Rješavanje šavničke izborne krize izmjenama Zakona o lokalnoj samoupravi koje bi dovele do raspuštanja tamošnjeg parlamenta i novog izlaska na birališta, moglo bi da “padne” na Ustavnom sudu, jer je on već proglašavao neustavnim uređivanje izborne materije neizbornim zakonima.
Predlogom izmjena Zakona o lokalnoj samoupravi koji su u subotu predstavile Demokrate, a koji još nije u skupštinskoj proceduri, predviđeno je da ako do dana stupanja na snagu izmjena ne budu završeni izbori u Šavniku, bude raspušten šavnički parlament (po sili zakona) i raspisani novi izbori. Do konstituisanja nove vlasti, opštinom bi upravljao odbor povjerenika koji bi postavila Vlada.
Stručnjaci upućeni u izbornu i ustavnu materiju, koji nisu željeli da zvanično komentarišu ovu temu, objasnili su Vijestima da bi usvajanje izmjena moglo da bude problematično s obzirom na to da se pitanje izbora - njihovog raspisivanja, utvrđivanja i objavljivanje rezultata uređuje izbornim zakonima, a ne Zakonom o lokalnoj samoupravi.
Za promjenu izbornih zakona potrebna je dvotrećinska podrška parlamenta (glasovi 54 poslanika), dok se Zakon o lokalnoj samoupravi može mijenjati prostom većinom (najmanje 41 glas).
Prethodna skupštinska većina je u maju prošle godine tretirala izborna pitanja (odgađanje lokalnih izbora u više gradova) kroz izmjene Zakona o lokalnoj samoupravi, ali je Ustavni sud ocijenio da je to neustavno, navodeći, između ostalog, da se to pitanje definiše zakonima kojima se uređuje izborni sistem.
Ozakonjenje opstrukcije
Član Državne izborne komisije (DIK) i saradnik na programima u Centru za građansko obrazovanje (CGO) Damir Suljević, kaže da predlog Demokrata nije dobro rješenje i da predstavlja pokušaj da se “na silu ispegla situacija koja je plod političke bahatosti i nedostatka elementarne odgovornosti” prema biračima u Šavniku.
Navodi da bi predloženo rješenje bilo donekle razumljivo da je uslijedilo nakon pokušaja da se problem riješi kroz politički dijalog i konsenzus, gdje bi svaka strana na izborni dan ostavila kući svoje pristalice iz drugih opština, a šavnička izborna komisija omogućila ponavljanje glasanja. Međutim, dodaje da takvih pokušaja nije bilo.
“Kroz ovakav prijedlog, legitimizovala bi se opstrukcija dijela članova OIK Šavnik, dijela biračkih odbora, ali svakako i partija, a uspostavilo bi se rješenje koje bi moglo biti opasna matrica za rješavanje eventualnih sličnih situacija u budućnosti, a što je već dovoljno jasno zakonski regulisano kad bi se svi držali zakona. Dodatno, po ko zna koji put bi se poslala poruka javnosti da većina u Skupštini može uraditi sve što želi, i to bez bilo kakve odgovornosti. A to nije demokratija, nego njena suprotnost”, rekao je Suljević Vijestima.
Sagovornik napominje da treba imati u vidu da izborni proces u Šavniku još traje, zbog čega, naglašava, ne bi smjela da se vrši izmjena zakonskog okvira koji može uticati na njegovo sprovođenje. Umjesto toga bi, dodaje, smjeliji i razumniji potez bio predlog izmjena krivičnog zakonodavstva.
“Čime bi se omogućilo sankcionisanje onih koji bi se u narednom periodu usudili vršiti opstrukcije izbornog procesa, ignorisati instrukcije nadležnih organa i postupati suprotno zakonu i dobroj praksi. U konačnici, ovo je pitanje izbora između vladavine prava ili zadovoljenja političkih ciljeva”, konstatuje Suljević.
Izbori u Šavniku počeli su 23. oktobra prošle godine, kad su održani u još 13 gradova, ali još nisu okončani jer članovi biračkih odbora iz opozicione koalicije Za budućnost Šavnika, koju predvodi doskorašnji Demokratski front (DF), nisu dozvoljavali dijelu novoupisanih birača da glasaju jer su, tvrde, prepisani da bi podržali vladajuću Demokratsku partiju socijalista (DPS).
Na dva birališta, u zgradi Opštine i selu Kruševice, gdje pravo glasa ima 541 birač, glasalo se u devet navrata, posljednji put 18. decembra prošle godine, kad su izbori opet prekinuti, nakon čega tamošnja izborna komisija ne može da se dogovori o tome da ih ponovi. Državna izborna komisija (DIK) i dalje joj to nalaže da učini, ali u lokalnom organu za to nema većine, pošto su opozicioni članovi uzdržani.
Ne žuriti
Pravnik i bivši ministar unutrašnjih poslova Sergej Sekulović, rekao je Vijestima da misli da je predlog dobra polazna osnova za dalji dijalog i da je pohvalno što se kroz zakonski tekst pokušava riješiti problem, ali da je pitanje da li se tome pristupilo na najbolji način.
“...Odbor povjerenika neće biti rješenje ukoliko se opet ne uspiju održati izbori. Mislim da treba stvoriti jasan osnov da Vlada može da raspusti lokalni parlament ukoliko se izborni proces ne zaokruži u razumnom roku. Ovo prije sve zbog ustavne norme o maksimalnom četvorogodišnjem mandatu. Odbor povjerenika, koji pati od nedostatka demokratskog legitimiteta, pa je i vremenski jasno ograničen, mora biti most za uspostavljanje zdrave atmosfere do konstituisanja vlasti koja proističe iz volje građana. Dakle, motivi su mi jasni, ideja o preciznom zakonskom utemeljenju za raspuštanje lokalne skupštine u ovakvim slučajevima prihvatljiva, samo što ne mislim da je treba donositi hitno, bez javne rasprave...”, ocjenjuje on.
Mijenjati izborni zakon
Iz Demokrata su u subotu saopštili da vjeruju da njihov predlog može postati zajednička inicijativa skupštinske većine.
“Svima je u interesu da se što prije riješi ovaj politički i pravni galimatijas u Šavniku, tako da očekujem podršku kolega iz parlamentarne većine, odnosno da ovaj predlog, koji smo mi napisali, zajedno predamo u sklupštinsku proceduru, što bi ujedno značilo da će on dobiti i potrebnu većinu”, rekao je TV Vijesti poslanik Demokrata Duško Stijepović.
Iz ključnih aktera skupštinske većine Vijestima juče nisu odgovorili kako gledaju na predlog Demokrata i hoće li podržati njegovo usvajanje.
S druge strane, predsjednik Opštine Šavnik i član Glavnog odbora (GO) DPS-a Jugoslav Jakić, ocijenio je za Vijesti da je protivustavno mijenjati izbornu materiju Zakonom o lokalnoj samoupravi.
“Pokrenite dijalog i dajte da promijenimo Zakon o izboru odbornika i poslanika, a ne da ad hoc donošenjem izmjena Zakona o lokalnoj samoupravi utičete na izbornu volju i odlučujete o tome hoće li se izbori poništavati. To je nedopustivo za demokratiju u jednoj zemlji. Vjerujem da ni parlamentarna većina, koja se, čuli smo, zalaže za evropski put, ni Vlada neće podržati usvajanje izmjena tog zakona”, istakao je.
Jakić optužuje Demokrate da su izazvale krizu u Šavniku ne glasajući za to da se ponove izbori. Ponavlja da se ona može razriješiti samo promjenom izbornog zakona.
“Izborni proces u Šavniku traje i nije završen. Ako ove izmjene budu usvojene, uslijediće epilog na Ustavnom sudu. Nadam se da Vlada to neće dozvoliti, jer bi ona po predlogu izmjena trebalo da uvede prinudnu upravu”, navodi on.
Rješenje za kraj agonije
Nosilac liste Za budućnost Šavnika Gavrilo Cerović, kazao je Vijestima da podržava potez Demokrata i da je izmjene trebalo davno predložiti.
“Podržavam da se prekine ova agonija. Država je priznala da su i službenici MUP-a (Ministarstvo unutrašnjih poslova) učestvovali u svemu ovome, te priznala da su pojedini organi učestvovali u izbornom raseljavanju Šavnika. Podržavam da se nanovo raspišu izbori, da se birački spisak potpuno prečisti, a već je u fazi prečišćavanja, i da se onda izbori održe kao što se održavaju u civilizovanom svijetu. Ovo je jedino moguće rješenje”, zaključuje on.
Do sada je pred pravosudnim organima procesuirano više desetina lica zbog dešavanja u vezi sa izborima u Šavniku, koja su uključivala brojne incidente, pa i fizičke sukobe.
Prema dosadašnjim rezultatima izbora, opozicione koalicije imaju 121 glas više u odnosu na vladajući savez DPS-a i Socijaldemokrata (SD).
Bogdanović: Izmjene nisu u koliziji s Ustavom
Poslanik Demokrata Boris Bogdanović rekao je Vijestima da Ustav jemči pravo na lokalnu samoupravu, koje građani ostvaruju neposredno i preko slobodno izabranih predstavnika u organima lokalne samouprave. Objašnjava da je Zakonom o lokalnoj samoupravi uređeno i pitanje trajanja mandata skupštine jednice lokalne samouprave.
Propisano je, kaže, da mandat traje četiri godine, i da se, samo u slučaju ako ističe za vrijeme vanrednog stanja, odnosno vanredne situacije, produžava - i to najviše 90 dana po prestanku okolnosti koje su izazvale to stanje.
"Međutim, važećim zakonom nije uređeno pitanje trajanja mandata skupštine kojoj je istekao četvorogodišnji mandat, određen dan održavanja izbora za odbornike, a ti izbori u neprimjereno dugom roku od dana određenog za održavanje izbora nijesu sprovedeni, a da pritom nijesu postojale okolnosti izazvane vanrednim stanjem, odnosno vanrednom situacijom. Pripremljenim predlogom upravo je uređeno to pitanje, i otklonjena pravna praznina u sada važećem zakonu. Samim tim, više je nego jasno da predloženi zakon nije u suprotnosti sa Ustavom Crne Gore i njenim pravnim sistemom", istakao je.
Sekulović: Mnogo je krivaca za stanje u Šavniku
Sergej Sekulović kaže da postoji nužna potreba da se vlast u Šavniku što prije konstituiše, jer je, prema njegovim riječima, postojeće stanje - nepoštovanje osnovnih ustavnih normi i demokratskih principa. Krivica je, navodi, višestruka i podijeljena.
“Neizvedenost normi je svakako među njima... Pošto problemi u opštini Šavnik nisu jedini koji su isplivali u posljednje vrijeme, mada su nesporno specifični, potreba za reformom izbornog zakonodavstva se još jednom ukazuje kao nužna potreba. Svakako i Zakona o lokalnoj samoupravi”, dodaje on.
Drugim zakonom propisuju nove uslove u raspisivanju izbora
Zakonom o izboru odbornika i poslanika predviđeno je da, u slučaju prestanka mandata lokalnom parlamentu prije isteka vremena na koji je birana, šef države raspisuje izbore narednog dana od dana njenog raspuštanja, odnosno narednog dana od dana stupanja na snagu odluke o skraćenju mandata.
Međutim, predlogom Demokrata propisani su novi uslovi za raspisivanje izbora i način kako se to radi, i to kroz Zakon o lokalnoj samoupravi.
“Ukoliko nadležna izborna komisija ne sprovede izbore, ili ne utvrdi konačne rezultate izbora, odnosno Skupštini ne dostavi izvještaj o rezultatima izbora u roku od 90 dana od dana određenog za održavanje izbora, Skupštini tekućeg saziva, danom isteka navedenog roka, prestaje mandat po sili zakona. U slučaju iz stava 1 ovog člana, predsjednik Crne Gore raspisuje nove izbore za odbornike narednog dana od dana prestanka mandata Skupštini”, piše u dokumentu u koji su Vijesti imale uvid.
Hoće da omoguće građanima pravo da biraju i budu birani
U predlogu koji su Demokrate izradile piše da se izmjenama stvaraju “neophodne normativne pretpostavke za ostvarivanje lokalne samouprave i ostvarivanje prava građana da biraju i budu birani, i u onim jedinicama lokalne samouprave u kojima nadležna izborna komisija, u određenom roku od dana održavanja izbora ne sprovede izbore”.
Navedeno je i da se ne dira u osnovni koncept Zakona o lokalnoj samoupravi, koji je, kako stoji u dokumentu, već usaglašen s opštim principom Savjeta Evrope - Evropskom poveljom o lokalnoj samoupravi.
Bonus video:
