Prvog oktobra na obilježavanju 70. godišnjice republike, predsjednik Komunističke partije Kine (KPK) Si Đinping održaće govor u kojem će bespogovorno biti hvaljen rad KPK, počev od 1949. ali, bez obzira na sigurnost i optimizam koje će Si demonstrirati, obični članovi KPK sve su zabrinutiji zbog budućih perspektiva režima - a za to postoje dobri razlozi.
Godine 2012, kada je preuzeo upravljanje KPK-om, Si je obećao da će se Partija potruditi da postigne velike uspjehe u susret predstojećim jubilejima - stogodišnjici osnivanja KPK (osnovana 1921), i stogodišnjici Narodne republike (1949).
Ipak, stalno usporavanje tempa rasta ekonomije i povećanje napetosti u odnosima sa SAD, najvjerovatnije će malo pokvariti raspoloženje tokom praznovanja 2021. godine. A nije isključeno da jednopartijski sistem uopšte i ne doživi 2049.
Tehnički, diktature nemaju rok trajanja, ali se KPK približava granicama opstanka jednopartijskih režima.
Institucionalo revolucionarna partija (PRI) u Meksiku je bila na vlasti 71 godinu (1929-2000); Komunistička partija Sovjetskog Saveza vladala je 74 godine (1917-1991); tajvanski “Kuomintang” trajao je 73 godine (od 1927. do 1949. u matičnoj Kini i od 1949. do 2000. na Tajvanu).
Sjevernkorejski režim (porodična dinastija staljinista) vlada već 71 godinu i jedini je savremeni konkurent Kini.
Ali, istorijski trendovi nisu jedini razlog zabrinutosti u KPK-u. Uslovi koji su omogućili ovom režimu da se oporavi od maoističkih katastrofa i procvjeta u posljednje četiri decenije, generalno je zamijenilo nepovoljnije (u nekim aspektima i više neprijateljsko) okruženje. Glavna prijetnja dugoročnom opstanku Partije jeste hladni rat sa Sjedinenim Državama.
Tokom skoro svih perioda nakon Mao Cedunga, rukovodstvo Kine se na međunarodnoj sceni držalo neprimjetno, brižljivo izbjegavajući bilo kakve konflikte i istovremeno prikupljajući unutrašnju snagu. Ali, 2010. godine Kina je postala ekonomska lokomotiva koja je počela da sprovodi odlučniju spoljnu politiku. To je izazvalo gnijev Amerike koja je postepeno počela da prelazi sa politike uzajamnosti na politiku konfrontacije, a što se sve može danas i uočiti.
Zahvaljujući nadmoćnosti u vojnom potencijalu, tehnologijama, ekonomskoj efikasnosti i broju saveznika (koji ostaju pouzdani, bez obzira na destruktivno rukovođenje predsjednika Trampa), SAD imaju mnogo više šansi od Kine za pobjedu u kinesko-američkom hladnom ratu. I mada američka pobjeda može biti i Pirova, ona će, nesumnjivo, zauvijek odrediti sudbinu KPK-a.
Osim toga, KPK se suočava sa ozbiljnim ekonomskim problemima. Takozvano kinesko čudo podstakli su velika i mlada radna snaga, brza urbanizacija, ogromne infrastrukturne investicije, liberalizacija tržišta i globalizacija. Uloga svih tih faktora sada se ili smanjila ili je nestala.
Rast ekonomije mogle bi da pomognu radikalne reforme, a dijelom i privatizacija neefikasnih državnih firmi i odbacivanje neomerkantilističkih metoda u spoljnoj trgovini. Ali uprkos zvaničnim izjavama o daljim reformama tržišta, KPK se protivi njihovom sprovođenju držeći se umjesto toga politike koja, na štetu privatnih, podstiče državna preduzeća. Državni sektor formira ekonomsku osnovu jednopartijske vlasti, pa je mogućnost da rukovodstvo KPK odjednom podrži radikalne ekonomske reforme vrlo slaba.
Podjednako su zabrinjavajuće i unutrašnjopolitičke tendencije. Pod vođstvom Sija KPK se odbacila pragmatičnost, ideološku fleksibilnost i kolektivno liderstvo koji su joj dobro služili u prošlosti. Zbog neomaoističkog zaokreta u partiji (uključujući strogo poštovanje ideologije, surovu organizacionu disciplinu i autoritarno upravljanje koje se oslanja na strah) rastu rizici od katastrofalnih političkih grešaka.
Da, naravno, KPK se neće predati bez borbe. Kako vlast bude slabila, partija će, vjerovatno, pokušavati da raspali nacionalistička osjećanja kod svojih pristalica i istovremeno pojačavati represiju prema oponetima.
Ali ta strategija neće pomoći da se jednopartijski režim u Kini bude spasen. U kratkoročnoj perspektivi nacionalizam može biti podrška KPK-u, ali će vremenom ta energija oslabiti, posebno ako Partija ne bude uspjela da obezbijedi stalno povećanje životnog standarda. A režim koji se oslanja na prinudu i nasilje moraće da plati visoku cijenu u vidu pada ekonomske aktivnosti, rasta otpora u narodu, povećanja troškova na bezbjednost, a takođe i u vidu međunarodne izolacije.
Sve to uopšte nije ni nalik na sliku koja izaziva oduševljenje, a koju će Si predstaviti kineskom narodu 1. oktobra. Ipak, nikakva retorika ne može promijeniti činjenicu da krah vladavine Komunističke partije Kine danas izgleda bliže nego ikada, još od vremena okončanja Maove ere.
Autor je profesor na Claremont McKenna College Copyright: Project Syndicate, 2019.
Bonus video:
