Prilikom odlučivanja o molbama za uslovni otpust, sudovi cijene ukupno ponašanje osuđenog prilikom izdržavanja kazne, kao i izvještaje Uprave za izvršenje krivičnih sankcija, ali sudovi veliku pažnju pridaju i činjenici da li je osuđeni nadoknadio štetu koju je pričinio izvršenjem krivičnog djela.
Kada se sagledaju svi ti aspekti, donosi se odluka o eventualnom prihvatanju molbu za uslovni otpust.
Dio branilaca osuđenih, međutim, ponavlja da sudovi često “iznalaze razloge” kako bi osuđene ostavili iza rešetaka, iako su, kako tvrde, ispunili sve zakonske ulove i dobili pozitivna mišljenja nadležnih za prijevremeni izlazak sa robije...
Jedan od primjera je kada je sud odlučio u korist osuđenog je rješenje krivičnog vijeća Višeg suda u Podgorici od 28. oktobra 2024. godine, kojim se usvaja molba V. M. pa se nakon pravosnažnosti rješenja otpustio sa izdržavanja kazne izrečene presudom Višeg suda u Podgorici u februaru 2013. godine...
Upozorava se, međutim, da će sud opozvati tu odluku ako osuđeni dok je na uslovnom otpustu, učini jedno ili više krivičnih djela za koje je izrečena kazna zatvora preko jedne godine.
U obrazloženju piše da je ta osoba, preinačenom presudom Apelacionog suda, oglašena krivim za teško ubistvo, u sticaju sa krivičnim djelom - nedozvoljeno držanje oružja.
U izvještaju Zavoda za duge kazne, pojašnjava se da je taj muškarac, kome kazna ističe u novembru 2028. godine, u mladosti praktikovao zdrav način života, koji nije podrazumijevao konzumiranje psihoaktivnih supstanci i da ostavlja utisak osobe sa pozitivnim vrijedonosnim preferencijama, što se posebno istaklo tokom boravka na izdržavanju kazne...
“Odlukom načelnika, od januara 2014., zatvorenik je radno angažovan u biblioteci. Za rad je ocijenjen najboljim ocjenama. Tokom boravka na izdržavanju kazne nije pokazivao problem u adaptaciji, pa nije ni disciplinski kažnjavan. Vijeće Višeg suda je razmotrilo cjelokupne spise predmeta i odlučilo da usvoji molbu. Sud zaključuje da iz spisa predmeta proizilazi da je osuđeni stekao zakonsko pravo na traženje uslovnog otpusta jer je izdržao dvije trećina izrečene kazne zatvora. Dodaje se da je nadoknadio štetu koju je prouzrokovao krivičnim djelom, jer je prodajom svoje imovine sa 34.585 eura isplatio oštećenu porodicu, te da je ostao dug od 9.622 eura sa kamatom”, stoji u sudskoj odluci.
U drugom slučaju Viši sud je kao neosnovanu odbio molbu za uslovni otpust osuđenog M. Š. sa preostalog izdržavanja kazne zatvora izrečene u maju 2019. godine...
U izvještaju UIKS-a, navedeno je da je rješenjem Osnovnog suda u Danilovgradu oslobođen od izvršenja pet odsto od prethodno utvrđene kazne zatvora za ubistvo od 14 godina, odnosno osam mjeseci i 16 dana. U dopuni izvještaja je navedeno da nije disciplinski kažnjavan.
“Tokom boravka u zatvoru predstavio se kao disciplinovan zatvorenik… Uzimajući u obzir cjelokupnu analizu zatvorenika, njegovo ponašanje, odnos prema službenim licima, smatraju da se zatvorenik popravio i da je njegovo ponašanje korektno. U dopisu Osnovnog suda u Danilovgradu navedeno je da ne postoje podaci koji se tiču vođenja parničnog postupka oštećene porodice, u vezi naknade nematerijalne štete. U dopisu punomoćnika oštećene porodice između ostalog se navodi da nisu pokretali imovinsko pravni zahtjev, jer novac nije odlučan, već je oštećenoj porodici jedino važno stvarno kajanje, izvinjenje porodice osuđenog i samog osuđenog, kao i tačne informacije o naručiocu finansijeru”, navodi se u obrazloženju rješenja.
Predstavnik UIKS-a je na ročištu predložio da sud usvoji molbu za uslovni otpust, a zastupnik optužbe konstatovao da su ispunjeni uslovi propisani zakonom, te da treba udovoljiti molbi za davanje uslovnog otpusta.
Uprkos svemu, kao glavni razlog da se odbije molba za uslovni otpust za sud je izvještaj za uslovni otpust u kojem je navedeno da osuđeni nema adekvatan uvid u počinjeno krivično djelo - navedeno je u obrazloženju rješenja Višeg suda.
Žalbe sudu u Strazburu
Advokatica Sanja Bojanović, branilac brojnih osuđenih koji izdržavaju zatvorske kazne u UIKS-u, najavljuje žalbe pred Evropskim sudom za ljudska prava, nakon što je mnogima odbijena molba za uslovni otpust. Tvrdi da im je na taj način povrijeđeno pravo na slobodu.
“Većina osuđenih u posljednje vrijeme negoduje zbog odluka sudova povodom molbi za uslovni otpust. Iako imaju sve zakonski stečene uslove za uslovno otpuštanje, saglasnost oštećene strane i državnog tužilaštva, sudovi iznalaze banalne razloga kako bi osuđenim licima odbili molbu za uslovni otpust”, kaže.
Tvrdi da se dešava u nekoliko slučajeva da sudovi sa istim vijećem donose različite odluke.
“Tako je po molbi za uslovni otpust osuđenog N. V. tročlano vijeće Višeg suda, s jedne strane, usvaja molbu za uslovni otpust, cijeneći da je ispunio sve zakonske uslove propisane članom 37 Krivičnog Zakonika Crne Gore, kao i to objektivni uslov da je izdržao 2/3 izrečene kazne zatvora. Vijeće je imalo u vidu da je djelimično nadoknadio štetu oštećenima, što je utvrdio iz spisa predmeta koji se vodio pred parničnim sudom radi naknade nematerijalne štete, a zatim i u postupku izvršenja kod javnog izvršitelja, pa je našlo da je u tom izvršnom postupku uzeta cijela imovina koju je posjedovao. Od Uprave za nekretnine je pribavljen podatak da druge imovine ne posjeduje. Osuđeni je shodno svojim mogućnostima nadoknadio štetu koju je prouzrokovao krivičnim djelom oštećenima”, objašnjava advokatica.
Dodaje da je, s druge strane, isto tročlano vijeće odbilo molbu osuđenom M. Š., za uslovni otpust, iako postoji saglasnost državnog tužilaštva.
“UIKS je dao pozitivno mišljenje. Vijeće u svojoj odluci nalazi da je osuđeni ispunio objektivni uslov, dok nije ispunjen subjektivni uslov, odnosno da tokom postupka i izdržavanja kazne, nije imao adekvatan uvid u izvršeno krivično djelo, te naknadno revidirani stav u odnosu na izvršeno krivično djelo korespondira sa periodom nakon podnošenja molbe za uslovni otpust. Dakle, po mišljenju ovog vijeća, a kod ocjene dobrog vladanja, što ovaj osuđeni nesporno ima po mišljenju UIKS-a, nije dovoljno samo da je isti izvršavao radne obaveze, ili da nije disciplinski kažnjavan, već je neophodno i da iskaže stav o krivičnom djelu. Vijeće je kod odbijanja molbe za uslovni otpust cijenilo i činjenicu da osuđeni nije nadoknadio štetu nastalu izvršenjem krivičnog djela oštećenima, iako je uvidom kod nadležnog suda utvrdio da tužba za naknadu štete nikada nije podnijela. Nejasno je kako osuđeni može nadoknaditi štetu koja nije utvrđena”, ističe advokatica Bojanović.
Pojašnjava da je sličan stav zauzet u predmetu osuđenog M. G. koji je ispunio objektivni uslov, ali je ipak odbijen zbog činjenice da oštećenima nije nadoknadio štetu nastalu izvršenjem krivičnog djela.
“Iako je uvidom kod nadležnog suda utvrdio da tužba za naknadu štete nikada nije podnijela, obrazlažući da kod takvog činjeničnog stanja, nija važno da li su oštećeni tražili naknadu štete, a posebno da li su to tužbom tražili, već da li je takvu štetu osuđeni nadoknadio, što je mogao učiniti I bez pokretanja odgovarajućeg postupka od strane oštećenih. Ovo je po mom mišljenju, potpuno nejasno. Ujedno ga odbija za uslovni otpust zbog disciplinske povrede, koja se dogodila prije tri godine, iako je UIKS dao pozitivno mišljenje o njegovom ponašanju, radnom angažmanu, pri čemu je činjenica da je disciplinski kažnjavan, neznatna u odnosu na njegovo sveukupno ponašanje”.
Ima li zakonskog uporišta
Bojanović objašnjava da su brojni osuđeni ispunili sve navedene uslove, pa da su čak i od UIKS-a dobili pozitivno mišljenje za ispunjenje uslova za uslovno otpuštanje, “sa naznakom da je kod svih osuđenih lica resocijalizacija završena, da su osuđeni revidirali svoje stavove te prihvatili odgovornost za krivično djelo”.
“U određenim slučajevima nadležna državna tužilaštva daju pozitivna mišljenja i predloge za usvajanje molbe za uslovni otpust. Međutim sudovi su očigledno suprotnog mišljenja, a zašta nemaju zakonsko uporište. Očigledno je da sudovi ne žele primijeniti odredbu člana 37 KZ-a Crne Gore, već šta više, isto selektivno primjenjuje. Odbijanja odnose se na najbanalnije data obrazloženja, i to da “osuđeni nije tokom većeg dijela izdržavanja kazne pokazao jasan stav povodom djela za koje je osuđen”, “da osuđeni nije uputio izvinjenje za krivično djelo za koje je osuđen”, “da nije važno da li su oštećeni tražili naknadu štete”. Sve ovo vodi ka nerealnom stvaranju prakse, te obesmišljavanje instituta uslovni otpust, gdje sudovi “izmišljaju” razloge za odbijanje molbe za uslovni otpust, sa ciljem da osuđena lica ostanu u zatvoru do konačnog isteka kazne na koju su osuđeni. Osuđeni su izjavili žalbe na ovakve odluke prvostepenih sudova. Ukoliko takve odluke budu potvrđene od strane viših instanci, iskoristićemo sva pravna sredstva koja su nam na raspolaganju u Crnoj Gori, ali i pred Evropskim sudom za ljudska prava, jer sam kao advokat ubijeđena da je ovakvom nepovoljnom praksom sudova, svim osuđenim licima povrijeđeno pravo na slobodu”, najavila je advokatica Sanja Bojanović.
Vanredno ublažavanje kazne
Institut vanrednog ublažavanja kazne je mogućnost koju okrivljeni koriste kao vanredni pravni lijek.
Ublažavanje pravosnažno izrečene kazne koja nije izvršena, odnosno izdržana, dozvoljeno je kad se po pravosnažnosti presude pojave okolnosti kojih nije bilo kad se izricala presuda ili sud za njih nije znao iako su postojale, a koje bi očigledno dovele do blaže osude.
Po takvim zahtjevima tokom 2024. godine, odlučivao je i Vrhovni sud...
Redar teretane ne može napolje
U predmetu G. M., podgorički Viši sud odbio je molbu za uslovni otpust i to je potvrđeno rješenjem Apelacionog suda.
Taj osuđeni podnio je molbu za uslovni otpust po presudi kojom je oglašen krivim za krivično djelo ubistvo i osuđen na 15 godina zatvora...
U obrazloženju rješenja piše da je M. G., kako se to navodi u izvještaju za uslovni otpust UIKS-a, u julu 2015. radno angažovan na mjestu redara teretane, dok je četiri godine kasnije počinio teži disciplinski prekršaj - izrađivanje ili posjedovanje stvari čije držanje i upotreba nijesu dozvoljeni.
“Pri ocjeni da li će se osuđeni uslovno otpustiti uzeće se u obzir da li se osuđeni dobro vladao… a naročito da li je disciplinski kažnjavan za vrijeme izdržavanja kazne ili kazne dugotrajnog zatvora, da li je nadoknadio štetu koju je prouzrokovao krivičnim djelom. Pravilno je prvostepeni sud zaključio da molbu treba odbiti kao neosnovanu, utvrđujući da nijesu ispunjeni svi zakonski uslovi da se osuđeni uslovno otpusti sa daljeg izdržavanja kazne. Nesumnjivo je da su ispunjeni objektivni uslovi, odnosno da je osuđeni M. G., izdržao više od 2/3 izrečene kazne zatvora, ali nije ispunjen subjektivni uslov propisan zakonskom odredbom. Prvostepeni sud kao razlog za odluku navodi da je osuđeni disciplinski kažnjen, pa smatra da nije ispunjen subjektivni uslov za otpust”, navodi se u dokumentu.
Dodaje se da oštećeni pred Osnovnim sudom u Cetinju nijesu vodili parnični postupak za naknadu štete protiv osuđenog, naglašavajući da je ta činjenica važna i od uticaja, “pri čemu nije od odlučnog značaja da li su oštećeni tražili štetu”…
“Već je od uticaja na odluku upravo činjenica da li šteta postoji, a u konkretnom bi postojala nematerijalna šteta, te da li je štetu osuđeni nadoknadio, a što se svakako može učiniti bez pokretanja odgovarajućeg postupka”, navodi se u obrazloženju rješenja Apelacionog suda.
Bonus video:
