Predavanje “Obilježavanje stradanja - kontroverzna izgradnja sjećanja”, koje je u srijedu veče u Podgorici održao istoričar i kustos Miloš Vukanović, osvrće se na sve aspekte i problematiku obilježavanja mjesta stradanja kroz spomeničku kulturu i muzeje.
Nakon istorijskog pregleda razvoja izgradnje sjećanja tokom istorije, i uvoda u početak izgradnje kulture sjećanja o zločinima nakon Drugog svjetskog rata, Vukanović je dao teoretski uvid u ideološke, metodološke i obrazovne izazove prezentacije takvih događaja.
“Globalni pristup izgradnje ovakvih muzeja je doživio evoluciju od muzeja ‘hramova’ posvećenih žrtvama do ‘foruma’ za razgovor o ovakvim događajima. Ovakve ustanove pomažu društvu ne samo da zaliječe rane koje ih opterećuju, već da budu osnov društvenog progresa kroz suočavanje sa negativnim i traumatičnim nasljeđem”, ocijenio je Vukanović na predavanju u u Modernoj galeriji u Podgorici.
Prema njegovom mišljenju, iz savremene vizure obilježavanje stradanje će uvijek biti kontroverzno, prije svega zbog neizbježnih različitih pogleda na takve događaje, ali i kontinuirane ideološke ili političke zloupotrebe.
“Primjer muzeja u Jasenovcu koji ima pola vijeka rada na kreiranju sjećanja o zločinu, a koji je obnovljen uz naučnu saglasnost tri strane - hrvatske, srpske i jevrejske, a koji je i dalje osporavan od ekstremističkih, ali i državnih krugova je najbolji primjer izazovnog rada kod ovakvih tema. Postmoderna relativizacija svih inicijativa i disonantni diskurs o svakom zločinu, kao i određeno zasićenje osnivanja ove vrste memorijala, predstavlja glavni izazov razvoja ovakve vrste muzeja. Međutim, suočeni sa izazovima savremenog društva, muzeji forumi posvećeni osjetljivim i traumatičnim temama ipak i dalje zadržavaju svoju ulogu razvoja kritičkog i konstruktivnog odnosa ka traumatičnim temama prošlosti”, ocijenio je Vukanović.
On je konstatovao da u Crnoj Gori, nažalost, još nema ni inicijativu za realizaciju jednog ovakvog poduhvata. Vukanović smatra da bi pokretanje inicijative za osnivanje ovakve ustanove konačno premjestilo diskurs o zločinima iz dnevnopolitičke i društveno negativne u opšteprihvatljiv diskurs koji će dovesti do društvenog koncenzusa i razbijanja opterećenja društva ovim događajima.
“Takođe, ovakav tip muzej prije svega ima obrazovnu ulogu - ulogu mjesta okupljanja ali i suočavanja sa predrasudama i zabludama”, zaključio je Vukanović.
Predavanje je dio izložbe Missing Stories, međunarodnog umjetničkog projekta Gete instituta Beograd.
Izložba „Missing Stories. Prinudni rad u vrijeme nacističke okupacije. Pogled umetnika” otvorena je 15. juna u Modernoj galeriji.
Međunarodni umjetnički projekat” realizovan je uz podršku njemačke fondacije „Sjećanje, odgovornost, budućnost” (evz). Pet kustoskinja i kustosa (dr Tomas Elzen - Umetničke zbirke i muzeji Augzburg: H2 - Centar za savremenu umetnost, Augzburg; dr Sanja Kojić Mladenov - Muzej savremene umetnosti Vojvodine, Novi Sad; Una Popović - Muzej savremene umetnosti Beograd, Beograd; Adela Demetja - Tirana Art Lab, Tirana; Natalija Vujošević - Institut za savremenu umjetnost, Cetinje) odabralo je deset umjetnica i umjetnika iz Njemačke, Srbije, Albanije i Crne Gore da se pridruže projektu i iz umjetničke perspektive pristupe temi projekta - prinudnom radu u Trećem rajhu.
Urednica prateće publikacije izložbe „Missing Stories“ je poznata književnica iz Berlina Tanja Dikers.
Tema prinudnog rada tokom nacističke okupacije nedovoljno je prisutna u kolektivnom sjećanju Balkana - malo je dokumentacije o njemu, još manje javnih događaja i rasprava na tu temu, a to tragično poglavlje evropske istorije u potpunosti je izostavljeno u udžbenicima i nastavi istorije. S druge strane, veliki broj porodica pamti sudbine svojih predaka koji su tokom okupacije bili na prinudnom radu u nacističkoj Nemačkoj, bilo u fabrikama, radnim logorima ili u poljoprivredi. Zahvaljujući tome, sudbine prinudnih radnika prisutne su i u individualnom sjećanju sadašnje generacije, a na poseban način ih doživljavaju umjetnici i intelektualci.
Umjetnice i umjetnici koji učestvuju u projektu su: Burkhard Šitni (Njemačka), Kristijan Herl (Njemačka), Aleksandar Zograf (Srbija), Milorad Mladenović (Srbija), diSTRUKTURA (Srbija), Dragan Vojvodić (Srbija), Ivan Salatić (Crna Gora), Lenka Đorojević (Crna Gora), Donika Ćina (Albanija) i Remijon Pronja (Albanija). Neki od umjetnika koji učestvuju u projektu inspiraciju za svoja djela pronašli su u iskustvima svojih predaka koji su bili prinudni radnici tokom nacističke okupacije.
Po izboru kustoskinje Natalije Vujošević, na izložbi u Podgorici, postavci se pridružuju dva crteža Petra Lubarde, iz ciklusa “Iz zarobljeništva”, logoraška košulja Hasene Terzić (oba ljubaznošću Narodnog muzeja Crne Gore), kao i dokumenta Zarije Klikovca (ljubaznošću Ane i Feđe Klikovac), i Jagoša Zečevića (ljubaznošću Nikole Zečevića).
Bonus video:
