Shvatio sam da ono što moram da uradim jeste da odbranim evropsku ideju, da je rekonstruišem, ali i da kritikujem trenutnu političku elitu koja je zaboravila šta je razlog postojanja te evropske ideje, kazao je istaknuti austrijski književnik Robert Menase objašnjavajući svoju potrebu da piše baš o temama Evropske unije, koje, zaključuje se, doživljava posve prirodno.
Nagrađivani romanopisac, esejista i kritičar, bio je gost književnog događaja “Iza pera s Robertom Menaseom, dobitnikom Evropske nagrade za knjigu 2023”, koji je upriličen juče u Podgorici, u Evropskoj kući, a povodom Nacionalnog dana Austrije. Sami autor, uprkos povodu, priznaje da nikad nije razumio šta je nacionalni identitet... Istovremeno, za sebe ističe “da je broj jedan u odbrani i kritikovanju”...
Menaseovi kasniji romani, poput “Istjerivanja iz pakla” (2001), “Kapitala” (2017) i “Proširenja” (2022), istražuju evropsku istoriju i politiku, donoseći mu značajne nagrade, uključujući Njemačku književnu nagradu i Evropsku nagradu za knjigu. Pored ostalog, poznat je po provokativnim esejima o austrijskom identitetu, politici i ulozi Evrope u svijetu. Robert Menase rođen je 1954. u Beču. Studirao je germanistiku, filozofiju i političke nauke, a doktorirao 1980. Na početku karijere je bio jedan od osnivača studentskog časopisa, a predavao je i austrijsku književnost u Sao Paulu. Nakon povratka u Beč, postaje slobodni pisac, a među ranim djelima ističe se “Čulna sigurnost” (1988), dio “Trilogije despritualizacije”.
Roman o složenostima birokratije EU
O njegovom romanu “Proširenje” juče su govorili ministarka za evropske poslove Maida Gorčević, austrijski ambasador u Crnoj Gori Kristijan Štajner i ambasador Evropske unije (EU) u Crnoj Gori Johan Satler, kao i sami Menase.
“’Proširenje’ Roberta Menasea je politički roman koji se bavi složenostima birokratije Evropske unije, s fokusom na ideju proširenja EU. Smješten pretežno u Briselu, roman prati živote nekoliko likova uključenih u rad EU, nudeći satirički i kritički pogled na evropsku politiku. Proširenje je refleksija o izazovima evropske integracije, kao i šire istraživanje identiteta, politike i ljudskog lica birokratije”, stoji u opisu...
Satler je dodao da ono što je bilo u autorovom umu sada se nalazi na 600 plus strana “čudesne” knjige.
“Ohrabrujem da je uzmete. Prevedena je na mnoge jezike, mada ne još na lokalnom, ali rekao bih da se ide ka tome”, kazao je i priznao da je ovo za njega specijalan i ličan momenat.
“Pročitao sam knjigu, da. Urnebesna je i čudesna. Kombinuje dobronamjeran pogled na evropsku birokratiju koja je često ismijavana, pogrešno shvaćena, često korištena i sredstvo mržnje kada nacionalne stvari idu loše”, istakao je Satler.
Kaže da “Proširenje” kombinuje taj dobronamjerni pogled sa urnebesnim zapletom i popularizuje temu i region koji su, kaže, dosta udaljeni od prosječnog građanina.
Životi definisani evropskim projektom
U kontekstu knjige, na događaju je bilo riječi o brojnim temama koje se tiču EU, kao što su finansijska, odnosno fiskalna politika, pitanje mira, zajedništva, nacionalnog identiteta, crnogorskog procesa priključenja..., a prisutni su imali mogućnost da se uključe i postave pitanja.
Štajner je najprije upitao autora romana kako je došlo do toga da se bavi temama koje se tiču EU.
“Svaki put kada me neko pita ovo ja sam iznenađen, jer je za mene logično i najnormalnija stvar da pisac piše o uslovima savremenog života”, istakao je Menase.
Autor kaže da su uslovi naših života definisani “evropskim projektom”, te da više ne živimo unutar nacionalnih država i u nacionalnom mentalitetu.
“Živimo na kontinentu koji raste, postaje sve bliži i bliži i koji se suočava sa problemima i kontradikcijama za koje naši djedovi nisu znali. Drugačije je. Tako da je misliti o savremenom, zapravo zasnovano na fundamentalnosti postojanja EU”, objašnjava on.
Menase je kazao da je biti član i očekivati da se postane član evropske zajednice, proces koji definiše naš život, te da je zato odlučio da pokuša da ispriča kako Evropljani žive.
“Prvi korak je bio da odem u Brisel i da probam da razumijem civilne službenike”, kaže Menase.
Kako navodi, proveo je tamo četiri godine i dosta naučio. Istakao je da postoje predrasude prema određenim službenicima i institucijama, ali i da su one progrešne.
“Pokušao sam da ispričam priču o tim činjenicama”, kaže Menase...
On je u nastavku citirao određene stavove koje se javljaju i koji poručuju da se ulaskom u EU gube identitet, suverenitet, ali kaže da oni koji to govore ne razumiju šta je cilj evropskog projekta.
Crnogorsko iskustvo puno uspona i padova
Sagovornici su se osvrnuli i na Crnu Goru i njen proces evropskih integracija.
“, istakla je Gorčević govoreći o napretku Crne Gore ka učlanjenju u EU, dodajući da se sada osjeća entuzijazam, “ne samo unutar Crne Gore, već i među zemljama članicama i članicama Evropske komisije (EK)”.
"Što se tiče crnogorskog iskustva, na našem putu ka proširenju imali smo uspone i padove, ali mislim da smo naučili iz svojih grešaka. Godina za nama je dokaz da u Crnoj Gori postoji entuzijazam i želja da opravdamo status predvodnika u pregovorima. Za zemlje Zapadnog Balkana postoji strah od članstva drugog reda, jer moć često prati ekonomsku snagu. Ali upravo princip postepene integracije približava države Zapadnog Balkana EU ekonomijama. Kroz Plan rasta polako se integrišemo u jedinstveno tržište Unije, a prvi korak će biti članstvo u SEPA, Jedinstvenom području plaćanja u eurima “, kazala je ministarka Gorčević.
Ona se osvrnula na važnost proširenja kao teme koja se reflektuje i u književnosti, a ne samo kroz političke procese, naglasivši ulogu evropskog zajedništva i književnosti kao mosta između kultura. Gorčević je dodala da je članstvo Crne Gore u EU cilj kome ova Vlada teži, ne zbog štrikova za ispunjavanje mjerila i zatvaranje poglavlja, nego zbog građana koji podržavaju pristupanje EU i već žive evropske vrijednosti.
Menase kaže da je bazična ideja Evropske unije proces prevazilaženja nacionalizama i razvoj zajedničke pravne osnove i zajedničkih državnih institucija. S tim u vezi, istakao je kontradikciju kroz primjer postojanja zajedničke valute, ali nepostojanja zajedničke finansijske politike...
“Što je ludo”, ocjenjuje on i dodaje da je “kriza koju s vremena na vrijeme imamo u ekonomskoj oblasti, proizvod i posljedica tih kontradikcija”.
Kao argument svoje tvrdnje naveo je grčku krizu.
“Posljedica ove neproduktivne kontradikcije je da građani država članica imaju sve više osjećaj da živimo u epohi kriza i to nije dobro. Da bi se to prevazišlo mora se prevazići ova kontradikcija”, tvrdi Menase.
Jedan čovjek - jedan glas
Tako je i Stifler naveo “mnoštvo kriza”, kao što su, navodi, migraciona, kovid, ruska invazija na Ukrajine...
“Ljudi imaju utisak da stvari idu u kompletno pogrešnom pravcu i da političari, i nacionalni i evropski, nemaju odgovore. To je jako pogrešno i srž razloga zašto ljudi gube u povjerenje u autoritet i institucije”, ističe on.
Menase kao još jedan primjer daje to što se uvijek govori da je Evropa demokratski kontinent mada od 27 članica svaka ima sopstveni demokratski sistem.
“Nemamo stvarnu evropsku demokratiju”, ističe književnik.
Podijelio je i priču o raspravi dva profesora kojoj je prisustvovao, koji se nisu mogli složiti oko toga da li Njemačka treba da vodi EU sa više samosvijesti i moći ili sa više poniznosti i pristojnosti. On ih je zaustavio, kako kaže, rekavši: “Koliko ja znam, EU je formirana jer niko u Evropi ne želi više da ga Njemačka vodi”. Prisutne je nasmijala ova anegdota.
“Kako bi moglo biti evropske demokratije ovo je diskusija koju treba započet, samo tada možemo razviti sistem u kom svaki evropski građanin ima isto pravo i istu sigurnost. Jedan čovjek - jedan glas, to mora biti evropska demokratija”, završio je Menase.
Književni događaj privukao je veliki broj publike koja je bila podstaknuta i na interakciju... Diskusija s publikom dodatno je obogatila događaj, a Menase je odgovarao na pitanja o identitetu, politici i ulozi književnosti u društvu, podstičući prisutne na dublje promišljanje o značaju evropske ideje u današnjem vremenu.
Bonus video:
