Kad se pojavio Roman sa kokainom, izazvao je pometnju u Parizu, u Rusiji, a i u cijeloj Evropi. Svi su željeli da znaju ko je tako bistar, pismen i opasan autor, a znalo se da mora biti emigrant iz Rusije, sa adresom u Parizu. Odličan tekst o ovoj knjizi priredio je ranije na stranicama ART-a Vujica Ognjenović. Nezvanični autor Romana sa kokainom je M. Agejev. Kombinacija propasti društva, kokaina i rasprave o revoluciji prožimaju se kroz ovo fantastično djelo. U nedeljniku NIN Zoran Đinđić je 1986. godine u rubrici „Predlog za prevod“ objavio tekst o ovom romanu, a knjiga je objavljena sledeće godine. Evo početka teksta:
„Pokušaj da jednu misteriju rasvetlimo drugom neumitno nas dovodi u blizinu crne umetnosti alhemije. Tamo gde je "svetlost" saznanja vođena nadom da će u slučajnom ukrštanju nepoznatog sa nepoznatim nastati prozirni kristal onog nužnog, koje iz nedoumice obeležavamo slabom rečju "istina".“
Dakle, Trinaestojulska nagrada je misterija već godinama. Kako onda objasniti „uzbzrkanu javnost“, i misteriju vezanu za jedno od imena sa liste potencijalnih dobitnika. Od svih akademika, književnika (to svakako plemenitije i isplativije zvuči nego riječ pisac), istoričara, institucija, umjetnika i slikara, pored nekoliko imena ne piše ništa. Najviše javnost interesuje ko je Aleksandar Damjanović, misteriozna zaslužna ličnost pod brojem četiri. Na listi su mnogi savjetnici, većinom bivši savjetnici predsjednika države, predsjednika parlamenta i premijera. Međutim, oni za javnost i nisu toliko važni koliko A. D.
Više od toga ko je najzaslužniji i ko će dobiti nagradu polemiše se o A. D. Ukoliko je ta misteriozna ličnost vođa institucije CKM, onda je trinaestojulska nagrada dobila ime ne po datumu kad je dignut ustanak, već po rakiji trinaestojulki. Jer samo pijan čovjek može izvoz i uvoz kiča da nagradi kandidovanjem za najveće državno priznanje. Crnogorska kulturna mreža godinama kulturu svodi na kliše i kič.
Ako je baš o tom A. D. riječ, onda treba pored imena da piše „agitator“ ili „čuvar identiteta“, ili čak „Crnogorac po zanimanju“. Propagirajući stereotipe i pozlaćeni dio identiteta, A. D. je uspio da dobar dio motiva iz Crne Gore svede na nivo Guče, ne u smislu masovnosti, već u smislu bljutavog i degutantnog.
Stavljajući šapu, ili tapiju na sve crnogorsko, braneći nebranjivo, A. D. kao samozvani kontrolor ispeglanosti zastave i uglancanosti grba stoji rame uz rame sa vrlim istoričarem opšte prakse Mirslavom Ć. Ako je na listi A. D. zaista taj A. D. na kog javnost sumnja, onda je Miroslav Ć. zapostavljen, i učinjena je nepravda slična onoj iz 1918. godine.
Naravno, na listi je i režiser Božićnog ustanka, kao i Živko Andrijašević. Prođe stotinu godina dok čovjek trepne. Misterije jednog vijeka su na listi. Ako bi uporedili fotografije Sekule Drljevića sa likom Živka Andrijaševića, nedostaju samo brkovi. Misterije kreiraju podložan teren za teorije. Eto đe nas je doveo A. D. sudarom podsvjesnog i nesvjesnog. Crna Gora, jedna kulturna alhemija.
Bonus video:
