Prodaja municije i oružja u Srbiji i Bosni i Hercegovini, nakon invazije Rusije na Ukrajinu, počela je da cvjeta.
Britanski Ekonomist piše da su teroristi i gangsteri uživali u oružju nakon raspada Jugoslavije 1990-ih, te da je sada red na zapadne vlade.
Sa ratom koji bjesni u Ukrajini, oni prikupljaju municiju i minobacače u regionu.
Proizvođači oružja na Zapadnom Balkanu, kako piše Ekonomist cvjetaju.
Srpski izvoz oružja se učetvorostručio od 2020. godine - oko 800 miliona eura njegove municije otišlo je u Ukrajinu od invazije. Izvoz Bosne u prva četiri mjeseca 2024. godine skoro se udvostručio u poređenju sa istim periodom prošle godine, piše Ekonomist.
"Fabrike municije rade danonoćno", kaže Jasmin Mujanović iz Instituta za strategiju i politiku Nju Lajn Insittuta.
Tokom hladnog rata, piše britanski nedjeljnik, bezbjednosno paranoična Jugoslavija je imala veliku vojsku koju je podržavao veliki vojno-industrijski kompleks.
Ostaci odbrambene industrije sada su koncentrisani u Bosni i Srbiji, koje čine preko 90 odsto vojnog izvoza zapadnog Balkana. Od posebnog interesa za Ukrajinu i njene pristalice je sposobnost industrije da proizvodi municiju i opremu standarda sovjetskog i NATO-standarda. Njena roba je takođe generalno jeftina - bosanska školjka može koštati četvrtinu cijene od zapadne.
I Bosna i Srbija imaju zakone koji ih ograničavaju da prodaju oružje u ratnim zonama, podsjeća Ekonomist. Ali oni su pronašli rješenja preko trećih strana.
Amerika je, na primjer, glavni kupac bosanskih metaka koje preusmjerava u Ukrajinu. Srbija je, uprkos odbijanju da uvede sankcije Rusiji, poslala hiljade artiljerijskih metaka preko Češke, Turske i gomile drugih kompanija.
Balkanske članice NATO-a, Hrvatska, Albanija, Crna Gora i Sjeverna Makedonija, prenijele su veliki dio svojih zaliha starog sovjetskog oružja. Nedavni izvještaji, piše Ekonomist, sugerišu da bi Hrvatska mogla da obnovi kuvajtske tenkove m-84 (jugoslovenska verzija sovjetskog T-72) koji bi bili poslati u Ukrajinu.
Za neke regionalne vlade to je prilika da dobiju politički kredit kod Amerike i Evropske unije. To se posebno odnosi na one koji teže ulasku u EU, poput Bosne i Albanije. Ukrajina koristi taj momenat.
U februaru je ukrajinski predsjednik Volodimir Zelenski pozvao na zajedničku proizvodnju oružja sa zemljama zapadnog Balkana kako bi se osigurao "opstanak" Ukrajine. Ekonomski motivi su takođe u igri, sugeriše Katarina Đokić iz Stokholmskog međunarodnog instituta za istraživanje mira. Bosanske fabrike municije, koje su nekada bile na ivici gašenja, sada su popunjene.
Za Aleksandra Vučića, predsjednika Srbije, prodaja oružja Ukrajini dio je delikatnog balansiranja između Zapada i Rusije. Ali oni su i dobar posao.
"Obožavam kada izvozimo oružje", rekao je jednom Vučić, "to je čisti priliv deviza". Srpsko oružje se obično pojavljuje u dalekim sukobima. U julu Amnesti internešenel, organizacija za zaštitu ljudskih prava, izvjestila je da je pronašla ogromne količine srpskog oružja u ratom razorenom Sudanu. Istraga koju su sproveli BIRN, mreža balkanskih reportera, i Haaretz, izraelski list, otkrila je porast srpskog oružja koje je dopremljeno u Izrael od napada u oktobru 2023. Srpski izvoz oružja ne odgovara uvijek ukusu njenih nacionalista, navodi Ekonomist.
Milorad Dodik, kao lider Republike Srpske, poziva na etničku srpsku superdržavu, kritikuje prodaju oružja Ukrajini. Neki etnički Srbi su otišli da se bore za Rusiju. Drugi u regionu brinu o uvozu oružja Srbije, a ne o njenom izvozu.
Nedavna kupovina Srbije borbenih aviona Rafal francuske proizvodnje oduševila je zapadne vlade, ali je uzdrmala Hrvatsku i Kosovo. U svakom slučaju, decenijama nakon završetka ratova koji su uslijedili nakon raspada Jugoslavije, balkanska trgovina oružjem i dalje je jaka, piše Ekonomist.
Bonus video:
