Skender Smajli (64) 15 sati dnevno prima dodatni kiseonik zbog hronične plućne bolesti koji je dobio od višedecenijske izloženosti zagađenju vazduha od starih fabrika na ugalj koje su uobičajene na Balkanu.
Smajli živi u selu nadomak kosovskog grada Obilić, u kojem se nalaze dvije elektrane na ugalj poput onih koje se, između ostalog, smatraju krivcima za emisiju gasova koji zagrijavaju planetu i izazivaju klimatske promjene. To je tema globalnih pregovora COP26 koji sjutra počinju u Glazgovu u Škotskoj.
Prisjećajući se dana na poslu prije nego što je primoran da ode u prijevremenu penziju zbog invaliditeta, Smajli je za agenciju Rojters rekao da su on i ostali radnici “morali da čiste peći u kojima se ložio ugalj, na visokim temperaturama i sa puno prašine i pepela”.
Besim Morina, pulmolog koji liječi Smajlija, kaže da mu je njegova glavna dijagnoza hronična opstruktivna bolest pluća kojoj je najviše doprinijelo to što je radio u Kosovskoj energetskoj korporaciji (KEK), kao i to što živi blizu nje, navodi Rojters.
“Većina mojih prijatelja (iz fabrike) su umrli od toga”, rekao je Smajli, koji takođe ima Parkinsonovu bolest.
Rojters piše da se Kosovo hvali cijenama električne energije koje su među najjeftinijim u Evropi, samo šest euro centi za kilovatčas, “što je nasljeđe njegove socijalističke prošlosti u staroj federalnoj Jugoslaviji, a potom Srbiji do nezavisnosti 2008. godine”.
Međutim, aktivisti za zaštitu životne sredine kažu da je stvarna cijena puno veća kada se uzme u obzir uticaj zastarelih elektrana na ugalj na javno zdravlje.
U izvještaju Svjetske banke iz 2019. navedeno je da zagađenje vazduha ubije oko 760 ljudi godišnje na Kosovu.
“Opština Obilić ima oko 30 odsto više pacijenata sa hroničnim respiratornim oboljenjima i 30 odsto više oboljelih od malignih tumora (kancera) nego u drugim djelovima Kosova kao rezultat zagađenja životne sredine”, rekao je Rojtersu Haki Jašari, direktor službe hitne pomoći u Obiliću, koji se nalazi blizu prijestonice Prištine.
Rojters piše da se šest država zapadnog Balkana, bivših jugoslovenskih republika, i Albanija, uveliko oslanjaju na ugalj za proizvodnju energije, ali da će morati dramatično da smanje tu zavisnost kao uslov za članstvo u Evropskoj uniji kojem teže.
Ovaj region je bogat lignitom, mekim ugljem čiji relativno niski energetski sadržaj sagorijevanjem proizvodi izuzetno toksično zagađenje, piše britanska agencija. Prema zvaničnim podacima, Kosovo je na petom mjestu u svijetu po rezervama lignita, sa 12-14 milijardi tona.
Evropska komisija je ranije ovog mjeseca pozvala Kosovo, koje više od 90 odsto svoje struje proizvodi u dvije termoelektrane u Obiliću, da se odvikne od oslanjanja na snabdijevanje energijom iz uglja, koja je opasna po zdravlje.
Ekolozi kažu da će Kosovu biti potrebna finansijska podrška EU da bi prešlo na čistiju energiju.
“Budućnost uglja je pod zemljom”, kaže Besfort Kosova iz Balkan Green fondacije, koja se bavi održivim razvojem zapadnog Balkana.
“Prema našim podacima, ljudi (koji žive u kontaminiranim područjima) gube oko pet godina života zbog zagađenja vazduha”.
Bonus video:
