Evropskoj uniji, kao što je predstavljeno na sastanku ministara za evropska pitanja EU u septembru, ima potencijal da značajno utiče na proces pristupanja Crne Gore EU.
“Ključna promjena koja se pominje u studiji nezavisnih eksperata, angažovanih od strane Francuske i Nemačke, jeste predlog da se odluke o otvaranju ili zatvaranju pregovaračkih poglavlja usvajaju kvalifikovanom većinom u Savjetu EU umjesto dosadašnjeg jednoglasnog usvajanja. Ovaj predlog, ukoliko bude usvojen i implementiran u praksi, može imati pozitivan uticaj na brzinu i efikasnost procesa pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji. Kvalifikovana većina bi mogla olakšati napredak u pregovorima, pod uslovom da Crna Gora i ostali kandidati ispunjavaju postavljene uslove”, rekao je Ćupić.
On je istakao da je važno napomenuti da studija nezavisnih eksperata ne predstavlja zvaničan stav vlada Nemačke i Francuske, ali će svakako pokrenuti debatu o budućem proširenju EU.
“To znači da će biti potrebno pratiti kako se ovi predlozi razvijaju i da li će biti usvojeni kao dio reformi u EU u ovom oblliku, modifikovani i da li će se uopšte usvojiti”, rekao je Ćupić.
Ćupić je naglasio da će, u svakom slučaju, Crna Gora i dalje morati da radi na ispunjavanju svih uslova za pristupanje EU, uključujući političke, ekonomske i pravne reforme, iako promjene u EU mogu uticati na dinamiku tog procesa.
“Uprkos višegodišnjoj stagnaciji Crne Gore u pregovorima sa EU, najavljene reforme bi trebalo da predstavljaju dodatni impuls političkim elitama da Crna Gora ipak ima evropsku perspektivu, te da je neophodno da se ozbiljnije posvete stabilizaciji komplikovane pravno-političke situacije u društvu i da doprinesu savladavanju svih izazova koji se pred Crnom Gorom nalaze”, rekao je Ćupić.
Subotić: Prvo da vidimo šta će reći Evropski savjet
Programski menadžer i viši istraživač beogradskog Centra za evropske politike (CEP), Strahinja Subotić, kazao je za “Vijesti” da će to da li će najavljene promene zaživjeti zavisi od toga u kojoj mjeri će ih Evropski savjet odobriti, odnosno, formalizovati u decembru ove godine.
“Pod pretpostavkom da ovi predlozi budu uvaženi, to će kreirati podsticaje za države kandidate kojih do sada nije bilo. Ukoliko bi se, na primjer, odbacila potreba jednoglasnost odlučivanja, to bi svakako omogućilo da pregovarački proces sa kandidatima ne bude predmet zloupotrebe jedne ili nekolicine država”, rekao je Subotić.
On je istakao da bi, potom, ukoliko bi se formalizovali elementi modela faznog pristupanja, predviđajući postepeno uvećanje fondova i institucionalnog učešća za države koje napreduju sa sprovođnjem reformi, to bi poslalo jasan signal da je EU spremnija da “uloži” u svoju politiku proširenja.
“Konačno, ako se usvoji ideja 2030. godine kao godine nakon koje će EU biti spremna za sve one koje implementiraju svoje reforme do tog trenutka, to bi poslalo jasnu i kredibilnu poruku političkim elitama i nacionalnim administracijama da će vrata zaista za njihove države zaista i biti otvorena, što zauzvrat moze omogućiti da države regiona da implementaciju reformi ubace u petu brzinu”, kazao je Subotić.
Očekuje se da će lideri EU razgovarati o neophodnim reformama kada se sastanu na neformalnom samitu u Granadi početkom oktobra.
Bonus video:
