Predsjednik Srbije u 2021. očekuje „velike izmjene“ i jedan drugačiji put Srbije ka Evropskoj uniji. To je Aleksandar Vučić najavio u ponedjeljak u Parizu, nakon razgovora s predsjednikom Francuske Emanuelom Makronom. Predsjednik Srbije je uvjeren u ubrzanje evrointegracija, što bi, kako kaže, trebalo da bude rezultat početka primjene nove metodlogije u procesu pristupanja: „Poglavlja će se otvarati po klasterima i vjerujem da tako možemo da otvorimo više poglavlja u jednoj godini nego u prethodne tri-četiri zajedno“.
Nova metodologija proširenja EU usvojena je početkom 2020. godine, upravo na insistiranje Francuske. Ona predviđa tematsku podjelu dosadašnjih preko 30 poglavlja na šest klastera koji objedinjuju teme - vladavine prava, tržišta, ekonomije, zelene agedne i povezivanja, poljoprivrede i resursa i spoljnih odnosa.
Sjeverna Makedonija i Albanija će svoje pristupne pregovore početi po novoj šemi, a Srbija i Crna Gora su pristale da, poslije godina pregovaranja po staroj metodi, pređu na novu.
Kako će konkretno ti novi procesi izgledati, to se još ne zna, ni u Briselu, a ni na Balkanu.
Nova metodologija „na papiru“
Evropska komisija trenutno radi na tzv. Planu primjene nove metodologije na Albaniju i Sjevernu Makedoniju, i posebno na Srbiju i Crnu Goru, što bi zatim trebalo da potvrde i zemlje članice EU. Očekuje se da se pregovarački okviri usvojeni sa Beogradom i Podgoricom neće mijenjati, odnosno da će otvaranje (u slučaju Srbije) i zatvaranje klastera zavisiti prvenstveno od napretka u vladavini prava i usvojenih mjerila za otvaranje, odnosno prelaznih i mjerila za zatvaranje.
Portparolka Evropske komisije Ana Pisonero, za DW objašanja da nova metodologija ima za cilj da pristupne pregovore učini vjerodostojnijim, predvidljivijim, dinamičnijim i vođenim jačim političkim angažmanom. Ona dodaje da se predviđa otvaranje više poglavalja obuhvaćenih klasterom odjednom, pod uslovom da država-kandidat prethodno dostigne dovoljan nivo u sprovođenju reformi: „O detaljima nove metodologije se još raspravlja u Savetu EU, u okviru diskusije o pregovaračkim okvirima za Albaniju i Severnu Makedoniju. Posebna diskusija se vodi o primeni metodologije na Srbiju i Crnu Goru, s obzirom na to da su one naprednije u svojim pristupnim pregovorima i da je cilj prilagoditi tu metodologiju u postojeće pregovaračke okvire. Mislim da je zato još rano da govorimo konkretno o njenoj primeni“.
Šta bi to značilo u praksi?
Crna Gora sa otvorenim svim poglavljima ima praktično otvorenih svih šest klastera, a njen posao u 2021. godini biće ispunjavanje prelaznih mjerila. U Briselu naglašavaju da je trenutno osnovni posao Podgorice napredak u prelaznim mjerilima u oblasti vladavine prava, odnosno prvog klastera, i da bez tog napretka nema pomjeranja po drugim pitanjima.
Sa druge strane, Srbija, koja je do sada otvorila 18 od 35 pregovarčkih poglavlja, ispunila je uslove za otvaranje prvog klastera, a vlasti najavljuju otvaranje „novih klastera u junu i decembru“.
U Briselu insistiraju na otvaranju trećeg klastera koji se odnosi na ekonomske reforme i četvrtog klastera koji obuhvata transport, energetiku i očuvanje životne sredine i borbu protiv klimatskih promjena. Takvim redosledom Srbija bi praktično paraleno sa EU radila na evropskim prioritetima za naredni period, naglašavaju u Briselu.
Portugalija, zemlja koja trenutno predsjedava EU, najavljuje da za jun planira četiri međuvladine konferencije kojima bi se, po mogućstvu, započeli pristupni pregovori sa Skopljem i Tiranom, otvorio novi klaster sa Srbijom i ispunila određena prelazna mjerila sa Pogoricom. Međutim, pored nove metodologije, novog vokabulara i uobičajenog optimizma Komisije, ostali su „stari problemi“. Za njihovo rješavanje potrebno je zalaganje Zapadnog Balkana, ali i volja Evropske unije.
Još jedan „udarac u zid“ i još jedan novi početak
U posljednjoj analizi Centra za evropske političke studije iz Brisela (CEPS) ocjenjuje se da je politika proširenja EU krajem prošle godine „udarila o zid“ i da je došlo do kompletne blokade - s jedne starane, Bugarska je blokirala pregovarački okvir za Sjevernu Makedoniju, a samim ti i za Albaniju, jer se dvije zemlje i dalje „vode u paketu“, dok se Srbija i Crna Gora godinu dana nisu pomjerile u svojim pregovorima.
U CEPS-u napominju da je Podgorica uspjela da zatvori samo tri poglavlja za isti onaj period za koji je Hrvatska zatvorila cjelokupne pregovore o pristupanju.
Istovremeno, Bosna i Hercegovina i Kosovo su još daleko i od ideje o pristupnim pregovorima sa EU.
„Posvećenost evropskoj perspektivi Zapadnog Balkna, iako često pominjana u zvaničnim dokumentima EU, ostaje mlaka. Većina zemalja članica su neodlučne da se angažuju u tom pravcu, što oslikava stav javnog mnjena u nekim članicama o daljem širenju EU“, navodi se u analizi briselskog Centra za evropske političke studije.
U Evropskoj komisiji su, predstavljajući novu metodologiju, pored najave mogućeg „ubrzanja procesa pristupanja“, najavili i „više političkog angažmana“. To bi trebalo da znači manje birokratije, a više direktnog učešća zemalja članica u procesu.
U skladu sa tim, obećanje francuskog predsjednika Makrona Vučiću o „podršci Francuske“ uliva dodatnu nadu da bi njemačko-francuski dvojac mogao da bude dodatni pokretač, ne samo nove metodologije, već i preko potrebne obnovljene politike proširenja Evropske unije na Zapadnom Balkanu.
Bonus video:
